Երկրների ցանկ, որտեղ իսպաներենը պաշտոնական լեզու է

Պետություններ, որտեղ իսպաներենն ունի պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ։

Ստորև ներկայացված է այն երկրների ցանկը, որտեղ ռոմանական լեզուների դասին պատկանող իսպաներենն ունի պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ։

Ցանկում ընդգրկված են նաև այն պետությունները, որտեղ իսպաներենը զուգակցված է մեկ այլ լեզվի հետ և հանդիսանում է տվյալ տարածքային միավորի գլխավոր լեզուն։

Պաշտոնական կամ ազգային լեզու

Իսպաներենը 20 ինքնիշխան պետությունների և մի քանի կախյալ տարածքների պաշտոնական լեզուն է, որով ընդհանուր հաշվարկներով խոսում է շուրջ 442 միլիոն մարդ^[1]։

Ստորև բերված ցանկում ներկայացված են այն պետությունները, որտեղ կա՛մ իսպաներենը պաշտոնական լեզու է, կա՛մ հանդիսանում է բնակչության հիմնական օգտագործման լեզուն (օգտագործվում է առօրյա կյանքում և փաստաթղթերում, դասավանդվում է դպրոցում)։

Երկիր	Կարգավիճակ	Բնակչություն (2014)[2]	Կարգավորող մարմին	Տեղական բարբառ
Մեքսիկա	դե ֆակտո[3]	120,286,655	Academia Mexicana de la Lengua	մեքսիկական իսպաներեն
Կոլումբիա	դե յուրե[4]	48,400,388	Academia Colombiana de la Lengua	կոլումբիական իսպաներեն
Իսպանիա^a	դե յուրե[5]	47,737,941	Real Academia Española	մայրցամաքային իսպաներեն
Արգենտինա	դե ֆակտո[6]	43,024,374	Academia Argentina de Letras	ռիոպլատենական իսպաներեն
Պերու^b	դե յուրե[7]	30,147,935	Academia Peruana de la Lengua	պերուական իսպաներեն
Վենեսուելա	դե յուրե[8]	28,868,486	Academia Venezolana de la Lengua	վենեսուելական իսպաներեն
Չիլի	դե ֆակտո[9]	17,363,894	Academia Chilena de la Lengua	չիլիական իսպաներեն
Էկվադոր^c	դե յուրե[10]	15,654,411	Academia Ecuatoriana de la Lengua	էկվադորական իսպաներեն
Գվատեմալա	դե յուրե[11]	14,647,083	Academia Guatemalteca de la Lengua	գվատեմալայական իսպաներեն
Կուբա	դե յուրե[12]	11,047,251	Academia Cubana de la Lengua	կուբայական իսպաներեն
Բոլիվիա^d	դե յուրե[13]	10,631,486	Academia Boliviana de la Lengua	բոլիվիական իսպաներեն
Դոմինիկյան Հանրապետություն	դե յուրե[14]	10,349,741	Academia Dominicana de la Lengua	դոմինիկյան իսպաներեն
Հոնդուրաս	դե յուրե[15]	8,598,561	Academia Hondureña de la Lengua	հոնդուրասական իսպաներեն
Պարագվայ^e	դե յուրե[16]	6,703,860	Academia Paraguaya de la Lengua Española	պարագվայական իսպաներեն
Սալվադոր	դե յուրե[17]	6,125,512	Academia Salvadoreña de la Lengua	սալվադորական իսպաներեն
Նիկարագուա	դե ֆակտո[18]	5,848,641	Academia Nicaragüense de la Lengua	նիկարագույական իսպաներեն
Կոստա Ռիկա	դե յուրե[19]	4,755,234	Academia Costarricense de la Lengua	կոստառիկական իսպաներեն
Պուերտո Ռիկո^f	դե յուրե[20]	3,620,897	Academia Puertorriqueña de la Lengua Española	պուերտոռիկոյական իսպաներեն
Պանամա	դե յուրե[21]	3,608,431	Academia Panameña de la Lengua	պանամայական իսպաներեն
Ուրուգվայ	դե ֆակտո[22]	3,332,972	Academia Nacional de Letras	ուրուգվայական իսպաներեն
Հասարակածային Գվինեա^g	դե յուրե[23]	1,722,254	Academia Ecuatoguineana de la Lengua Española	հասարակածային իսպաներեն
Ընդհանուր		442,476,007	Association of Spanish Language Academies

