Breskar mælieiningar
Breskar mælieiningar eða fet-punda kerfið er kerfi mælieininga sem var fyrst skilgreint árið 1824. Seinna var kerfinu breytt og minnkað. Breska mælieiningakerfið var tekið upp um allt Breska heimsveldið. Fyrir seinni hluta 20. aldar höfðu flestar þeirra þjóða sem áður voru í Breska heimsveldinu tekið upp metrakerfið sem aðalmælieiningakerfi. Á Bretlandi og í Kanada Breskar mælieiningar er enn notað.
Innleiðing
Með Mælieiningalögum 1824 voru breska mælieiningakerfið tekið í notkun. Áætlað var að kerfið yrði tekið formlega í notkun 1. maí 1825, en vegna Mælieiningalaga 1825 var innleiðingunni frestað um nokkra mánuði. Kerfið var því tekið upp formlega 1. janúar 1826. Lögin sem voru sett árið 1824 heimiluðu notkun á eldri mælieiningum með þeim skilmálum að þær voru venjubundnar, viðurkenndar og merktar skýrlega með samsvarandi einingum í nýja kerfinu.
Mælieiningar
Lengd
Mælieining
|
Skilgreining
|
Fet
|
Millimetrar
|
Metrar
|
Athugasemdir
|
thou (th)
|
|
1/12000
|
0,0254
|
0,0000254
|
- Einnig 25,4 μm
|
tomma (e. inch, in)
|
1000 thou
|
1/12
|
25,4
|
0,0254
|
|
fet (e. foot, ft)
|
12 tommur
|
1
|
304,8
|
0,3048
|
|
stika (e. yard, yd)
|
3 fet
|
3
|
914,4
|
0,9144
|
- Skilgreint sem nákvæmlega 0,9144 metrar með Alþjóðlega samningnum um stikuna og pundið árið 1959
|
keðja (e. chain, ch)
|
22 stikur
|
66
|
20116,8
|
20,1168
|
- Fjarlægð á milli tveggja marksúla á krikketvelli
|
furlong (fur)
|
10 keðjur
|
660
|
|
201,168
|
- 220 stikur
|
míla (e. mile, mi)
|
8 furlong
|
5.280
|
|
1.609,344
|
- 1760 stikur
|
lengdarmál (e. league, lea)
|
3 mílur
|
15.840
|
|
4.828,032
|
- Hvergi lengur opinber mælieining
|
Siglingafræðilegar mælieiningar
|
faðmur (e. fathom, ftm)
|
~2 stikur
|
6,08 eða 6[1]
|
1.853,184
|
1.853184
|
- Breska flotamálaráðuneytið skilgreindi faðminn sem 6 fet. This was despite its being 1/1000 of a nautical mile (i.e. 6.08 feet) until the adoption of the international nautical mile.[1]
|
kapallengd (e. cable length)
|
100 faðmar
|
608
|
|
185,3184
|
- Einn tíundi af sjómílu. Þegar þessi eining var notuð var hún tilgreind sem um það bil 100 faðmar.
|
sjómíla (e. nautical mile)
|
10 kapallengdir
|
6.080
|
|
1.853,184
|
- Notuð til að mála fjarlægð úti á sjó. Þangað til skilgreining á sjómílunni sem 1.852 metrar var samþykkt alþjóðlega árið 1970 var breska sjómílan skilgreind sem 6.080 fet.[2]
|
Mælieiningar könnun Gunters (frá 17. öld)
|
link
|
7,92 tommur
|
66/100
|
201,168
|
0,201168
|
- 1/100 af keðju
|
rod
|
25 link
|
66/4
|
5.029,2
|
5,0292
|
- Rod hét líka pole eða perch og jafngildi 5,5 stikum
|
keðja
|
4 rod
|
66
|
|
20,1168
|
- 100 link eða 1/10 af furlong
|
Flatarmál
Mælieining
|
Skilgreining
|
Ferfet
|
Ferrod
|
Fermílur
|
Fermetrar
|
Hektarar
|
Athugasemdir
|
perch
|
1 rod × 1 rod
|
272,25
|
1
|
1/102400
|
25,29285264
|
0,002529
|
- Þó að þessi eining hét formlega square rod hefur hún verið kölluð pole eða perch, eða á réttan hétt, square pole eða square perch, í nokkrar aldir.
