Իրինա Արխիպովա

Իրինա Արխիպովա ռուս.՝ Ирина Константиновна Архипова
Ծնվել է	հունվարի 2, 1925(1925-01-02)[1]
Ծննդավայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ[2]
Մահացել է	փետրվարի 11, 2010(2010-02-11)[3][1][4] (85 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան[2]
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց[5]
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան
Մայրենի լեզու	ռուսերեն
Կրթություն	Մոսկվայի կոնսերվատորիա և Մոսկվայի ճարտարապետության ինստիտուտ
Մասնագիտություն	օպերային երգչուհի, երաժշտության ուսուցիչ, քաղաքական գործիչ և հրապարակախոս
Աշխատավայր	Մոսկվայի կոնսերվատորիա
Զբաղեցրած պաշտոններ	ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Պարգևներ և մրցանակներ	և
Կայք	arhipova.org/ru/arkhipova/
Irina Arkhipova Վիքիպահեստում

Իրինա Կոնստանտինովնա Արխիպովա (ծննդյան անունը՝ Վետոշկինա, ռուս.՝ Ири́на Константи́новна Архи́пова,հունվարի 2, 1925(1925-01-02)^[1], Մոսկվա, ԽՍՀՄ^[2] - փետրվարի 11, 2010(2010-02-11)^[3][1][4], Մոսկվա, Ռուսաստան^[2]) խորհրդային և ռուսական օպերային և կամերային երգիչ (մեցցո-սոպրանո), մանկավարժ, հասարակական գործիչ, Մոսկվայի կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր։ Մեծ թատրոնի մենակատար (1956-1988)։ Սոցիալիստական ​​աշխատանքի հերոս (1984), ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1966), Ղրղզստանի Հանրապետության ժողովրդական արտիստ (1993), Մոլդովայի արվեստի վարպետ (1994), Լենինյան մրցանակի (1978) և Ռուսական Դաշնության պետական մրցանակի դափնեկիր (1997)^[6][7]: Լենինի երեք (1971, 1976, 1984) և Սուրբ Անդրեյ Պերվոզվանիի շքանշանների դափնեկիր (2005)։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1925 թվականի հունվարի 2-ին Մոսկվայում։

Պատերազմից առաջ սովորել է Գնեսիններ քույրերի դպրոցում։ Դաշնամուրի առաջին ուսուցիչը Օ.Ա.Գոլուբևան էր։ Մեկուկես տարի անց նա տեղափոխվեց Օլգա Գնեսինայի մոտ։ Դաշնամուրի դասերին զուգահեռ երգել է երաժշտական ​​դպրոցի երգչախմբում։

Հետագա տարիներին սովորել է Մոսկվայի ճարտարապետության ինստիտուտ, այնտեղ զբաղվել է վոկալով Ն․ Մ․ Մալիշովի խմբակում։ 1948 թվականին ավարտելով համալսարանը ընդունվեց Մոսկվայի Չայկովսկու անվան պետական կոնսերվատորիա Լ․ Ֆ․ Սավրանսկիի երգի դասարան, որը ավարտեց 1953 թվականին։

1954-1956 թվականներին՝ Սվերդլովսկի օպերայի և բալետի թատրոնի մեներգիչ։

1956-1988 թվականներին՝ Մեծ թատրոնի մեներգիչ^[7]։

Ժորժ Բիզեի համանուն օպերայում Կարմենի կատարումը համաշխարհային ճանաչում է ստացել։ Նրան բնորոշ էր կերպարի խորը ներքին բացահայտումը և մեկնաբանության մտածվածությունը։ Նա բեմական կերպարանափոխվելու շնորհ ուներ^[7]։

Նա հանդես է եկել համերգներով։ Կամերային երգացանկը ներառում է ռուս, խորհրդային և արտասահմանյան կոմպոզիտորների ավելի քան 800 ստեղծագործություններ։

