Ամուսնական արգելք

Ամուսնական արգելք (անգլ.՝ marriage bar), ամուսնացած կանանց գործելակերպի զբաղվածության սահմանափակում^[1]։ 19-րդ դարի վերջից մինչև 1970-ական թվականները անգլախոս երկրներում տարածված գործելակերպը հաճախ պահանջում էր կնոջը ամուսնությունից հետո ազատել աշխատանքից, հատկապես դասավանդման և գործավարության մեջ^[2]։ Բացի այդ, երեխաներ ունեցող այրի կանայք դեռ երբեմն համարվում էին ամուսնացած, ինչը նույնպես խանգարում էր նրանց աշխատանք ստանալ^[3][4]։

Այս գործելակերպը չուներ տնտեսական հիմնավորում, և դրա կոշտ կիրառումը հաճախ վնասում էր աշխատատեղերին։ Այնուամենայնիվ, պատերազմի ժամանակ աշխատուժի պահանջարկի մեծացման պատճառով ամուսնության սահմանափակումները զգալիորեն մեղմացվեցին։ Կլաուդիա Գոլդինի կողմից 1931 և 1940 թվականների ընկերությունների մակարդակի տվյալների որոշիչ գործոնները ուսումնասիրելու նպատակով կատարված ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ դրանք կապված են ներքին առաջխաղացման, կյանքի վրա հիմնված աշխատավարձերի և անձնակազմի հետ աշխատելու այլ ժամանակակից մեթոդների հետ^[5][6]։

1960-ական թվականներից ի վեր այս գործելակերպը լայնորեն դիտվում էր որպես զբաղվածության անհավասարություն և գենդերային խտրականություն, և դադարեցվում կամ արգելվում էր հակախտրական օրենքներով։ Նիդերլանդներում ամուսնական արգելքը հանվել է 1957 թվականին, Ավստրալիայում՝ 1966 թվականին, իսկ Իռլանդիայում՝ 1973 թվականին^[7][8]։

Փոփոխություններ

Չնայած «ամուսնական արգելքը» ընդհանուր տերմին է, որն օգտագործվում է ամուսնացած կանանց վարձելու բոլոր խտրական մեթոդների համար, 1900 թվականներին գործատուները օգտագործում էին երկու տարբերակ։ «Ամուսնական արգելքը» այն միջոցառումների դասակարգումն է, որոնք խոչընդոտում են ամուսնացած կանանց աշխատանքի ընդունմանը։ «Պահպանման արգելքը» միջոց է, որը խոչընդոտում է ամուսնացած աշխատողներին պահելը։ Երկու տերմիններն էլ ընկնում են ավելի լայն հասկացության տակ։

Թվացյալ խտրական պրակտիկայից խուսափելու համար շատ գործատուներ օգտագործել են ամուսնական արգելքներ՝ ամուսնացած կանանց դասակարգելու որպես լրացուցիչ անձնակազմ, այլ ոչ թե մշտական։ Այդպես էր, օրինակ՝ Լլոյդս բանկում մինչև 1949 թվականը, երբ բանկը վերացրեց ամուսնական արգելքը։ Կանանց դասելով որպես օժանդակ աշխատողներ, այլ ոչ թե լրիվ դրույքով աշխատողներ, գործատուներին թույլ է տվել խուսափել կանանց ֆիքսված աշխատավարձ վճարելուց և հեշտացնել նրանց աշխատանքից ազատելը^[9]։

Միացյալ Թագավորության պատմությունից

Մեծ Բրիտանիայում 1944 թվականից ամուսնական արգելքը հանվել է բոլոր ուսուցիչների և BBC-ում աշխատող կանանց համար^[10][11][12]։ 1932-1944 թվականներին BBC-ն ուներ ամուսնական արգելք, չնայած այն մասնակի արգելք էր, որը լիովին չէր կիրառվում այս քաղաքականության վերաբերյալ BBC-ի երկիմաստ հայացքների պատճառով^[13]։ 1949 թվականից Լլոյդս բանկը վերացրեց ամուսնական արգելքը, իսկ մինչ այդ, օգտագործում էր ամուսնական արգելքը ՝ ամուսնացած կանանց դասակարգելու որպես օժանդակ աշխատողներ, այլ ոչ թե մշտական աշխատողներ։

