Վասիլ Բժիշկ

Վասիլ Բժիշկ (հայերեն՝ նաև Բարսեղ կամ Բարսիլ), հայ քահանա և բանաստեղծ, որն եղել է Մարաշի ֆրանկ տիրակալ Բալդուինի խոստովանահայրը։

Կյանք և գործունեություն

Վասիլ Բժիշկը, որպես քահանան և խոստովանահայր Բոլդուինի՝ Մարաշի ֆրանկ տիրոջ, գրել է նրա մահախոսականը՝ վերջինիս զոհվելու կապակցությամբ Եդեսիայի ճակատամարտում 1146 թվականին^[1][2][3]։ Վասիլի եկարատև ճառը կամ փառաբանությունը ապահովել է մեզ ավելի շատ տեղեկություններով Բալդուինի մասին, քան Մարաշի որևէ այլ տիրակալի։

Բալդուինի մահախոսականը

Վասիլը Բալդուինին նկարագրել է որպես հայերեն վարժ տիրապետողի^[2]։ Նա խոսել է իր արժանիքների մասին հիպերբոլիկ բառերով.

Գեղեցիկ երիտասարդ, խիզախ և հզոր մարտիկ, հնարամիտ, իմաստուն և խելամիտ իշխան, որի կյանքն այնքան կարճ էր, այս քաջ և հմայիչ մարդ»։ Նրան անվանել է գերի, որը չի կարող փրկվել։ Նա նաև ներկայացրել է իր կյանքը որպես նախազգուշացում ֆրանկների մյուս առաջնորդներին, քանի որ Բալդուինը «չզղջացող, ամբարտավան և չար էր։ - Վասիլ Բժիշկ

Ճառի այս հատվածը գրվել է առաջին դեմքով, այսինքն՝ Բալդուինի անունից^[3]։ Նրան կշտամբել են (ավելի ճիշտ՝ ինքն իրեն է կշտամբել) անարդարության, շքեղության, իշխանության ցանկության, ագահության և բռնության համար^[4]։ Չնայած Վասիլի թվարկած բոլոր թերություններին՝ նա ձեռնպահ է մնացել հատուկ արարքներ թվարկելուց, հայտարարել է, որ «իր բոլոր մեղքերը ներվել են, և նա բուժվել է իր անդադար խոստովանությամբ և այնուհետև՝ իր արյան հեղմամբ մեծ աշխարհում»։ Վասիլի խոսքերով՝ Բալդուինը իր մահից առաջ վերջին խոստովանություն է արել՝ ողբալով ծնողների մահվան և եղբոր հետ վատ հարաբերությունների համար՝ որպես պատիժ իր մեղքերի համար^[2]։ Վասիլի ճառը ներառվել է Գրիգոր քահանայի տարեգրության մեջ։ Ըստ 13-րդ դարի հայ պատմիչ Սմբատ Գունդստաբլի՝ Վասիլն ինքն է իր պոեմի պատճենները բաժանել հյուսիսային Սիրիայի, հատկապես Անտիոքի ֆրանկներին։ Սա, հավանաբար, նպաստել է Բալդուինի հետագա համբավին^[5] : Գիտնականները տարակարծիք են այն հարցում, թե արդյո՞ք Վասիլի ճառը պետք է դիտարկել նաև որպես ֆրանկների տիրապետության նկատմամբ հայերի խիստ մերձեցումն արտահայտող, թե՞ որպես ֆրանկների հանդիմանություն՝ հայերին ճնշելու համար^[6]։ Վասիլի կողմից ճակատամարտում Բալդուինի մահը որպես մեղքից մաքրող ճանապարհ պատկերելը համահունչ է խաչակրաց արշավանքների աստվածաբանությանը և ներկայացրել է արևմտյան ազդեցությունը։ Աստվածաբանության մյուս ոլորտներում, ըստ երևույթին,նկատելի է նաև, որ Վասիլը ուժեղ արևելյան ազդեցություն է ունեցել Բալդուինի վրա։

Գրականություն

• Beech, George T. (1996). «The Crusader Lordship of Marash in Armenian Cilicia, 1104–1149». Viator. 27: 35–52. doi:10.1484/j.viator.2.301121.
• MacEvitt, Christopher (2007). The Crusades and the Christian World of the East: Rough Tolerance. University of Pennsylvania Press.
• Runciman, Steven(1952). A History of the Crusades, Volume II: The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East. Cambridge: Cambridge University Press.

Հրատարակություններ

• Basile, docteur en théologie, "Oraison funèbre de Baudouin, comte de Marasch et de K'eçoun", in des Historiens des Croisades, Documents arméniens, vol. 1 (Paris, 1869), pp. 204–222.

Ծանոթագրություններ

1. Runciman, 1952, էջ 483
2. Beech, 1996, էջ 45
3. MacEvitt, 2007, էջեր 94–96
4. Beech, 1996, էջ 49
5. Beech, 1996, էջ 49 n77
6. Beech, 1996, էջեր 49–50