1955 թվականին շրջագայել է արտասահմանում (Ավստրիա, Լեհաստան, ԳԴՀ, Ֆինլանդիա, Իտալիա, Հունգարիա, Ռումինիա, Չեխոսլովակիա, Մեծ Բրիտանիա, Բուլղարիա, ԱՄՆ, Ճապոնիա, Ֆրանսիա, Արգենտինա, Կանադա)^[7]։ Հյուրախաղերով հանդես է եկել աշխարհի առաջատար թատրոնների՝ «Լա Սկալա» (Միլան), Թագավորական Քովենտ Գարդեն (Լոնդոն), Մետրոպոլիտեն օպերա (Նյանի Ֆիլիպևնայի դերը Պ. Չայկովսկու Եվգենի Օնեգինի օպերայում) և Կարնեգի Հոլլ (Նյու Յորք), «Կոլոն» օպերա (Բուենոս Այրես), Գրանդ Օպերա (Փարիզ, 1975 թ., Նուրիսի դերը Արիանայում և Կապույտ մորուքը՝ Պ. Դուկասի), Սան Ֆրանցիսկոյի օպերա, Teatro Comunale (Բոլոնիա), հնագույն ամֆիթատրոն Օրանժում, Թատրոն։ Հերովդես Ատտիկուսը (Աթենք) և ուրիշներ։

1974-2003 թվականներին դասավանդել է Մոսկվայի կոնսերվատորիայում^[6]։ Չայկովսկի (1984 թվականից՝ պրոֆեսոր)։ Վարպետության դասեր է անցկացրել Ֆինլանդիայում, ԱՄՆ-ում, Լեհաստանում և այլ երկրներում։

1966 թվականին նրան հրավիրել են միանալու Չայկովսկու անվան միջազգային մրցույթի ժյուրիին։ 1974 թվականից (բացառությամբ 1994 թվականի) նա Չայկովսկու անվան միջազգային մրցույթի ժյուրիի նախագահն է «մեներգեցում» բաժնում, 1968 թվականից՝ Համամիութենական (1993 թվականից՝ միջազգային) Գլինկայի մրցույթում։ Նա ծառայել է աշխարհի բազմաթիվ հեղինակավոր մրցույթների ժյուրիի կազմում, այդ թվում՝ «Վերդիի ձայները» և Մարիո դել Մոնակոյի անունով Իտալիայում, Եղիսաբեթ թագուհու մրցույթ Բելգիայում, Մարիա Կալլասի մրցույթ Հունաստանում, Ֆրանսիսկո Վինասի մրցույթ Իսպանիայում, վոկալի մրցույթ Փարիզում, վոկալի մրցույթ Մյունխենում։ 1997 թվականին Ադրբեջանի նախագահ Հեյդար Ալիևի և Ադրբեջանի մշակույթի նախարար Փոլադ Բյուլբյուլօղլի հրավերով նա գլխավորել է Բյուլ-բյուլ մրցույթի ժյուրին, որը կազմակերպվել էր նրա ծննդյան 100-ամյակի կապակցությամբ։

«Իմ մուսաները» (1992), «Կյանքի երաժշտությունը» (1997), ««Ես» անունով ապրանքանիշ» (2005) գրքերի հեղինակ^[6]։

Ռախմանինովի և Մ. Պ. Մուսորգսկու «Մահվան երգեր և պարեր» ցիկլից ձայնագրել է ձայնագրություն (ձայնագրությունը Փարիզում ստացել է Ոսկե Օրփեոսի գրան պրի):

Իրինա Արխիպովա (Կարմեն) «Կարմեն» օպերայում (1972, Մեծ թատրոն)

1980-ականներին նա դաշնակահար Իվարի Իլյայի հետ հանդես է եկել «Ռուսական ռոմանսի անթոլոգիա» համերգաշարով^[8]։

1986 թվականից՝ Համամիութենական երաժշտական ​​ընկերության խորհրդի նախագահ (1990 թվականից՝ Երաժշտական ​​աշխատողների միջազգային միություն)։ 1993 թվականից՝ Իրինա Արխիպովա հիմնադրամի նախագահ։ Ռուսաստան-Ուզբեկստան բարեկամության ընկերության նախագահ. Ստեղծագործության միջազգային ակադեմիայի և Գիտությունների միջազգային ակադեմիայի ռուսական բաժնի իսկական անդամ և փոխնախագահ։

ԽՄԿԿ անդամ 1963 թվականից։ ԽՍՀՄ 6-րդ գումարման Գերագույն խորհրդի պատգամավոր (1962-1966)^[7]։

