Linguas galoitálicas

Linguas galoitálicas.

As linguas galoitálicas^[1] comprenden as falas románicas do norte de Italia, máis exactamente as falas situadas ao norte da liña Massa-Senigallia que forman un continuo dialectal transicional entre as linguas galorrománicas e as italorrománicas, excepto as linguas retorrománicas de Italia (friulano, ladino) que son parte doutro grupo romance.^[2]

Clasificación

Áreas de ocorrencia de /y/ procedente de Ū latina.

As linguas ou variedades que constitúen o grupo galoitálico son:^[3]

• Piemontés (Italia)
• Lombardo (Italia, Suíza)
• Ligur (Italia, Principado de Mónaco)
• Emiliano-Romañol (Italia, San Marino)
• Véneto (Italia, Croacia, Eslovenia)
• Istriota (Croacia)

Algúns autores consideran que o véneto e o istriota constitúen grupos a parte dos demais xa que non comparten algunhas das isoglosas máis notorias das linguas galoitálicas como a existencia de vogais anteriores redondeadas [y] ou [œ], presentes en ligur, piemontés e lombardo pero si comparten as outras isoglosas.

Características comúns

En moitos aspectos fonéticos as linguas galoitálicas comparten os mesmos desenvolvementos coas linguas retorrománicas, o francés, o occitano e o catalán en puntos nos que estes difiren notablemente do italiano estándar. Con todo, iso tampouco significa que as linguas galoitálicas estean máis cerca en todos os aspectos das linguas galorrománicas, retorrománicas ou occitanorrománicas que do italiano estándar e as linguas italorrománicas. Algúns autores argumentaron que as linguas galoitálicas e retorrománicas forman un hipotético grupo cisalpino pero non hai suficiente isoglosas que sustenten devandito argumento. A clasificación románica territorial e Ethnologue as clasifica como un subgrupo das linguas galorrománicas (sen incluír ao véneto e o istriota); con todo outros autores as consideraban parte das linguas italorrománicas.^[4]

Fonoloxía

A liña A Spezia-Rímini na súa parte occidental (La Spezia) agrupa un conxunto de polo menos sete isoglosas importantes que distinguen ás linguas galoitálicas e ao italiano do Norte do toscano. Na súa parte oriental as isoglosas sepáranse un pouco, sendo a isoglosa máis setentrional a que pasa máis preto de Rímini.

O seguinte cadro presenta algunhas das características típicas que diferencian as variedades románicas ao norte e ao sur de devandita liña:

LATÍN		UNUM	NŎCTE(M)	LĂCTE(M)	FĂCTU(M)	CĂNE(M)	CLAVE(M)	HŎMINE(M)	LUPU(M)	FORMICA(M)	ROTA(M)
Galoitálico	Lombardo	yn	nɔʧ	laʧ	faʧ	ka	tʃav	ɔm	luf	furmiga	røda
	Lígur	yn	nøtʃe	lajt / lœt(e)	fajt	kan	tʃavæ	omu	lu	furmiga	rua
	Piemontés	yn	nøit	lajt	fajt	kan	tʃav	ɔm	luv	furmja	rua
	Emiliano-romañol	on	nɔt	lat	fat	kan	tʃav	ɔmen	lauv	furmiga	roda
	Véneto	un	note	late	fato	kan	tʃave	ɔmo	luvo	formiga	roda
	Istriota	un	nwɔto	lato	fato	kan	tʃave	ɔmo	lwɔvo	furmiga	ruda
Liña La Spezia-Rimini
Italo-románico	Toscano	uno	nɔte	late	fato	kane	kiave	wɔmo	lupo	formica	rwɔta
	Romanesco	uno	nɔte	late	fato	kane	kiave	ɔmo	lupo	formica	rɔta
	Napolitano	unə	nɔtə	latə	fatə	kanə	kiavə	ɔmmə	lupə	formica	rɔta
	Siciliano	unu	nɔti	lati	fatu	kani	kiavi	ɔmu	lupu	formica	rɔta

Notas

1. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para Galoitálico.
2. Loporcaro (2013), p. 70
3. Tamburelli, M., & Brasca, L. (2018). Revisiting the classification of Gallo-Italic: a dialectometric approach. Digital Scholarship in the Humanities, 33, 442-455.
4. Michael Loporcaro, "Phonological Processes", in Maiden et al., 2011, The Cambridge History of the Romance Languages: Volume 1, Structures

Véxase tamén

Bibliografía

• Loporcaro, Michele (2013). Profilo linguistico dei dialetti italiani. Col. Manuali Laterza (en italiano). Bari (Italia): Laterza. ISBN 978-8859300069.