PROFILBARU.COM

Յան Մատեյկո; լեհ.՝ Jan Matejko
Ծնվել է	հունիսի 24, 1838[…]
Ծննդավայր	Կրակովի Հանրապետություն
Վախճանվել է	նոյեմբերի 1, 1893[…] (55 տարեկան)
Մահվան վայր	Կրակով, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա
Քաղաքացիություն	Կրակովի Հանրապետություն և Ցիսլեյտանիա
Կրթություն	Կրակովի արվեստի ակադեմիա (1858), Կրակովի համալսարան, Մյունխենի գեղարվեստի ակադեմիա և Bartłomiej Nowodworski High School?
Դավանանք	կաթոլիկություն
Մասնագիտություն	նկարիչ և համալսարանի դասախոս
Ժանր	պատմական գեղանկարչություն, դիմանկար, կենդանիների նկարչություն և կրոնական նկարչություն
Թեմաներ	գեղանկարչություն, նկարչական արվեստ և կրթություն
Ուշագրավ աշխատանքներ	Պրուսական տուրք, Գրյունվալդի ճակատամարտ, Constitution of May 3, 1791? և Stańczyk?
Ուսուցիչ	Władysław Łuszczkiewicz?, Wojciech Stattler? և Feliks Szynalewski?
Աշակերտներ	Maurycy Gottlieb?, Յացեկ Մալչևսկի, Józef Mehoffer?, Ստանիսլավ Վիսպյանսկի, Maria Dulębianka?, Ալեքսանդր Ավգուստինովիչ, Stanisław Grocholski? և Stanisław Leopold Daczynski?
Ներշնչվել է	Wilhelm von Kaulbach?
Պարգևներ	և
Անդամակցություն	Սերբական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա, Սերբիայի գիտության և արվեստի ակադեմիա, Կրակովի գիտական ընկերություն և Գեղեցիկ արվեստների ակադեմիա
Հայր	Ֆրանցիշեկ Կսավերի Մատեյկո
Մայր	Joanna Karolina Rossberg?
Ամուսին	Տեոդորա Մատեյկո
Զավակներ	Հեկենա Ուներզիսկա, Q124611187? և Q124618387?
	ստորագրություն;
	Jan Matejko Վիքիպահեստում

Յան Մատեյկո (լեհ.՝ Jan Alojzy Matejko, հունիսի 24, 1838(1838-06-24)^[1]^[2]^[3]^[…], Կրակովի Հանրապետություն^[4]^[5] - նոյեմբերի 1, 1893(1893-11-01)^[1]^[6]^[7]^[…], Կրակով, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա^[4]^[5]), լեհ նկարիչ։

Կենսագրություն

Սովորել է Կրակովի Գեղեցիկ արվեստների դպրոցում (1825-1858 թվականներ, 1873 թվականից՝ տնօրեն), Մյունխենի (1859 թվական) և Վիեննայի (1860 թվական) Գեղարվեստի ակադեմիաներում։ 1860 թվականից ստեղծագործել է Կրակովում։ Նկարել է հիմնականում Լեհաստանի պատմության շրջադարձային դեպքերին նվիրված բազմաֆիգուր կոմպոզիցիաներ՝ ձգտելով արձագանքել մոտ ժամանակների և արդի քաղաքական իրադարձություններին։ Սկզբնական աշխատանքներում ազգային շահերին դավաճանող շլյախտային հակադրել է հայրենասերների պաթետիկ ողբերգական կերպարներ («Ստանչիկ», 1862 թվական, «Ռեյտան», 1866 թվական), այլաբանորեն պաշտպանվել պաշտոնական քննադատությունից («Մատեյկոյի դատապարաումը», 1867 թվական, բոլորն էլ Ազգային թանգարան, Վարշավա)։ 1870-1880-ական թվականներին. մարտանկարներում և պատմական կոմպոզիցիաներում իշխում է գործողության տպավորիչ դրամատիզմը («Գրյունվալդի ճակատամարտը», 1878 թ., Ազգային թանգարան, Վարշավա, «Պրուսական տուրք», 1882 թվական, Ազգային թանգարան, Կրակով)։ Ստեղծել է նաև դիմանկարներ և բնանկարներ, որմնանկարներ (Կրակովի Կույս Մարիամ կոստյոլում, 1889-1891 թթ.)։

1979 թվականին՝ Կրակովի գեղարվեստի ակադեմիայի հիմնադրման 100-ամյակին, ակադեմիան անվանակոչվել է իր հիմնադիր և առաջին նախագահ Յան Մատեյկոյի անունով։

Ուշագրավ փաստեր

Յան Մատեյկոյի նկարներում երբեմն հանդիպում են պատմական անճշտություններ։ Այսպես. «Ստեֆան Բատորին Պսկովի մոտ» կտավում պատկերված է քաղաքի հանձնումը, այն դեպքում, երբ իրականում լեհ արքային չի հաջողվել գրավել այդ ամրացված բնակավայրը^[10]։
Լվովի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի գլխավոր մասնաշենքի նիստերի դահլիճը զարդարում են 11 փոքրածավալ յուղաներկ նկարներ, որոնք 19-րդ դարի 80 -ական թվականներին վրձնել է Յան Մատեյկոն^[11]։