^ա Իսպանիայի Թագավորության միակ պաշտոնական լեզուն, որն ունի ազգային մակարդակ, դա իսպաներենն է։ Բասկերենը, կատալոներենը, արագոներենը և գալիսերենը համապետական լեզուներ են, որոնք համարվում են համապատասխան տարածքների ռեգիոնալ լեզուն։

^bՊերուում, իսպաներենը կեչուա և այմարա լեզուների հետ միասին համարվում է պաշտոնական լեզու։

^cԷկվադորում, իսպաներենը կիչվա և շուար լեզուների հետ միասին համարվում է պաշտոնական լեզու։

^d Իսպաներենի հետ մեկտեղ, Բոլիվիայի սահմանադրությունը ազգային փոքրամասնությունների լեզուները ևս ճանարում է որպես երկրի պետական լեզու։

^e Պարագվայում, իսպաներենն ու հնդկացիական ծագման գուարանին ճանաչվում են պաշտոնական լեզուներ։

^fՊուերտո Ռիկոն ԱՄՆ-ի անդրծովյան տարածք է, որտեղ պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ ունեն իսպաներենն ու անգլերենը^[20]։

^g Հասարակածային Գվինեայում իսպաներենը ֆրանսերենի և պորտուգալերենի հետ միասին համարվում է պաշտոնական լեզու։

Որպես փոքրամասնության լեզու

Իսպանալեզու պետությունների (ներառյալ ԱՄՆ-ի կախյալ տարածք համարվող Պուերտո Ռիկոն) բնակչության թվաքանակը

Ստորև բերված պետություններում իսպաներենը համարվում է ազգային մակարդակի ոչ պաշտոնական լեզու։

Սույն երկրներում հանրային ծառայություններն ու տեղեկատվությունը, ինչպես նաև տպագիր և հեռարձակվող լրատվամիջոցների տարբեր ձևեր հասանելի է իսպաներենով։

Երկիր	Բնակչություն (2014)[2]	Իսպանախոսների քանակ	իսպանախոսների տոկոս
Անդորրա	85,458	29,907	35%
Բելիզ	340,844	106,795	30%
Ջիբրալթար	29,185	23,857	81%
ԱՄՆ	318,892,103	52,000,000	23%

Անդորրա

Անդորրա գաճաճ պետության պաշտոնական լեզուն կատալաներենն է, սակայն իսպաներենն ունի հատուկ կարգավիճակ (կրթական համակարգում, լրատվամիջոցներում և պաշտոնական փաստաթղթերում)։ Անդորրան համարվում է նաև Իսպանիային սահմանակից երեք պետություններից մեկը^[24]։

Բելիզ

Անգլալեզու Բելիզ պետությունն աշխարհագրորեն տեղակայված է իսպանախոս Մեքսիկայի և Գվատեմալայի մեջտեղում։ Թեպետ երկրի պաշտոնական և ազգային լեզուն անգլերենն է, այնուամենայնիվ, երկրի շատ բնակիչներ տիրապետում են իսպաներենին որպես երկրորդ լեզու։ Ըստ 2010 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ Բելիզի բնակչության 30%-ն իսպաներենը համարում է իր մայրենի լեզուն, իսկ 50%-ն ունի լեզվի իմացություն^[25]։

Ջիբրալթար

Իսպաներեն լեզուն Մեծ Բրիտանիայի անդրծովյան տարածք համարվող Ջիբրալթարում ունի հատուկ լեզվի կարգավիճակ (կրթական համակարգում, լրատվամիջոցներում և պաշտոնական փաստաթղթերում)։ Մեծապես այս հանգամանքի վրա է հիմնված Իսպանիայի տարածքային հավակնությունները Ջիբրալթարի նկատմամբ^[26]։