1989 թվականի գարնանը Համամիութենական երաժշտական ​​ընկերության քվոտայով (1 մանդատ) ընտրվել է ԽՍՀՄ ժողովրդական պատգամավոր^[9]։

1990 թվականին նա Չայկովսկու անվան միջազգային մրցույթի դափնեկիրների ասոցիացիայի ստեղծման գաղափարի նախաձեռնողներից էր)^[10][11]։

«Երգչուհու ձայնի անհավատալի փայլը, նրա անվերջ փոփոխվող գույնը, ալիքի նման ճկունությունը...» (Ամերիկյան թերթ Columbus civil journal, 1969)^[12]:

2010 թվականի հունվարի 19-ին սրտի պաթոլոգիայով հոսպիտալացվել է քաղաքի անվան կլինիկական հիվանդանոց^[13]։ Ս.Բոտկին. 2010 թվականի փետրվարի 11-ին նա մահացել է 86 տարեկան հասակում^[14]։ Նրան հողարկավորեցին փետրվարի 13-ին Մոսկվայում՝ Նովոդևիչի գերեզմանատանը (թիվ 10)^[15]:

Իրինա Կոնստանտինովնան կազմակերպեց Տվերի մարզի արվեստի փառատոններից մեկը՝ «Երաժշտական ​​երեկոներ Սելիգերի վրա»։

Ընտանիք

• Հայր՝ Վետոշկին Կոնստանտին Իվանովիչ։
• Մայր՝ Գալդա Եվդոկիա Եֆիմովա։
• Առաջին ամուսին՝ Եվգենի Ալեքսանդրովիչ Արխիպով (1923-2017), ճարտարապետ, ՌԽՖՍՀ վաստակավոր ճարտարապետ։
  • Որդի՝ Անդրեյ Եվգենևիչ Արխիպով (1947-2006)։
    • Թոռնիկ՝ Անդրեյ Անդրեևիչ Արխիպով (1972), օպերային երգիչ (բաս), Մեծ թատրոնի մեներգիչ։
      • Ծոռնուհի՝ Իրինա։
• Երկրորդ ամուսին՝ Վլադիսլավ Պյավկո (1941-2020), օպերային երգիչ (տենոր), ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1983), Ղրղրստանի ժողովրդական արտիստ (1993)։

Ճանաչում

Մրցանակներ

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Իրինա Արխիպովային է հանձնում «Սուրբ Անդրեաս Առաջին կոչվածի» շքանշան, 2005 թվականին մայիսի 5

• Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1984 թվականի դեկտեմբերին 29)՝ սովետական ​​երաժշտական ​​արվեստի զարգացման գործում մեծ ծառայությունների համար^[16]
• Անդրեաս Առաջնորդ Առաքյալի շքանշան (2005 թվականի հունվարի 2)՝ հայրենական և համաշխարհային երաժշտական ​​մշակույթի զարգացման գործում ակնառու ավանդի, երկարամյա ստեղծագործական և հասարակական գործունեության համար^[17]
• «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» II աստիճանի շքանշան (1999 թվականի դեկտեմբերի 30)՝ մշակույթի բնագավառում ակնառու նվաճումների և ժողովրդական երգարվեստի զարգացման գործում մեծ ավանդի համար^[18]
• Լենինի երեք շքանշան (1971, 1976, 1984)
• Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1980 թվականի նոյեմբերի 14)՝ XXII օլիմպիադայի խաղերի նախապատրաստման և անցկացման գործում մեծ աշխատանքի համար^[19]
• Պուշկինի մեդալ (1999 թվականի հունիսի 4)՝ Ա.Ս.Պուշկինի ծննդյան 200-ամյակի կապակցությամբ մշակույթի, կրթության, գրականության և արվեստի բնագավառում ծառայությունների համար^[20]
• «Վլադիմիր Իլյիչ Լենինի ծննդյան 100-ամյակի հիշատակին» մեդալ (1970)
• Մեդալ «Ի հիշատակ Մոսկվայի 850-ամյակի» (1997)
• Հանրապետության շքանշան (2000 թվականի,մարտի 31, Մոլդովա)՝ Մոլդովայի Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության միջև երաժշտական ​​արվեստի խթանման և մշակութային հարաբերությունների զարգացման գործում ունեցած առանձնահատուկ արժանիքների ճանաչման համար^[21]։
• «Դանակեր» շքանշան (2003 թվականի սեպտեմբերի 20, Ղրղրստան)՝ մշակույթի և արվեստի բնագավառում ղրղզ-ռուսական հարաբերությունների զարգացման և խորացման գործում մեծ ծառայությունների համար^[22]։
• Կրծքանշան «Լեհական մշակույթին մատուցած ծառայությունների համար»
• Սուրբ Հավասար Առաքյալների Արքայադուստր Օլգայի շքանշան, II աստիճան (ՌՈՒԵ, 2000)
• Տվերի Սուրբ Միքայելի խաչը (Տվերի շրջան) (2000)
• «Գթասրտության և բարեգործության համար» պատվավոր կրծքանշան (2000)
• Սուրբ Ղուկասի պատվավոր կրծքանշան Յարոսլավլի մարզի մշակույթին աջակցելու համար
• «Ոսկե Ապոլոն» հուշահամալիր (1998)
• Ռուսաստանի բարձրագույն հասարակական պարգևը՝ Սուրբ Ալեքսանդր Նևսկու «Աշխատանքի և հայրենիքի համար» շքանշանի կրծքանշան^[22]։