Պարգևներ, պատվավոր կոչումներ

1865 թվականի փարիզյան ցուցահանդեսի ոսկե մեդալ՝ «Սկարգայի քարոզը» կտավի համար
1866 թվականի փարիզյան ցուցահանդեսի ոսկե մեդալ՝ «Ռեյտանը 1773 թվականի սեյմում» աշխատանքի համար
Ֆրանց Իոսիֆի շքանշան՝ կոմանդորյան խաչով
Պատվո Լեգեոնի շքանշանի ասպետ
Պիոս IX պապի շքանշան
Մյունխենի գեղարվեստի ակադեմիայի ոսկե մեդալ
Լեո XIII պապի ոսկե մեդալ
Կրակովի պատվավոր քաղաքացու կոչում
Պշեմիսլի պատվավոր քաղաքացու կոչում
Լվովի պատվավոր քաղաքացու կոչում
Ստանիսլավի (Իվանո-Ֆրանկովսկի) պատվավոր քաղաքացու կոչում
Ստրիյի պատվավոր քաղաքացու կոչում
Բերեժանի պատվավոր քաղաքացու կոչում

Հիշատակի հավերժացում

Հուշարձաններ Վարշավայում, Կրակովում
Յան Մատեյկոյի անունով է կոչվել Կրակովի գեղարվեստի ակադեմիան։
Անվանի նկարչի պատվին են անվանակոչվել մեկ կայարան Ուկրաինայի Վիննիցայի մարզում,

փողոցներ՝ Իվանո-Ֆրանկովսկում, Լվովում^[12], Ստրիյում։

Գրականություն

Adam Bochnak; Władysław Konopczyński (1975). Jan Matejko (Polish). Vol. XX. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Batorska, Danuta (Spring 1992). «The Political Censorship of Jan Matejko». Art Journal. Uneasy Pieces. 51 (1): 57–63. doi:10.2307/777255. JSTOR 777255. JSTOR

Պատկերասրահ

Կոպեռնիկոս. զրույց Աստծո հետ
Սկարգայի քարոզը
Թագուհի Բոնայի թունավորումը
1182 թվականի առաջին սեյմը
Լիտվայի մկրտությունը 1387 թվականին
Գրյունվալդի ճակատամարտը 1410 թ.
Վլադիսլավ III-ի մկրտությունը 1425 թ.
Պրուսական տուրքը 1525 թ.
1795 թ. քառամյա սեյմը
1791 թ. մայիսի 3-ի սահմանադրությունը
Ռեյտան: Լեհաստանի անկումը
Յան Սոբեսկի արքան Վիեննայի մերձակայքում
Ստանչիկը
Ստեֆան Բատորին Պսկովի մոտ
Լեհաստան-1863 (Շղթայված Լեհաստանը)
Ֆեյտ Շտոսն ու նրա թոռնուհին

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^3,0 ^3,1 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Матейко Ян // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/matejko-jan/
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Jan Matejko (նիդերլ.)
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
↑ https://www.pch24.pl/zapomniane-dzielo-matejki,544,i.html
↑ https://culture.pl/en/artist/jan-matejko
↑ Ян Матейко
↑ Актова зала (галерея Матейка)
↑ Orłowicz M. Ilustrowany przewodnik po Lwowie z planem miasta // Wydanie drugie. — Lwów; Warszawa: Ksiąźnica Atlas, 1925. — 276 s. — mapa. (լեհ.)

Արտաքին հղումներ

A gallery of paintings with links to biography (289 words) and bibliographical pages (12 books).
Matejko gallery, wawel.net
Matejko gallery, malarze.com
Jan Matejko, culture.pl
"Clothing and Costumes..." From the Collection of Jan Matejko (Լեհերեն)
"Artists from the School of Jan Matejko"
www.Jan-Matejko.org Արխիվացված 2020-12-30 Wayback Machine A website dedicated to Matejko

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 281)։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յան Մատեյկո» հոդվածին։

[_64ddb94c670fd15b-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_5e463488d9e8cd05-2] 2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_6ebe841cbd49e1cf-3] 3,0 ^3,1 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.

[_4b0b276f89cbf8e6-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Матейко Ян // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_6af394675df1834d-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/matejko-jan/

[_5eedee22c0ecbe8e-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Jan Matejko (նիդերլ.)

[_17cd876a216376e6-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7

[_7143ddcb90635327-8] ttps://www.pch24.pl/zapomniane-dzielo-matejki,544,i.html

[_fa53951906b91f25-9] ttps://culture.pl/en/artist/jan-matejko

[10] Ян Матейко

[11] Актова зала (галерея Матейка)

[12] Orłowicz M. Ilustrowany przewodnik po Lwowie z planem miasta // Wydanie drugie. — Lwów; Warszawa: Ksiąźnica Atlas, 1925. — 276 s. — mapa. (լեհ.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]