Pobo ianomami

Pobo ianomami
Muller ianomami cun pequeno no colo.
Poboación
Poboación total: c  35 338
Rexións principais:
Brasil	19 338 (2011)
Venezuela	16 000 (2009)
Aspectos culturais
Lingua	Linguas ianomami
Relixión	xamanismo

Os ianomami^[1] (tamén chamados yąnomamö ou yanomama), son un pobo indíxena de 35 000 persoas que habitan en 200 ou 250 vilas na selva amazónica, na fronteira entre Venezuela e o Brasil.

Etimoloxía

O etnónimo ianomami foi creado polos antropólogos baseándose na palabra yanõmami que en yanõmami thëpë, significa "seres humanos". Esta expresión oponse ás categorías yaro (animais) e yai (invisibles ou cousas sen nome), pero tamçen napë (inimigo, estranxeiro).^[2]

Historia

Territorio dos ianomami.

A primeira mención dos ianomami en occidente é de 1759, cando unha expedición española liderada por Apolinar Diez de la Fuente visitou o pobo ye'kuana que vivía no río Padamo. Diez escribiu:

Por interlocución dun indio uramanavi, preguntei ó xefe Yoni se navegara polo Orinoco até o seu nacemento; El respondeu si e que fora guerrerar contra os indios guaharibo [yanomami], que non eran moi valentes ... e que non serán amigos con ningún tipo de indio.^[3]

Dende 1630 até 1720, as complexas sociedades dos ríos foron eliminadas ou minguadas como resultado das expedicións de caza de escravos polos conquistadores e bandeirantes.^[4] Se isto afectou ós ianomami e en que grao son cuestións de pura especulación.

O contacto sostido co mundo exterior comezou na década de 1950 coa chegada de membros da Misión Novas Tribos^[5] así como de misioneiros católicos da Compañía de Xesús e dos salesianos.^[6]

En Roraima, na década de 1970 producíronse proxectos de desenvolvemento dentro do "Plan de Integración Nacional" levado a cabo polos gobernos militares brasileiros daquel momento. Isto supuxo a apertura dun tramo de estrada perimetral (1973–76) e varios programas de colonización en terras tradicionalmente ocupadas polos ianomami. Durante o mesmo período, o proxecto de busca de recursos RADAM (1975) detectou importantes depósitos naturais na rexión. Isto provocou un aumento progresivo dos buscadores de ouro, que despois de 1987 se converteu nunha verdadeira febre do ouro. Centos de pistas clandestinas foron abertas polos buscadores de ouro nos principais tributarios do río Branco entre 1987 e 1990. O número de mineiros na área ianomami de Roraima estimouse entre 30 e 40,000, unhas cinco veces máis que a poboación indíxena residente. Aínda que a intensidade desta carreira do ouro diminuíu moito dende 1990, a prospección de ouro segue hoxe na terra ianomami, estendendo a violencia e outros serios problemas sociais.^[7]

A reserva da biosfera Alto Orinoco-Casiquiare foi creada en 1993 co obxectivo de preservar o territorio e o estilo de vida tradicional dos ianomami e dos ye'kuana.^[8] Porén, malia que a constitución de Venezuela recoñece os dereitos dos pobos indíxenas ás súas terras ancestrais, poucos teñen a titularidade das mesmas e o goberno anunciou a apertura de grandes partes do Amazonas para a minaría legal.^[9]

Notas

1. González González, Manuel (ed.). "Ianomami". Tergal. Consultado o 31/12/2024. 
2. "The name Yanomami", Povos Indigenas no Brasil.
3. Francisco Michelena y Rojas, Exploracion Oficial, Nelly Arvelo-Jiminez and Horacio Biord Castillo, eds., 1989. Iquitos, Peru: IIAP-CETA; pp. 171-72.
4. John Hemming, Red Gold: The Conquest of the Brazilian Indians, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1978.
5. Ritchie, Mark Andrew. Spirit of the Rainforest: A Yanomamo Shaman's Story. ISBN 0-9646952-3-5}}
6. Smiljanic, Maria Inês. "Os enviados de Dom Bosco entre os Masiripiwëiteri. O impacto missionário sobre o sistema social e cultural dos Yanomami ocidentais (Amazonas, Brasil.)", Journal de la Société des Américanistes, 2002, pp. 137–158.
7. "The Gold Rush," Povos Indigenas no Brasil.
8. MAB Biosphere Reserves Directory (ed.). "Alto Orinoco-Casiquiare". UNESCO. Consultado o 2 de abril de 2017. 
9. "Venezuelan tribes protest against violent mining gangs," Survival International News, 18 June 2015.

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Pobo ianomami

Outros artigos

• Masacre de Haximu
• Crise humanitaria ianomami

Bibliografía

• Dawson, Mike. Growing Up Yanomam'o: Missionary Adventures in the Amazon Rainforest, Grace Acres Press, 1 de maio de 2009. ISBN 1602650098
• Berwick, Dennison. "Savages, The Life And Killing of the ianomami" Macfarlane Walter & Ross (1992) ISBN 0921912331
• Chagnon, Napoleon. (1968) Ya̧nomamö (formerly titled Ya̧nomamö: The Fierce People) Holt McDougal; 3rd edition (12 de decembro de 1984) ISBN 0030623286
• Good, Kenneth; with Chanoff, David. Into The Heart: One Man's Pursuit of Love and Knowledge Among the ianomami. Addison-Wesley Publishing Company; (17 de xaneiro de 1997) ISBN 0673982327
• Jacob, Frank They Eat your Ash to Save your Soul - ianomami Death Culture''.