• Լենինյան մրցանակ (1978)՝ Գ.Վերդիի «Իլ Տրովատորե» և Ն.Ա.Ռիմսկի-Կորսակովի «Սադկո» օպերային ներկայացումներում Ազուցենայի և Լյուբավայի դերերի կատարման համար, ինչպես նաև վերջին տարիների համերգային ծրագրերում։
• 1996 թվականի Ռուսաստանի Դաշնության պետական ​​մրցանակ գրականության և արվեստի բնագավառում (1997 թվականի մայիսի 29)՝ «Իրինա Արխիպովան ներկայացնում է...» երաժշտական ​​փառատոնների շարքի համար^[23]
• 1-ին մրցանակ Վարշավայի երիտասարդության և ուսանողների V համաշխարհային փառատոնի վոկալ մրցույթում (1955)
• Ռուսաստանի օպերային մրցանակ «Casta diva» (1999)
• Մոսկվայի քաղաքապետի մրցանակ գրականության և արվեստի բնագավառում (2000 թվականի օգոստոսի 15)՝ Մոսկվայի և Ռուսաստանի գեղարվեստական ​​մշակույթի մեջ ակնառու ավանդի համար^[24]
• Ս.Վ.Ռախմանինովի անվան մրցանակ և մեդալ
• Միջազգային մրցանակ «Հավատ և հավատարմություն» (Սուրբ Ամենափառաբան Առաքյալ Անդրեաս Առաջին կոչվածի հիմնադրամ, 2000)
• «Արվեստների աստվածուհի» կոչումը և «Ադամանդե քնար» համաշխարհային արվեստի մրցանակը (ստեղծվել է Marishen Art Management International Corporation-ի կողմից) (1996)

Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի և միջազգային կազմակերպությունների խրա

• Պատվո վկայագիր Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահից (2010 թվականի հունվարի 2)՝ երաժշտական ​​և կրթական գործունեության մեջ մեծ ծառայությունների համար^[25]
• Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի երախտագիտությունը (1997 թվականի նոյեմբերի 18)՝ Մոսկվայի հիմնադրման 850-ամյակի տոնակատարության նախապատրաստմանն ու անցկացմանն ակտիվ մասնակցության համար^[26]
• Անկախ Պետությունների Համագործակցության վկայական (2001 թվականի հունիսի 1)՝ Անկախ Պետությունների Համագործակցության ամրապնդման և զարգացմանն ուղղված ակտիվ աշխատանքի համար^[27]

