Ակտաու

Բնակավայր
Ակտաու
ղազ.՝ Ақтау
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Ղազախստան
Համայնք	Aqtaū Qalasy?
Հիմնադրված է	1961 թ.
Առաջին հիշատակում	1961
Մակերես	140 000 000 քառակուսի մետր
ԲԾՄ	−8 մետր
Բնակչություն	▲261 907 մարդ (2022)[1]
Ժամային գոտի	UTC+5
Հեռախոսային կոդ	7292
Փոստային դասիչ	130000
Պաշտոնական կայք	aktau.gov.kz
Ակտաու (Ղազախստան)
Ակտաու Վիքիպահեստում

Ակտաու (ղազ.՝ Aqtau, Ақтау, ռուս.՝ Актау), նավահանգստային քաղաք Ղազախստանում՝ Կասպից ծովի արևելյան ափին, Մանղշլակ թերակղզում։ Թաղամասերի մեծ մասն ընկած է ծովի մակերևույթից ցած՝ Կասպյան իջվածքում։ Բնակավայրի ներկայիս անվանումը ղազախերենից բառացի թարգմանած՝ նշանակում է «սպիտակ սար». այդ անվան համար հավանաբար հիմք են հանդիսացել քաղաքի մերձակայքում՝ Կասպից ծովի ափին բարձրացող կրաքարե սպիտակ ժայռերը։ 1964-ից 1991 թվականներին քաղաքը ուկրաինացի նշանավոր բանաստեղծ Տարաս Շևչենկոյի պատվին կոչվել է Շևչենկո՝ նկատի առնելով, որ վերջինս այս վայրերում է անցկացրել իր աքսորի տարիները^[2]։ Քաղաքը Ղազախստանի Մանղստաու մարզի վարչական կենտրոնն է և խոշորագույն բնակավայրը. 2016 թվականի տվյալներով նրա բնակչության թվաքանակը եղել է մոտավորապես 190 հազար^[3]։

Ակտաուում փողոցները, որպես կանոն, անվանումներ չունեն, հասցեները հիմնականում բաղկացած են երեք թվանշանից, որոնցից առաջինը նշում է թաղամասի կամ միկրոշրջանի համարը, երկրորդը՝ շենքի համարը, երրորդը՝ բնակարանի համարը։ Պատճառն այն է, որ բնակավայրն սկզբնապես պլանավորվել և կազմավորվել է որպես նավթարդյունաբերության աշխատողների ճամբար^[4]։

Կլիմա

Ակտաուին բնորոշ է անապատային կլիման՝ չոր ու չափազանց շոգ ամառներով։ Օդի ջերմաստիճանը կարող է հասնել 45 աստիճանի։ Բուսականությունը պահպանվում է միայն ոռոգման շնորհիվ։ Մայիսից սեպտեմբեր ընկած ժամանակաշրջանում հիմնականում Ղազախստանի այլ բնակավայրերից այստեղ են գալիս հազարավոր հանգստացողնոր, որոնց գրավում են չորային եղանակն ու Կասպիականի ավազոտ լողափերը։

Ակտաուի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F)	16.0 (60.8)	21.6 (70.9)	25.1 (77.2)	31.0 (87.8)	37.5 (99.5)	41.2 (106.2)	41.6 (106.9)	44.1 (111.4)	39.2 (102.6)	32.8 (91)	22.3 (72.1)	15.4 (59.7)	44.1 (111.4)
Միջին բարձր °C (°F)	2.4 (36.3)	3.7 (38.7)	8.8 (47.8)	15.9 (60.6)	21.2 (70.2)	26.5 (79.7)	30.0 (86)	29.6 (85.3)	24.4 (75.9)	17.7 (63.9)	9.6 (49.3)	4.4 (39.9)	16.2 (61.2)
Միջին օրական °C (°F)	−1.0 (30.2)	−0.2 (31.6)	5.3 (41.5)	12.4 (54.3)	17.9 (64.2)	23.1 (73.6)	25.6 (78.1)	25.0 (77)	19.6 (67.3)	12.6 (54.7)	5.5 (41.9)	0.5 (32.9)	12.2 (54)
Միջին ցածր °C (°F)	−3.2 (26.2)	−2.9 (26.8)	1.5 (34.7)	8.5 (47.3)	14.0 (57.2)	19.2 (66.6)	21.4 (70.5)	21.1 (70)	15.4 (59.7)	9.3 (48.7)	2.9 (37.2)	−1.6 (29.1)	8.8 (47.8)
Ռեկորդային ցածր °C (°F)	−24.0 (−11.2)	−24.0 (−11.2)	−17.2 (1)	−4.4 (24.1)	3.2 (37.8)	6.7 (44.1)	10.0 (50)	10.0 (50)	0.0 (32)	−7.0 (19.4)	−16.0 (3.2)	−18.0 (−0.4)	−24.0 (−11.2)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	11 (0.43)	11 (0.43)	14 (0.55)	14 (0.55)	15 (0.59)	10 (0.39)	5 (0.2)	4 (0.16)	6 (0.24)	10 (0.39)	14 (0.55)	15 (0.59)	127 (5)
աղբյուր: Pogodaiklimat.ru[5]

