Son animais de pequeno tamaño que se encontran en todo o mundo, agás en Australia, Oceanía, as rexións máis próximas aos polos e na maior parte de Suramérica,[10] e que se caracterizan polos seus pequenos ollos e por presentaren un longo fociño con vibrisas (bigotes) moi sensíbeis.
Na súa forma e tamaño son similares aos ratos, pero non son roedores, senón que están emparentados coas toupas, aínda que recentemente suxeriuse que teñen unha relación xenética máis próxima cos ourizos. Durante moito tempo estiveron incluídos na hoxe desbotada orde dos insectívoros.
Todas as musarañas son comparativamente pequenas, varias apenas alcanzan o tamaño dun rato doméstico.
A especie máis grande deste grupo, do tamaño dunha rata, é a especie Suncus murinus, da Asiatropical, que mide cerca de 15 cm e que pode chegar aos 100 g.[11]
No outro extremo está Suncus etruscus, cunha lonxitude de entre 3,5 e 5 cm e un peso de 1,8 a 3 g, que quizais sexa o mamífero máis pequeno que existe.[12]
Un dos incisivos do maxilar inferior está moi desenvolvido, e ás veces presenta cúspides adicionais no seu bordo cortante. O incisivo anterior do maxilar superior está curvado cara a abaixo e é bifurcado, formando unha especie de tences co inferior, que serven para capturar e suxeitar ás súas presas. Os premolares, excepto o posterior (P4), mostran unha tendencia á redución. O premolar posterior é grande e molariforme. En moitas especies as cúspides dos dentes presentan unha coloración escura.[12]
Os ollos xeralmente son moi pequenos, pero nunca están cubertos pola pel. As orellas, sempre prsentes, son tamén polo xeral pequenas, e frecuentemente están cubertas na súa maior parte pola pelaxe.[10][12]
A cola, aínda que longa, é habitualmente máis curta que a lonxitude conxunta da cabeza e o tronco.[10]
Bioloxía
Hábitat e distribución
Hábitat
As musarañas viven en lugares moi diversos, incluso en desertos, rexións circumpolares e augas correntes. Aínda que hainas semiacuáticas, a maioría das case 400 especies de musarañas coñecidas son terrestres. Prefiren os lugares con certa humidade, así como os terreos pedregosos con abundante vexetación. Habitan predominantemente ao abeiro da vexetación baixa, entre a follaxe de árbores e arbustos, en bosquescaducifolios, límites de campos de cultivo, pozas, bordos de camiños, pasteiros con herba cortada etc.[10]
Distribución
As musarañas distribúense por case toda a Terra firme, e só está ausentes de Australia, Oceanía, as rexións máis próximas aos polos e da maior parte de Suramérica.[10]
Costumes
Alimentación
Son os mamíferos máis activos que existen. Animais solitarioscazan os seus alimentos tanto de día coma de noite. Moitas das especies, en especial as europeas, comen o seu propio peso en insectos diariamente, e poden chegar a morrer se pasan máis de catro horas sen comer, por iso se alimentan cada 2 ou 3 horas e viven en lugares onde o alimento abunda. O seu alimento baséase en invertebrados e, ás veces, poden aproveitar prea, e poden chegar a cazar e comer pequenos vertebrados tales como trilladeiras, ratos de campo, lagartas e incluso (en casos excepcionais) ratas.[10]
A maioría das especies deféndense dos seus depredadores mediante unhas glándulas odoríferas nos flancos, e que son especialmente visíbeis no machos, que producen un olor almiscrado desagradábel,[13] que os fai un prato pouco atractivo para animais con bo olfacto, como cans e mapaches, aínda que algúns mamíferos as cazan e despois as deixan abandonadas a causa do seu cheiro. Porén, son depredadas principalmente polas aves, que teñen un sentido do olfacto débil, especialmente polas curuxas e as rapaces diúrnas.[10]
Reprodución
Escavan tobos, que tapizan con vexetación, e teñen alí ás súas crías, unhas seis por parto, que nacen sen pelo. A xestación ten unha duración de entre 27 e 33 días, normalmente menos de 30. A súa vida é breve, de apenas un ano, sendo os mamíferos con menor lonxevidade, aínda que en catividade poden vivir até catro anos.
O nome científico da familia, Soricidae, está formado normalmente engadíndolle á raíz soric-, xenitivo do nome do seu xénero tipo, Sorex, a desinencia ´-idae, propia dos nomes das familias de animais, tirada do grego antigo εἴδος eídos, "aspecto", "aparencia", "forma".
En canto a Sorex, está tomado do latínsōrex, -icis, "rato", e tamén "musaraña".
Clasificación
Con 368 especies, a dos Soricidae é a máis grande familia de soricomorfos (e de todos os chamados insectívoros). Este gran número de especies distribúense en 26 xéneros, agrupados nas tres subfamilias existentes actualmente: Crocidurinae, Myosoricinae e Soricinae.[14]
Desde o punto de vista da diversidade de especies, a familia das musarañas é a cuarta dos mamíferos, superada só polas familias dos Muridae e os Cricetidae, que forman parte dos roedores (da superfmailia dos Muroidea), e a familia dos Vespertilionidae, dos morcegos.