|
ekrufjóðrungur (e. rood)
|
1 furlong × 1 rod
|
10,890
|
40
|
1/2560
|
1011,7141056
|
0,1012
|
- Einn ekrufjórðungur er 1.210 ferstikur
|
ekra
|
1 furlong × 1 keðja
|
43.560
|
160
|
1/640
|
4046,8564224
|
0,4047
|
- Ein ekra er 4.840 ferstikur
|
Rúmtak
Mælieining
|
Breskar únsur
|
Bresk pint
|
Millilítrar
|
Rúmtommur
|
Bandarískar únsur
|
Bandarísk pint
|
únsa (e. fluid ounce, fl oz)
|
1
|
1/20
|
28,4130625
|
1,7339
|
0,96076
|
0,060047
|
gill (gi)
|
5
|
1/4
|
142,0653125
|
8,6694
|
4,8038
|
0,30024
|
pint (pt)
|
20
|
1
|
568,26125
|
34,677
|
19,215
|
1,2009
|
quart (qt)
|
40
|
2
|
1.136,5225
|
69,355
|
38,430
|
2,4019
|
gallon (gal)
|
160
|
8
|
4.546.09
|
277,42
|
153,72
|
9,6076
|
Massi og þyngd
Mælieining
|
Pund
|
Grömm
|
Kíló
|
Athugasemdir
|
grain (gr)
|
1/7000
|
0,06479891
|
|
- Nákvæmlega 64,79891 milligrömm
|
drakma (e. dram, dr)
|
1/256
|
1,7718451953125
|
|
|
únsa (e. ounce, oz)
|
1/16
|
28,349523125
|
|
|
pund (e. pound, lb)
|
1
|
453,59237
|
0,45359237
|
- Nákvæmlega 453,59237 grömm.
|
stone (st)
|
14
|
6350,29318
|
6,35029318
|
- Á Bretlandi er þyngd einstaklings oft gefin upp í stone og pundum.
|
quarter (qtr)
|
28
|
|
12,70058636
|
- Einn quarter jafngildir tveimur stone eða einum fjórðungi af vætt. Orðið quarter var líka notað um fjórðung af pundi.
|
vætt (e. hundredweight, cwt)
|
112
|
|
50,80234544
|
- Ein bresk vætt jafngildir átta stone. Þetta er svokallaða „langa vættin“, sem er ólík þeirri „stuttu“ sem jafngildur 100 pundum og er notuð í Bandaríkjunum og Kanada.[3]
|
brúttotonn (e. long ton, t)
|
2240
|
|
1016,0469088
|
- Eins og í bandarísku og kanadísku réttarkerfunum jafngilda tuttugu vætt einu brúttotonni.[3] Breska vættin er 12% stærri en sú bandaríska og kanadíska. Breska tonnið (eða brúttótonnið) er 2.240 pund, sem er svipaðara metrakerfistonninu (um 2.204,6 pund) en bandaríska og kanadíska tonnið (2.000 pund eða 907,185 kg).
|
Neðanmálsgreinar
- ↑ 1,0 1,1 Nákvæma talan var 6,08 fet en í reynd var 6 fet notað. Faðmurinn var alltaf skilgreindur sem 6 fet í reynd. Deilan skipti engu máli því á öllum sjókortum teiknuðum af Breska flotamálaráðuneytinu voru dýptir grynnri en 5 faðmar alltaf gefnar upp í fetum. Í dag er metrakerfið notað á öllum sjókortum nema bandarískum, þar sem fet eru notuð fyrir allar dýptir.
- ↑ Sjómílan var ekki gefin upp í öðrum mælieiningum því hún er leidd af ummáli Jarðarinnar (eins og upprunalegi metrinn).
- ↑ 3,0 3,1 Weights and Measures Act Geymt 16 október 2012 í Wayback Machine
|
|