Քույր քաղաքներ

•  Ադրբեջան, Սումգայիթ^[6]
•  Իրան, Բանդարե Անզալի
•  Չինաստան, Կարամայ
•  Հարավային Կորեա, Չհանվոն
•  Թուրքիա, Սամսուն
•  Ռուսաստան, Մախաչկալա
•  Իրան, Գորգան^[7]
•  Ուկրաինա, Չերկասի
•  Ուզբեկստան, Ուրգենչ^[8]
•  Լիտվա, Կլայպեդա^[9]
•  Ռուսաստան, Օրենբուրգ^[9]
•  Ռուսաստան, Սամարա^[9]
•  Ռուսաստան, Էլիստա^[9]
•  Ռուսաստան, Իշիմբայ^[9]
•  Թուրքմենական ԽՍՀ, Աշխաբադ^[10]
•  Թուրքիա, Ստամբուլ

Պատկերասրահ

Գիշերային Ակտաուի համայնապատկերը

Գիշերային Ակտաուի համայնապատկերը

• 
  Ծովափը.
• 
  Ափամերձ թաղամասերը.
• 
  Տեսարան 4-րդ միկրոշրջանից.
• 
  Նորակառույց «Երեք թագ»-ը, հետևի պլանում՝ «Ռենեսանս» հյուրանոցը
• 
  Ծովափնյա կենդանական աշխահի նմուշներ
• 
  Գիշերային տեսարան
• 
  Տեսարան 32-րդ միկրոշրջանից
• 
  Տեսարան Ակժելկեն միկրոշրջանից
• 
  Առափնյան
• 
  Տեսարան 32-րդ միկրոշրջանից
• 
  Քաղաքի շուրջը տարածվող տափաստանը
• 
  Հինգաստղանի «Ռենեսանս» հյուրանացը

Ծանոթագրություններ

1. https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT470856
2. «Aktau city, Kazakhstan facts, history, attractions, photos». About Kazakhstan. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
3. «Results Of The 2009 National Population Census Of The Republic Of Kazakhstan Analytical Report» (PDF). The Agency On Statistics Of The Republic of Kazakhstan. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
4. «Aktau: Years, people, memories». Ogni. 2011 թ․ հոկտեմբերի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 4-ին.
5. «Weather and Climate- The Climate of Aktau» (ռուսերեն). Weather and Climate (Погода и климат).
6. «Goroda Pobratimyi». Aktau.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
7. «ГОРОДА ПОБРАТИМЫ». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 28-ին.
8. NUR.KZ (2018 թ․ սեպտեմբերի 27). «Актау и узбекский Ургенч стали городами-побратимами». NUR.KZ - Свежие новости Казахстана. (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
9. «Города-побратимы». Акимат города Актау. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 18-ին.
10. «Туркменский город Туркменбаши хочет породниться с казахстанским Актау». turkmenportal.com. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.

Գրականություն

• Е. М. Поспелов (Ye. M. Pospelov). "Имена городов: вчера и сегодня (1917–1992). Топонимический словарь." (City Names: Yesterday and Today (1917–1992). Toponymic Dictionary." Москва, "Русские словари", 1993.

Արտաքին հղումներ

• Քաղաքի պաշտոնական կայքէջը(չաշխատող հղում)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ակտաու» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 484)։