Պատվավոր կոչումներ

• ՌԽՖՍՀ պատվավոր արտիստ(1959 թվականի սեպտեմբերի 15)՝ սովետական ​​արվեստի բնագավառին մատուցած ծառայությունների համար^[28]։
• ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1961 թականի սեպտեմբերի 22)՝ սովետական ​​արվեստի բնագավառում մեծ ծառայությունների համար^[29]։
• ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1966 թվականի ապրիլի 8)՝ սովետական ​​արվեստի զարգացման գործում մեծ ծառայությունների համար^[30]։
• Ղրղրստանի Հանրապետության պատվավոր արտիստ (1993 թվականի հունիսի 9)՝ երաժշտական ​​արվեստի զարգացման և առաջմղման, ստեղծագործ երիտասարդների պատրաստման և կրթության գործում ունեցած մեծ ավանդի համար^[31]։
• Մոլդովայի արվեստի վարպետ (ռումիներեն՝ Maestru în Artă) (1994 թվականի սեպտեմբերի 23)՝ դասական երաժշտության առաջմղման հատուկ ծառայությունների, մասնագիտական ​​բարձր հմտության համար^[32]։
• Բաշկորտոստանի Հանրապետության ժողովրդական արտիստ (1994 թվականի փետրվարի 23)՝ մեծ նվաճումներ երաժշտական ​​արվեստի բնագավառում^[33]։
• Ուդմուրտի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական ​​Հանրապետության վաստակավոր արտիստ (1982)
• «Տարվա մարդ» կոչում (Ռուսաստանի կենսագրական ինստիտուտ) (1993)

  

  անվան մանկական արվեստի դպրոց։ Ի․ Կ, Արխիպովա, Օստաշկով քաղաք

  «Հարյուրամյակի մարդ» (Միջազգային կենսագրական կենտրոն Քեմբրիջ, 1993)
• Մուզիչեսկուի անվան Մոլդովայի ազգային երաժշտական ​​ակադեմիայի պատվավոր դոկտոր (այժմ Երաժշտության, թատրոնի և գեղարվեստի ակադեմիան) (1998)
• Ռուսաստանի Քիմիական տեխնոլոգիական համալսարանի պատվավոր դոկտոր (2001)^[34][35]
• Լոմոնոսովի անվան Մոսկվայի պետական ​​համալսարանի պատվավոր պրոֆեսոր (2001)
• Թենեսի նահանգի Օստաշկով (Ռուսաստան) քաղաքի Իվանովկա գյուղի պատվավոր քաղաքացի (ԱՄՆ)^[36]

Այլ

• Ընդգրկված է Ռուսաստանի ռեկորդների գրքում՝ որպես այն ժամանակվա ամենատիտղոսակիր ռուս երգիչ։
• Թիվ 4424 փոքր մոլորակը ստացել է «Արխիպովա» անունը (1995)
• Իրինա Կոնստանտինովնա Արխիպովայի անունը տրվել է Օստաշկովոյի արվեստի դպրոցին (2000 թ. հունիսի 22), որը գործում է մինչ օրս։ Այսուհետ սա Ի.Կ. Արխիպովայի անվան «Մանկական արվեստի դպրոցն է»:

• 

  Անդրեաս Առաջին կոչված Առաքյալի շքանշանի ասպետներ: Ի․ Կ․ Արխիպովա, խորհրդային և ռուս օպերային երգչուհի, ուսուցիչ, ռուսական նամականիշ 2012 թվական

  2012 թվականին թողարկվել է ռուսական փոստային նամականիշ՝ նվիրված Ի.Կ. Արխիպովային^[37]։
• 2018 թվականի հունիսի 9-ին Մոսկվայի Նովոդևիչի գերեզմանատանը հուշահամալիր է բացվել Իրինա Արխիպովայի գերեզմանի մոտ։ Քանդակագործ՝ Ստեփան Մոկրուսով-Գուլիելմի^[38]։

Կուսակցություններ

Մոսկվայի կոնսերվատորիայի օպերային ստուդիա

• 1953՝ «Եվգենի Օնեգին» Պ. Ի. Չայկովսկի՝ Լարինա
• 1953/1954՝ «Ձյունանուշիկը» Ն. Ա. Ռիմսկի-Կորսակով՝ Վեսնա-Կրասնա/Լել
• 1953/1954՝ «Ցարի հարսնացուն» Ն. Ա. Ռիմսկի-Կորսակով՝ Դունյաշա/Լյուբաշա