Մեծ Բրիտանիայի որոշ այլ պաշտոններ մինչև 1970-ական թվականները ունեին ամուսնական արգելքներ, օրինակ՝ Բրիտանական երկրաբանական ծառայությունը մինչև 1975 թվականը։ Ամուսնական արգելքն արգելում էր ամուսնացած կանանց պետական ծառայության անցնել^[14]։ Այն չեղարկվել է 1946 թվականին՝ հայրենիքում հանրային ծառայության համար, իսկ 1973 թվականին՝ դիվանագիտական ծառայության համար։ Մինչ այդ կանայք պետք է ամուսնությունից հետո ազատվեին աշխատանքից։ 1975 թվականին Գենդերային խտրականության մասին օրենքով Մեծ Բրիտանիայում ամուսնական արգելքը անօրինական հայտարարվեց։

Միացյալ Նահանգների պատմությունից

Ամուսնական արգելքներ ստեղծելու գործելակերպը ծագել է Միացյալ Նահանգներում 1800-ական թվականների վերջին։ Ամուսնական արգելքները հաճախ կիրառվում էին դասավանդման և գործավարության ոլորտներում։ Այդ իսկ պատճառով էլ շատ կանայք թաքցնում էին իրենց ամուսնական կարգավիճակը՝ փորձելով պահպանել իրենց աշխատանքը։ Ամուսնական արգելքները օրենքով կիրառվում էին մինչև 1964 թվականը, իսկ 1964 թվականի Քաղաքացիական իրավունքների մասին օրենքի VII հոդվածով արգելեց աշխատանքի խտրականությունը՝ ռասայի, մաշկի գույնի, սեռի կամ էթնիկ ծագման հիման վրա^[15]։

Չնայած ամուսնական արգելքները տարածված էին ամբողջ Միացյալ Նահանգներում, սակայն դրանք մեղմացվել էին որոշակի աշխարհագրական տարածքներում և որոշակի ժամանակահատվածներում։ Այնուամենայնիվ, ամուսնական արգելքները կարող էին տարբեր լինել՝ կախված բնակության վայրից։ Ի տարբերություն քաղաքային բնակավայրերի, գյուղական բնակավայրերը հաճախ ուսուցիչների կարիք ունեին, ուստի պատրաստ էին վարձել նաև ամուսնացած կանանց։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ամուսնական արգելքները պակաս խիստ էին, քանի որ կանայք անհրաժեշտ էին ռազմական գործողություններին մասնակցելու համար։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկզբում դպրոցական խորհուրդների 87%-ը աշխատանքի չէր ընդունում ամուսնացած կանանց, իսկ 70%-ը աշխատանքի չէր ընդունի ոչ մի ամուսնացած կնոջ։ Բայց 1951 թվականին դպրոցական խորհուրդների միայն 18%-ն ուներ «աշխատանքի ընդունման նշաձող», իսկ 10%-ը՝ «արգելքների նշաձող»։

Ամուսնական արգելքները հիմնականում վերաբերում էին միջին խավի կրթված ամուսնացած կանանց, հատկապես տեղական ծագում ունեցող սպիտակամորթ կանանց։ Նրանք զբաղվում էին ուսուցչական և հոգևորական աշխատանքով։ Ցածր խավերի կանայք և գունավոր կանայք, ովքեր աշխատում էին արտադրության մեջ, մատուցողուհիներ և տնային տնտեսուհիներ, հաճախ չէին բախվում ամուսնական արգելքների։ ԱՄՆ-ում ամուսնացած կին ուսուցիչների նկատմամբ խտրականությունը դադարեցվեց միայն 1964 թվականին՝ Քաղաքացիական իրավունքների մասին օրենքի ընդունմամբ^[16]։

Հիմնավորում

1946 թվականին բրիտանական պահպանողական The Spectator ամսագրում հրապարակված հոդվածը մի քանի փաստարկ էր ներկայացրել ամուսնական արգելքի օգտին։ Ամսագրում նշվում էր, որ ամուսնացած կանայք աջակցություն են ստանում իրենց ամուսիններից, ուստի նրանք աշխատանքի կարիք չունեն։ Բացի այդ, ամուսնական արգելքները ավելի շատ հնարավորություններ էին տալիս նրանց, ովքեր իսկապես աշխատանքի կարիք ունեին, ինչպիսիք էին միայնակ կանայք։ Մեկ այլ փաստարկ էլ, որը բերում էր The Spectator ամսագիրը, այն էր, որ չամուսնացած կանայք ավելի հուսալի և շարժուն էին, քան ամուսնացած կանայք, քանի որ նրանք չունեին ընտանիք կամ այլ հրատապ պարտականություններ։