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում իսպաներենը երկրորդ լեզուն է։ Իսպաներենով խոսում են ԱՄՆ-ի հարավարևմտյան տարածքներում և Ֆլորիդայում՝ նախկինում Նոր Իսպանիայի փոխարքայության մաս կազմած տարածքներում։ Նյու Մեքսիկոյում և հարավային Կոլորադոյում իսպաներեն խոսում են գաղութային ժամանակներից ի վեր^[27]։ Իսպաներենը ԱՄՆ-ի դպրոցներում ամենալավ ուսումնասիրվող օտար լեզուն է։ Միացյալ Նահանգներում բռնկվող շուրջ 41 միլիոն մարդ իսպաներենը համարում է իր մայրենի լեզուն, իսկ ևս 11 միլիոնը՝ տիրապետում է վերջինիս, որպես օտար լեզու^[28]։ Կրթական տեսանկյունից իսպաներենը համարվում է ոչ պաշտոնական հատուկ կարգավիճակ ունեցող լեզու Նյու Մեքսիկո նահանգում^[29]։ Ներկայումս, ԱՄՆ-ն աշխարհիկ երկրորդ ամենախոշոր իսպանալեզու բնակչություն ունեցող երկիրն է աշխարհում՝ հարևան Մեքսիկոյից հետո^[30]։ Իսպաներենով է խոսում նաև Տեխաս նահանգի բնակչության ճնշող մեծամասնությունը։ Իսպաներեն լեզվուն Միացյալ Նահանգներում կարգավորվում է իսպաներենի հյուսիսամերիկյան ակադեմիայի կողմից։

Կրոելական լեզուներ

Պետություններ, որտեղ խոսում են իսպաներեն լեզվի վրա հիմնված կրեոլական լեզուներով^[31][32][33]

Երկիր	կրեոլական լեզու	լեզվակիրներ[34]	տարի	կարգավիճակ
Արուբա	պապիամենտո	~100,000[35]	Չկա տվյալ	պաշտոնական[36]
Նիդերլանդական Անտիլներ	պապիամենտո	–	–	պաշտոնական[37]
Կյուրասաո	պապիամենտո	185,155[38]	1981	պաշտոնական[39]
Ֆիլիպիններ	չավականո	689,000[38]	1992	ռեգիոնալ

Եբրայաիսպաներեն

Հիմնական հոդված՝ եբրայաիսպաներեն

Եբրայաիսպաներենը (հայտնի է նաև որպես լադինո) միջնադարյան իսպաներենից ստացված լեզու է։ Հիմնական լեզվակիրները հրեաներն են, որոնք բնակվում են իսպանախոս պետություններում և Իսրայելում^[40]։

Միջազգային կազմակերպություններ

• Միավորված Ազգերի Կազմակերպություն (ՄԱԿ)
• Եվրոպական Միություն (ԵՄ)
• Հարավամերիկյան ազգերի միություն (ՀԱՄ)
• Աֆրիկյան Միություն (ԱՄ)
• Հարավամերիկյան խորհրդարան
• Հարավային Ամերիկայի և Կարիբյան ավազանի հարցերով ՄԱԿ-ի տնտեսական կոմիտե
• Ամերիկյան պետությունների կազմակերպություն
• Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն
• Իբերոամերիկյան պետությունների կազմակերպություն
• Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն
• Հյուսիսամերիկյան ազատ առևտրային համաձայնագիր
• Հարավային Ամերիկայի երկրների ընդհանուր շուկա
• Անդյան ժողովուրդների կոմիտե
• Կարիբյան համայնք
• Լատինական Ամերիկայի ինտեգրացիոն ասոցիացիա
• Աշխատանքի միջազգային կազմակերպություն
• Հեռահաղորդակցության միջազգային միություն
• Լատինական Միություն
• Խաղաղօվկիանոսյան դաշինք
• Քրեական ոստիկանության միջազգային կազմակերպություն
• Ֆուտբոլի միջազգային ասոցիացիաների ֆեդերացիա (ՖԻՖԱ)