Սվերդլովսկի օպերայի և բալետի թատրոն

• 1954՝ «Պիկովոյա դամա» Պ. Ի. Չայկովսկի՝ Պոլինա/Միլովզոր
• 1954՝ «Տանյա» Գ. Գ. Քրեյթներ՝ Մարիա Շամանովա
• 1954/1955՝ «Աիդա» Ջուզեպպե Վերդի՝ Քահանայապետուհի/Ամներիս
• 1955՝ «Կարմեն» Ժորժ Բիզե՝ Կարմեն

Մեծ թատրոն

• 1957, «Վերթեր» Ժ. Մասնե, Շարլոտա
• 1957, «Մայր» Տ. Ն. Խրեննիկով, Նիլովնա
• 1958, «Բորիս Գոդունով» Մ. Պ. Մուսորգսկի, Մարինա Մնիշեկ
• 1958, «Կախարդուհի» Պ. Ի. Պայկովսկի, Արքայադուստր
• 1958, «Նրա խորթ դուստրը» Լ. Յանաչեկ, Դյավիհա
• 1959, «Խովանշչինա» Մ. Պ. Մուսորգսկի, Մարֆա
• 1959, «Ջալիլ» Ն. Գ. Ժիհանով, Հայաթ
• 1959, «Պատերազմ և խաղաղություն» Ս. Ս. Պրոկոֆև, Էլեն Բեզուխովա
• 1960, «Պատմություն իրական մարդու մասին» Ս. Ս. Պրոկոֆև, Կլավդիա
• 1962, «Որ միայն սեր» Ռ. Կ.Չշեդրին, Վարվառա Վասիլևնա
• 1962, «Ֆալստաֆ» Ջ. Վերդի, Մեգ Փեջ
• 1963, «Դոն Կառլոս» Ջ. Վերդի, Էբոլի
• 1967, «Մազեփա» Պ. Ի. Չայկովսկի, Սեր
• 1967, «Լավատեսական ողբերգություն» Ա. Ն. Խոլմինով, Կոմիսար
• 1976, «Սադկո» Ն. Ա. Ռիմսկի-Կորսակով, Լյուբավա
• 1977, «Հոկտեմբեր» Վ. Ի. Մուրադելի, Գրաֆինյա
• 1979, «Հռենոսի ոսկին» Ռ. Վագներ, Ֆրիկկա
• 1983, «Իֆիգենիա Ավլիսում» Ք. Վ. Գլյուկ, Կլիտեմնեստրա

Այլ թատրոններ և համերգասրահներ

• 1959, «Քարե հյուր» Ա. Ս. Դարգոմիժսկի, Լաուրա (Միությունների տան սյունասրահ)
• 1969, Պ. Ի. Չայկովսկու «Օռլեանի սպասուհին», Ժաննա դը Արկ (Պ. Ի. Չայկովսկու համերգասրահ)
• 1970, Գ. Վերդի, «Տրուբադուր», ազուչենա (Լատվիայի օպերայի և բալետի ակադեմիական թատրոն, Ռիգա)
• 1973, «Պարահանդես-դիմակահանդես» Ջ. Վերդի, Ուլրիկա (Շթաթս Օպեր, Վիսբադեն)
• 1975, Պ. Դյուկ, Նուրիս «Արիանան և Կապույտ մորուքը» (Գրանդ օպերա, Փարիզ)
• 1980, Պ. Մասկանյի «Գեղջկական սսպետություն», Սանտուզա (Գոլդոնի թատրոն, Լիվոռնո)
• 1989, Պ. Ի. Չայկովսկու «Բահերի թագուհին», կոմսուհի (Մոսկվայի կոնսերվատորիայի մեծ դահլիճ)
• 1992, Պ. Ի. Չայկովսկու «Եվգենի Օնեգին», Ֆիլիպևնա (Շատլե թատրոն, Փարիզ)