Ամուսնական արգելքները կապված էին նաև սոցիալական և տնտեսական տատանումների հետ, հատկապես առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո։ Պատերազմից վերադարձած զինծառայողները, ովքեր ցանկանում էին աշխատանք ստանալ, իսկ հետո նաև 1930-ականների ճգնաժամը, հանգեցրեց ամուսնական արգելքների կիրառմանը շատ մասնագիտություններում։

Այնուամենայնիվ, ամուսնական արգելքները հաճախ հիմնված էին ավանդույթների վրա, հատկապես այն վայրերում, որտեղ խիստ ավանդապահ էին, որոնց համար ամուսնացած կանայք համարվում էին տնային տնտեսուհիներ^[17]։

Նմանատիպ օրենքներ

Չնայած աշխատանքի ընդունման խտրական գործելակերպի որոշ տեսակներ փաստացիորեն կապված չէին ամուսնական արգելքի հետ, սակայն դրանք կանանց մոտ առաջացրել էին նույն մտահոգությունները, ինչ 1900 թվականների սկզբին ամուսնական արգելքը։ Հղի կանանց նկատմամբ խտրական գործելակերպի որոշ տեսակներ 1978 թվականին հանգեցրին Հղիության խտրականության մասին օրենքի ընդունմանը^[18]։

Ծանոթագրություններ

1. «Why Many Married Women Were Banned From Working During the Great Depression». HISTORY (անգլերեն). 2021 թ․ նոյեմբերի 8. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.
2. Borjas, George J. (2008). Labor economics (4th ed ed.). Boston: McGraw-Hill/Irwin. ISBN 978-0-07-340282-6. OCLC 79256820. {{cite book}}: |edition= has extra text (օգնություն)
3. WHM (2014 թ․ դեկտեմբերի 18). «"Must a woman... give it all up when she marries?": The Debate over Employing Married Women as Teachers». Montana Women's History (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.
4. «JSTOR». Wikipedia (անգլերեն). 2024 թ․ հունիսի 2.
5. Goldin, Claudia (1988-10). «Marriage Bars: Discrimination Against Married Women Workers, 1920's to 1950's» (PDF) (անգլերեն): w2747. doi:10.3386/w2747. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
6. «Semantic Scholar». Wikipedia (անգլերեն). 2024 թ․ ապրիլի 18.
7. Administrator (2016 թ․ դեկտեմբերի 8). «The long, slow demise of the "marriage bar" • Inside Story». Inside Story (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.
8. «Template:Cite journal». Wikipedia (անգլերեն). 2015 թ․ նոյեմբերի 13.
9. «Lloyds Banking Group - Error». www.lloydsbankinggroup.com. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.
10. «BBC - History - Themes - Women - Teaching». www.bbc.co.uk. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.
11. «Victorian Women Teachers». Chard Museum (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.
12. University, London Metropolitan. «Winning Equal Pay: The value of women's work». www.unionhistory.info (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.
13. Murphy, Kate (2014). «A marriage bar of convenience? The BBC and married women's work 1923-39». 20 Century British History. 25 (4): 533–561. doi:10.1093/tcbh/hwu002. ISSN 0955-2359. PMID 25608371.
14. «Women in the UK Civil Service - History». www.civilservant.org.uk. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.
15. «Anti-discrimination Laws - Office of the Assistant Secretary for Administration and Management (OASAM) - United States Department of Labor». web.archive.org. 2018 թ․ սեպտեմբերի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 7. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.
16. «Susan Houseman». Wikipedia (անգլերեն). 2023 թ․ սեպտեմբերի 27.
17. «The Marriage Bar » 23 Aug 1946 » The Spectator Archive». The Spectator Archive. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.
18. «The inter-war years: 1918-1939 | Striking Women». www.striking-women.org. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 18-ին.

Գրականություն

Celebration of the 40th anniversary of the lifting of the Marriage Bar - Լինելլ Բրիգսի 2006 թվականի ելույթի սղագրությունը, որը վերաբերում էր Ավստրալիայի Հանրային ծառայության ամուսնական արգելքին։