Ծանոթագրություններ

1. «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 31-ին.
2. «The World Factbook». Central Intelligence Agency. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 11-ին.
3. Mexico does not have an official language at the federal level [1]; however, Spanish is spoken by the majority.
4. Constitution of Colombia, Art. 10
5. Spanish Constitution Արխիվացված 2009-07-02 Wayback Machine, Art. 3-1
6. The Argentine Constitution does not establish Spanish as an official language.
7. Constitution of Peru, Art. 48
8. Constitution of Venezuela, Art. 9
9. The Constitution of Chile does not establish Spanish as an official language. However, Chilean legislation establishes that schools must teach students to communicate in the "Castilian language" (General Law on Education (Articles 29 and 30), Chile Library of Congress.)
10. Constitution of Ecuador, Art. 2
11. Constitution of Guatemala, Art. 143
12. Constitution of Cuba Արխիվացված 2 Սեպտեմբեր 2006 Wayback Machine, Art. 2
13. Constitution of Bolivia, Art. 5
14. The Constitution of the Dominican Republic establish Spanish as it official language.
15. Constitution of Honduras, Art. 6
16. Constitution of Paraguay, Art. 140
17. Constitution of El Salvador, Art. 62
18. The Constitution of Nicaragua does not establish Spanish as an official language.
19. Constitution of Costa Rica, Art. 76
20. Constitution of Puerto Rico Արխիվացված 19 Մարտ 2015 Wayback Machine, Art. 3, Section 5: It is mandatory to be able to read and write in either English or Spanish in order to be a member of the Legislative Assembly.
21. Constitution of Panama, Art. 7
22. The Constitution of Uruguay does not establish Spanish as an official language.
23. Constitution of Equatorial Guinea Արխիվացված 1 Մայիս 2012 Wayback Machine, Art. 4
24. «Observatori de l'Institut d'Estudis Andorrans» (Catalan). Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 5-ին.
25. Statistical Institute of Belize: Belize Population and Housing Census 2010. Country Report. Belmopan 2013.
26. <Constitution of Gibraltar Արխիվացված 21 Նոյեմբեր 2008 Wayback Machine
27. Canfield, Delos Lincoln (1981). Spanish Pronunciation in the Americas. The University of Chicago Press. էջ 80. «The main nuclei of Spanish speech in the United States are northern New Mexico / southern Colorado, the border territories from California through Texas, the Florida peninsula, New York City, and other large cities of the Northeast and Midwest. Only one of these, the New Mexico / Colorado dialect area, has maintained linguistic continuity since colonial days, and its speech goes back to about 1600.»
28. «US now has more Spanish speakers than Spain». theguardian.com. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 9-ին.
29. «Language Rights and New Mexico Statehood By the U.S. Commission on Civil Rights» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
30. «Más 'speak spanish' que en España». Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. (Spanish)
31. Attila Narin (June 1998). «Papiamentu Facts». Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 13-ին.
32. Dalby, Andrew (1998). Dictionary of Languages. Bloomsbury Publishing plc. էջեր 489. ISBN 0-7475-3117-X.
33. Topping, Donald (1973). Chamorro Reference Grammar. University Press of Hawaii. էջեր 6 and 7. ISBN 978-0-8248-0269-1.
34. «Ethnologue». Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 13-ին.
35. «"Language" - Government of Aruba (official site) - 2010». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 17-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
36. Migge, Bettina; Léglise, Isabelle; Bartens, Angela (2010). Creoles in Education: An Appraisal of Current Programs and Projects. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company. էջ 268. ISBN 978-90-272-5258-6.
37. «Tijdelijke wet officiële talen BES» (Dutch). wetten.nl. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. «Artikel 2: De officiële talen zijn het Engels, het Nederlands en het Papiamento. (անգլ.՝ Article 2: The official languages are English, Dutch and Papiamento)»
38. Número de hispanohablantes en países y territorios donde el español no es lengua oficial Արխիվացված 29 Ապրիլ 2012 Wayback Machine, Instituto Cervantes.
39. «Nieuwsbrief 070313 – Papiaments officieel erkend». Nieuws.leidenuniv.nl. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
40. EJP | News | Western Europe | Judaeo-Spanish language revived Արխիվացված 29 Մայիս 2009 Wayback Machine. Ejpress.org (19 September 2005). Retrieved on 19 October 2011.