Դև (բանաստեղծ)

Դև
Ի ծնե	Մարգար Ավետիսի Ղարաբեկյան
Ծնվել է	1901[1]
Ծննդավայր	Թեհրան, Իրան
Վախճանվել է	1976[1]
Մահվան վայր	Թեհրան, Իրան
Քաղաքացիություն	Իրան
Մասնագիտություն	բանաստեղծ և նկարիչ
Ժանր	դիմապատկեր և Ծաղրանկար
Margar Gharabegean Վիքիպահեստում

Մարգար Ավետիսի Ղարաբեկյան (գրական կեղծանունը՝ Դև, 1901^[1], Թեհրան, Իրան - 1976^[1], Թեհրան, Իրան), իրանահայ բանաստեղծ, նկարիչ։

Կենսագրություն

Ծնվել է Թեհրանում։ Նախնական կրթությունը ստացել է Նոր Ջուղայի և Թեհրանի ազգային դպրոցներում։ Դպրոցական տարիներին կատարել է բանաստեղծական և նկարչական փորձեր, հետագայում զբաղվել է միաժամանակ երկուսով էլ, հասել նկատելի հաջողությունների։ Դևը հաճախել է Թեհրանի այն ժամանակվա միակ նկարչական դպրոցը, ապա հիմնել է իր սեփական աշխատանոցը, ուր գործել ու գեղարվեստական դաստիարակություն են ստացել շատ նկարիչներ։ Վեց տարի նկարչություն է դասավանդել Թեհրանի ազգային դպրոցում։ Դևը երկու անգամ պարգևատրվել է Իրանի կրթության նախարարության շքանշանով։ Այժմ նրա աշխատանքներից ոմանք գտնվում են Հայաստանի ազգային պատկերասրահում^[2]։

Գեղանկարչական գործունեություն

Հիմնականում դիմանկարիչ է, զբաղվել է ծաղրանկարներով։ Նրա գործերից են՝

• «Մտածմունք»
• «Հայ աղջիկներ»
• «Աղքատ ծերունի»
• «Տղամարդ»
• «Ծերունու դիմանկար»
• «Պարսկուհին նվագարանով»
• «Մզկիթ»
• «Պարսկական հարեմ»

Գրական-հասարակական գործունեություն

Դևը եռանդուն մասնակցել է իրանահայ գրական միությունների աշխատանքներին, երկար տարիներ ղեկավարել է «Միտք» գրական-գեղարվեստական միությունը, նախագահել է «Նոր էջ» գրական խմբակցությանը, եղել է իրանահայ գրողների միության փոխնախագահ, խմբագրել է «Նոր պատգամ» ամսագիրը, «Իրանահայ արդի գրողներ» ժողովածուն, հանդես է եկել զեկուցումներով ու հոդվածներով։

Դևի բանաստեղծական աշխարհը

Բանաստեղծական առաջին փորձերը սկսել է 1917 թվականից, առաջին գործը տպագրվել է 1923 թվականին։ Երկար տարիներ տպագրվել է միայն մամուլում և ճանաչում գտել։ Առանձին ժողովածով («Իմ երգերը») հանդես է եկել միայն 1947 թվականին։ 1963 թվականին Երևանում լույս է տեսել նրա «Այս երկար ճամփան» վերնագրով ժողովածուն։

Դևը իրանահայ ամենաճանաչված բանաստեղծն է, թեև շատ չի գրել։ Նրա ժողովրդականության պատճառներից է այն, որ նրա բանաստեղծություններից շատերը երգեր են դարձել։ Դևի երկու տասնյակից ավելի բանաստեղծությունների համար երաժշտություն է հորինվել (զգալի մասը երգահան Նիկոլ Գալանդերյանի կողմից - «Դու նորից եկել ես»^[3])։

XX դարասկզբի արևելահայ բանաստեղծության աշուղական պոեզիայի ավանդներով սնված, ինչպես նաև Ավետիք Իսահակյան - Վահան Տերյան դպրոցով ձևավորված Դևը հավատարիմ է մնացել իր դավանանքին։ Որքան էլ ազդեցությունը նկատելի է, իր երգերի ամբողջության մեջ Դևի քնարական հերոսը ինքն է և ոչ ուրիշը, Դևի ձայնի երանգը իրեն զգացնել է տալիս^[4]։

Երկեր

• Իմ երգերը, Թեհրան, 1947, 157 էջ։
• Այս երկար ճամբան, Երևան, 1963, 160 էջ։
• Հատընտիր, Երևան, 1973, 143 էջ։
• Սրտի ձայներ, Թեհրան, 1974, 313 էջ։

Գրականություն

• Նկարիչ Մարգար Ղարաբեկյան. «Ամենուն տարեցույց», 1928 թ.
• Նկարիչ-բանաստեղծը։ «Սովետական Հայաստան», Երևան, 1965 թ., N 9

Ծանոթագրություններ

1. Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ
2. Մարգար Ղարաբեկյանի աշխատանքներից ՀԱՊ-ում
3. «Դու նորից եկել ես», խոսք՝ Դևի, երաժշտություն՝ Նիկոլ Գալանտերյանի
4. Վազգեն Գաբրիելյան (1987). Սփյուռքահայ գրականություն. Երևան: Երևանի համալսարանի հրատարակություն. էջ 167-168.

Արտաքին հղումներ

• Դևի «Որտեղ ես» բանաստեղծությունը

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դև (բանաստեղծ)» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 353)։