Տեսանյութեր

• 1978, «Բորիս Գոդունով» Մոդեսա Մուսորգսկի, Մարինա Մնիշեկ, տնօրեն՝ Բորիս Հայկին

Ֆիլմագրություն

• 1974, Սըր Ջոն Ֆալստաֆ (ֆիլմ-պիես), միսիս Փեյջ (հնչյունավորում)
• 1983, Դու իմ բերկրանքն ես, իմ տանջանքը..., դեր
• 1990, Մենախոսություններ Յուրի Գուլյաևի մասին (վավերագրական)
• 1996, առուներ, որտեղ իշխանը ցայտում է (ֆիլմ-պիես), վոկալ
• 2010, «Իրինա Արխիպովա. Հարմոնիայի ճարտարապետություն», վավերագրական ֆիլմ (սց.՝ Օ. Ագամիրով-Սաց, ռեժիսոր Ն. Տիխոնով)

Գրականություն

• Попов И. Е. Ирина Архипова. Творческий портрет. — М.: Музыка, 1980. — 32; илл. с. — (Мастера исполнительского искусства). — 50 000 экз.
• Архипова И. К. Музы мои. — М.: Мол. гвардия, 1992. — 221 с. — ISBN 5-235-00363-2.
• Архипова И. К. Из серии «Мой XX век» // Музыка жизни. — М.: Вагриус, 1997. — 381 с. — ISBN 5-7027-0466-5.

