ესტონეთის უზენაესი სასამართლო (ესტ.Riigikohus) – ესტონეთის უმაღლესი სასამართლო, რომლის სასამართლოს დარბაზი ტარტუშია.
ისტორია
პირველი რესპუბლიკის დროს (1919-1940)
ესტონეთის პირველი კონსტიტუციითა და უზენაესი სასამართლოს აქტით, ესტონეთის დამფუძნებელმა კრებამ 1919 წლის 21 ოქტომბერს დააარსა ესტონეთის უზენაესი სასამართლო, როგორც საკასაციო სასამართლო. სასამართლოს პირველი მოსამართლეები იყვნენ პოლ ბენიკო, რეინი კოემცი, იაან ლაო, უგო რეიმანი, მარტინ ტავერი და პიტერ პუუზეპი. სასამართლოს პირველი სხდომა ჩატარდა ტარტუს მერიაში 1920 წლის 14 იანვარს. 1935 წელს ხელისუფლების ცენტრალიზაციის დროს, უზენაესი სასამართლო გადაყვანილ იქნა ტალინში, რომელიც მუშაობდა ვისმარის ქუჩაზე.[1] როდესაც სასამართლო ბოლოს შეიკრიბა 1940 წლის 31 დეკემბერს, სასამართლომ მიიღო ესტონეთის სსრ მთავრობის ბრძანება რომ სასამართლო 1941 წლის 1 იანვრიდან უნდა დაშლილიყო.
საბჭოთა კავშირის ეპოქა (1941-1991)
ესტონეთის სსრ უზენაესი სასამართლო (ესტ.Eesti NSV Ülemkohus) - საბჭოთა კავშირის უზენაესი სასამართლოს რესპუბლიკური პარტიის ინსტიტუტი. სასამართლოს ყველა გადაწყვეტილება მიიღებოდა საბჭოთა კონსტიტუციისა და ესტონეთის სსრ კონსტიტუციის შესაბამისად. სასამართლოს შემადგენლობას განსაზღვრავს რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭო ხუთი წლის განმავლობაში. იგი შედგებოდა სამოქალაქო პალატის, სისხლის სამართლის პალატის, პრეზიდიუმისა და სამხედრო სასამართლოსგან. უმაღლესი საბჭოს 1990 წლის 8 მაისის აქტის თანახმად, სასამართლო კანონიერად უნდა გამოყოფოდა ეროვნული ინსტიტუტს.
დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ (1992 წლიდან)
როდესაც ესტონეთის მეოთხე კონსტიტუცია მიიღეს რეფერენდუმზე, იურიდიული საფუძველი შეიქმნა უზენაესი სასამართლოს აღდგენისთვის. რეიტ მარუსტე დაინიშნა მოსამართლედ. აღდგენილმა სასამართლომ პირველი მოსმენა გამართა ტარტუს მერიაში 1993 წლის 27 მაისს.[2]
სასამართლოს დარბაზი
1919 წელს ესტონეთის მთავრობამ უზენაესი სასამართლოსთვის გამოიყენა ტარტუს აიას ქუჩაზე მდებარე შენობა. მასში გადასვლა შეფერხდა, რადგან ეს შენობა გამოიყენებოდა ესტონეთსა და რუსეთის SFSR- ს შორის სამშვიდობო მოლაპარაკებების ჩასატარებლად; 1920 წლის 2 თებერვალს შენობაში გაიმართა ტარტუს ხელშეკრულების ხელმოწერა. ამჟამად შენობაში არის საშუალო სკოლა - Jaan Poska Gymnasium.[3]
1935 წლიდან მის დაშლამდე, 1940 წლამდე სასამართლო იყო ტალინში, ახლანდელი ვისმარის ქუჩაზე მდებარე შენობაში.[1] ტარტუს უზენაესი სასამართლოს შენობა (ლოსი 17) 1993 წელს უზენაესი სასამართლო გადავიდა მის ახლანდელ შენობაში - ყოფილი ბარაკ – ლაზორია ლოსის 17 – ში. [4]
Court en banc (ესტ. Üldkogu) სასამართლოს უმაღლესი ორგანოა და შედგება 19 მონაწილისგან. ნებისმიერ გადაწყვეტილებას კენჭი ეყრება მარტივი უმრავლესობის საფუძველზე; გათანაბრების შემთხვევაში, გადამწყვეტი ხმა აქვს პალატის უფროსს. იმისათვის, რომ სასამართლოს შეეძლოს გადაწყვეტილების მიღება, სულ მცირე, 11 მონაწილეი (მართმსაჯულებელი) უნდა იყოს წარმოდგენილი. მხოლოდ ამ პალატას აქვს უფლებამოსილება გადაწყვიტოს დისციპლინური საჩივრები მოსამართლეების წინააღმდეგ და ნება დართოს დელეგაციებს Riigikogu- ს, ესტონეთის პრეზიდენტის, იუსტიციის კანცლერის ან გენერალური აუდიტორის წევრების ქმედუნარიანობის შესახებ.[5] საქმის განხილვა სასამართლოს შეუძლია ჩათვალოს ნებისმიერი ქვედა პალატის მიერ, ხოლო en banc პალატის მიერ მიღებული ყველა გადაწყვეტილება სავალდებულოა ქვედა პალატებისათვის. მაგალითად, 2012 წელს სასამართლომ მიიღო საქმე ევროპული სტაბილურობის მექანიზმის კანონიერების შესახებ. საქმე საკონსტიტუციო განხილვის პალატამ კოლეგიას გადაუგზავნა, მისი საზოგადოებრივი და სადავო ხასიათის გამო.[6]
ad hoc
ad hoc პალატას ძირითადად იწვევენ, სასამართლოს პალატებს შორის დავის გადასაჭრელად კანონის ინტერპრეტაციასთან დაკავშირებით და იურისდიქციის საკითხზე შიდასახელმწიფოებრივი დავების გადასაწყვეტად. საქმიანი სამრეწველო კოლეგიას იბარებს და თავმჯდომარეობს მთავარი იუსტიციის უმაღლესი კომისარიატი და მოიცავს ორ მოსამართლეს ყველა შესაბამისი (სამოქალაქო, სისხლის სამართლის და ადმინისტრაციული) პალატებიდან. კოლეგიის გადაწყვეტილებები სავალდებულოა ქვედა პალატებისთვის. [7]