En Galicia están rexistradas sete especies de sorícidos, pertencentes a tres xéneros, Crocidura (2 especies), Neomys (2 especies) e Sorex (3 especies).[15][16]
Nomes galegos
Aínda que a Real Academia Galega denomina musaraña a todas as especies da familia dos sorícidos: «Mamífero insectívoro da familia dos sorícidos, de tamaño moi pequeno, semellante a un rato, co fociño longo e afiado, e pelame brillante e curto e do que existen diversas especies»,[2] admitindo como sinónimo muraño,[3] os especialistas da Sociedade Galega de Historia Natural acordaron, seguindo os criterios dos expertos en nomes vulgares, que recomendan, sempre que isto sexa posíbel —e, cando non hai nomes vernáculos suficientes, adaptar ao idioma o termo latino corresponente—, utilizar un nome común para cada xénero,[17] acordaron asingar un nome común diferente para as especies de cada un dos tres xéneros, aplicando un nome específico facendo alusión a algunha das características, morfolóxicas, de hábitat etc. de cada unha das especies. E así temos:
Nota 1. Aínda que o dicionario en liña da RAG non recolle (polo de agora) o nome furaño, esta voz si se recolle en varios dicionarios galegos modernos por diversas autoridades, con varios significados, e —no caso concreto que aquí nos ocupa— aparece nos de Leandro Carré Alvarellos (1951): Diccionario galego castelán. Terceira Edizón, A Coruña, Roel;
Eladio Rodríguez González (1958): Diccionario enciclopédico gallego-castellano. Galaxia, Vigo; Xosé Luís Franco Grande (1972): Diccionario gallego-castellano, 2ª ed. Galaxia, Vigo, e Leandro Carré Alvarellos (1979): Diccionario galego-castelán e Vocabulario castelán-galego. A Coruña, Moret, nos catro coas mesmas equivalencias para o castelán: «Musaraña común», e «Ratoncillo del campo».[18]
Nota 2.
En cambio, a voz furafollas si esta recollida do dicionario da RAG, pero cos significados:
substantivo masculino 1 (Phylloscopus collybita) Paxaro da familia dos sílvidos, coa parte superior do corpo verdosa, a gorxa e os laterais do peito amarelos, o ventre abrancazado e as patas marróns escuras. Os rechouchíos dos furafollas distínguense ben. SINÓNIMO picafollas substantivo 2 Persoa esperta e inquieta. É un furafollas que se adapta a calquera situación.[21]
Pero na obra Apéndice ó Dicionaro de Eladio Rodríguez (VV. AA., 1961) e máis na segunda edición do Diccionario de Franco Grande defínese furafollas como «Musaraña. Persona viva y ligera que no para en un sitio ni está quieta un solo instante».[22]
Polo tanto, cómpre encontrar unha maneira de diferenciar, en obras de divulgación de zooloxía, estas "musarañas" dos "paxaros do xénero Phylloscopus" (e tamén das outras musarañas). E isto fíxose na SGHN, que denomina as aves co sinónimo picafollas da Academia, reservando furafollas para os sorícidos do xénero Sorex.
Díaz d'a Silva, J. I. e Cartelle, Y. (2007): Guía dos mamíferos de Galicia. A Coruña: Baía Edicións. ISBN 84-96893-20-7.
Kowalski, K. (1981): Mamíferos. Manual de teriología. Madrid: H. Blume Ediciones. ISBN 84-7214-229-9.
Kriegs, J. O. et al. (2007): "Evolutionary history of 7SL RNA-derived SINEs in Supraprimates". Trends Genet. 23 (4): 158–161.
McKenna, M. C. & Bell, S. K. (1997): Classification of Mammals: Above the Species Level. Nova York: Columbia University Press. ISBN 0-231-11013-8.
Madsen, O.; Scally, M.; Douady C. J. et al. (2001): "Parallel adaptive radiations in two major clades of placental mammals". Nature409 (6820): 610–614.
Martin, Robert D. (1984) en: Macdonald, D., ed. The Encyclopedia of Mammals. Nova York: Facts on File. ISBN 0-87196-871-1, pp. 126–127.
Murphy, W. J. et al. (2001): "Molecular phylogenetics and the origins of placental mammals". Nature409 (6820): 614–618.
Schilling, D.; D. Singer & H. Diller (1987): Guía de los mamíferos de Europa. Barcelona: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-282-0784-4.
Yates, T. L. (1984): "Insectivores, elephant shrews, tree shrews, and dermopterans" en Anderson, S. & J. K. Jones, Jr., eds. Orders and Families of Recent Mammals of the World. Nova York: John Wiley and Sons, pp. 117–144.
_018.jpg)
.jpg)