Ծանոթագրություններ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. Deutsche Nationalbibliothek Record #12001419X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
3. http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/arts_and_culture/8510518.stm
4. Encyclopædia Britannica
5. Find A Grave — 1996.
6. Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Пред. научн.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.
7. Музыкальная энциклопедия. Гл. ред. Ю. В. Келдыш. Том 1. А — Гонг. 1072 стб. с ил. — М.: Советская энциклопедия, 1973 год
8. Новая Российская энциклопедия: в 12 т. / Редкол.: А. Д. Некипелов, В. И. Данилов-Данильян, В. М. Карев и др. — М.: ООО «Издательство „Энциклопедия“» Т. 2 А — Баяр, 2005. — 960 с.: ил.
9. Архипова Ирина Константиновна // Народные депутаты СССР. Справочник серии «Кто есть кто». — М. : Внешторгиздат, 1990. — С. 24. — 368 с. — ISBN 5-85025-006-9.
10. Распоряжение Правительства Российской Федерации от 22.02.1997 г. № 246-р
11. Распоряжение Правительства Российской Федерации от 03.05.2001 г. № 624-р
12. «Ирина Константиновна Архипова (Irina Arkhipova) | Belcanto.ru». www.belcanto.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-09-27-ին. Վերցված է 2019-09-29-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
13. «РИА Новости: Состояние оперной певицы Ирины Архиповой стабильное». Արխիվացված է օրիգինալից 2010-01-24-ին. Վերցված է 2010-02-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
14. «РИА Новости: Скончалась оперная певица Ирина Архипова». Արխիվացված է օրիգինալից 2010-02-13-ին. Վերցված է 2010-02-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
15. «Lenta.ru: В Москве похоронена Ирина Архипова». Արխիվացված է օրիգինալից 2010-02-16-ին. Վերցված է 2010-02-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
16. «Указ Президиума Верховного Совета СССР от 29 декабря 1984 года № 1645 «О присвоении звания Героя Социалистического Труда народной артистке СССР Архиповой И. К.»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-05-12-ին. Վերցված է 2019-05-12-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 65 (օգնություն)
17. «Указ Президента Российской Федерации от 2 января 2005 года № 1 «О награждении орденом Святого апостола Андрея Первозванного Архиповой И. К.»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-02-12-ին. Վերցված է 2017-05-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 61 (օգնություն)
18. «Награждена указом президента России № 1744 от 30 декабря 1999 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-02-12-ին. Վերցված է 2017-05-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 38 (օգնություն)
19. «Указ Президиума Верховного Совета СССР от 14 ноября 1980 года № 3301-X «О награждении орденами и медалями СССР работников, наиболее отличившихся при подготовке и проведении Игр XXII Олимпиады»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-05-ին. Վերցված է 2016-03-06-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 64 (օգնություն)
20. «Указ Президента Российской Федерации от 4 июня 1999 года № 700 «О награждении медалью Пушкина»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-04-01-ին. Վերցված է 2017-05-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 59 (օգնություն)
21. «Указ Президента Республики Молдова от 31 марта 2000 года № 1396 «О награждении госпожи Ирины Архиповой орденом «Ordinul Republicii»». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-09-01-ին. Վերցված է 2021-09-01-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 59 (օգնություն)
22. Указ Президента Кыргызской Республики от 20 сентября 2003 года № 312 «О награждении орденом „Данакер“ Архиповой И. К.»
23. «Указ Президента РФ от 29.05.1997 № 532 «О присуждении Государственных премий Российской Федерации в области литературы и искусства 1996 года»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-05-ին. Վերցված է 2017-05-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 35 (օգնություն)
24. «Распоряжение Мэра Москвы от 15.08.2000 № 882-РМ «О присуждении премий Мэрии Москвы в области литературы и искусства»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-02-12-ին. Վերցված է 2016-04-26-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 41 (օգնություն)
25. Распоряжение Президента Российской Федерации от 2 января 2010 года № 2-рп «О награждении Почётной грамотой Президента Российской Федерации Архиповой И. К.»
26. «Распоряжение Президента Российской Федерации от 18 ноября 1997 года № 476-рп «О поощрении членов Государственной комиссии по подготовке к празднованию 850-летия основания Москвы»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-02-12-ին. Վերցված է 2017-05-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 70 (օգնություն)
27. «Протокольное решение Совета глав государств СНГ «О награждении Грамотой Содружества Независимых Государств» (Принято в Минске 1 июня 2001 года)». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-04-22-ին. Վերցված է 2016-04-06-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
28. «Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 15 сентября 1959 года «О присвоении почётных званий РСФСР творческим работникам Государственного ордена Ленина академического Большого театра Союза ССР»». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-06-16-ին. Վերցված է 2019-05-12-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
29. «Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 22 сентября 1961 года «О присвоении почётного звания народной артистки РСФСР артисткам Государственного академического Большого театра Союза ССР»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-05-12-ին. Վերցված է 2019-05-12-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
30. «Указ Президиума Верховного Совета СССР от 8 апреля 1966 года № 4701 «О присвоении почётного звания народного артиста СССР солистам Государственного ордена Ленина академического Большого театра СССР»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-05-12-ին. Վերցված է 2019-05-12-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 63 (օգնություն)
31. «Указ Президента Кыргызской Республики от 9 июня 1993 года № УП-154 «О присвоении почётных званий «Народный артист Кыргызской Республики» и «Заслуженный деятель культуры Кыргызской Республики»». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-01-22-ին. Վերցված է 2020-02-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
32. «Указ Президента Республики Молдова от 23 сентября 1994 года № 261 «О присвоении Ирине Архиповой и Овидиу Балану почётного звания «Maestru оn Artă»». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-09-01-ին. Վերցված է 2021-09-01-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 62 (օգնություն)
33. Указ Президента РБ от 23.02.1994 N УП-68 «О присвоении почетного звания «Народный артист Республики Башкортостан» Архиповой И.К. и Биешу М.Л.»(չաշխատող հղում)
34. Почетные доктора → Ирина Константиновна Архипова (ռուսերեն), muctr.ru, Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-09-ին, Վերցված է 2017-05-30-ին «Источник». Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-09-ին. Վերցված է 2017-05-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
35. Российский химико-технологический университет им. Д. И. Менделеева — прошлое и настоящее со взглядом в будущее. — М., 2002. — 552 с. — С. 416. ISBN 5-8122-0302-4
36. «МГК им. Чайковского — персоналии — Архипова Ирина Константиновна». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2016-02-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 20 (օգնություն)
37. «№ 1602-1604. Серия «Кавалеры Ордена Святого апостола Андрея Первозванного»». Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-07-ին. Վերցված է 2012-07-24-ին.
38. «Мемориал Ирине Архиповой» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2018-06-12-ին. Վերցված է 2018-06-10-ին.

Արտաքին հղումներ

• Ի. Կ. Արխիպովայի էջը Մեծ թատրոնի կայքումԱրխիվացված 2015-03-16 Wayback Machine
• Ի. Կ. Արխիպովայի լուսանկարների պատկերասրահը «Երաժշտական ​​թատրոնի վարպետներ»
• Երաժշտական ​​կյանք. Իրինա Արխիպովան մահացել է(ռուս.)
• Մ.Լոբանովայի հոդվածը Ի.Կ.Արխիպովայի մասին