Os carpos (en latín: carpi) ou carpianos (en latín: carpiani; en grego: Καρπιανοί; romanizado: karpianoí) foron un pobo antigo que residiu nas partes orientais da actual Romanía na rexión histórica de Moldova non máis tarde do ano 140 ata polo menos o 318. A filiación étnica dos carpos segue a ser discutida, xa que non hai evidencia directa que sobreviva nas fontes literarias antigas. Un gran número de estudosos considéranos como unha tribo dacia. Outros conéctanos con diversos grupos étnicos, incluíndo sármatas, tracios, xermanos e celtas.
Aproximadamente un século despois da primeira mención deles por Tolomeo, durante un período no que as súas relacións co Imperio Romano parecían amigables, os carpos xurdiron contra o 238 como uns dos inimigos máis persistentes dos romanos. No período 250-270 foron un compoñente importante da coalición hostil de tribos bárbaras transdanubianas que incluía elementos xermánicos e sármatas. Foron responsables dunha serie de grandes e devastadoras invasións das rexións balcánicas do imperio que case provocaron a súa desintegración na crise do século III.
No período 270-318, os emperadores romanos actuaron para eliminar a ameaza dos carpos da fronteira imperial. En 279, 297, 298-308 e 317 foron varias as derrotas inflixidas aos carpos, tras as cales varios deles foron trasladados pola forza á provincia romana de Panonia, na actual Hungría Occidental, como parte da política imperial de repoboación das provincias danubianas que foran asoladas polos bárbaros. Dado que os carpos non se mencionan nos documentos posteriores a 318, é posible que fosen eliminados en gran parte da rexión dos Cárpatos polo 318 ou, se algún quedaba, é posible que se mesturasen cos outros pobos residentes ou inmigrantes de Moldavia, como os sármatas ou os godos.
Etimoloxía do nome
Os grecorromanos chamaban a este pobo carpi ou carpios. Probablemente a mención máis antiga deles, baixo o nome de carpios, está na Xeografía do xeógrafo grego Tolomeo, composta cara ao 140. O seu nome pode derivar da mesma raíz que o nome da cadea dos Cárpatos que ocupaban, e que tamén foi mencionada por primeira vez por Tolomeo co nome de Καρπάτης (romanizado: Karpátes). A raíz pode estar relacionada coa palabra protoindoeuropea *ker/sker, que significaba "pico" ou "outeiro" (comparar co albanéskarpë [pedra], o romanés (ş)carpă [penedo] e o latín scarpa).
Os estudosos que apoian esta derivación divídense entre os que cren que os carpos deron o seu nome á serra (é dicir, o nome significa "Montaña Carpiana") e os que afirman o contrario. Neste último caso, Carpianos podería significar simplemente "xente dos Cárpatos". Pero a semellanza entre os nomes pode ser casual, e poden derivar de diferentes raíces. Por exemplo, suxeriuse que o nome pode derivar dunha palabra raíz eslava krepu que significa "forte" ou "valente". Ademais, suxeriuse que os Cárpatos poden derivar da raíz sánscritakar (cortar) que daría o significado de "montañas ásperas".
Algúns estudosos consideran que os seguintes pobos rexistrados noutras fontes antigas corresponden aos Carpios de Ptolomeo:
Se a correlación se mantén, as súas localizacións poderían implicar que os carpos migraron gradualmente cara ao oeste no período comprendido entre o 400 a. C.400 a. C. - 140 d. C., unha visión defendida por Kahrstedt.[6] O elemento común carpa- presente nestes nomes aparece con frecuencia na toponimia e antroponimia dacia e tracia.[7] Pero non hai consenso en que tales grupos sexan en realidade os carpos. Bichir suxire que eran tribos tracio-dacias moi relacionadas con eles.[8]
Territorio
Carpianos nun mapa de 1467 baseado na Xeografia de Tolomeo
Segundo a Xeografía de Tolomeo, os Carpi ocupaban a rexión comprendida entre o río Hieraso (Siret) e o río Porata (Prut), é dicir, o futuro Principado de Moldova.[9] Estaba fóra da Dacia definida polo propio Ptolomeo, cuxa fronteira oriental era o Hieraso. Ao leste dese río atopábase a que o autor chamou a Sarmacia Europea, unha vasta rexión que se estende ata Crimea, poboada predominantemente, pero de ningún xeito exclusiva, por tribos sármatas.[5] Ptolomeo afirmou que os veciños dos carpos eran:
Porén, non é posible definir con seguridade os territorios destes grupos debido á imprecisión das fontes xeográficas antigas. Ademais, é probable que en moitas áreas, os grupos étnicos se solapasen e o mapa étnico fose unha mestura de subgrupos dispersos. Os sármatas e os bastarnas están testemuñados, tanto na literatura como na arqueoloxía, en Valaquia, Moldavia e Besarabia.[15] É probable que cando fontes grecorromanas mencionasen conflitos cos Costobochi, Carpi ou Godos, estivesen a referirse a coalicións de diferentes grupos baixo unha tribo hexemónica.[16]
Non hai dúbida entre os estudosos de que algúns asentamentos dacios en Moldova (principalmente ao leste do Siret, con algúns na marxe oriental, incluíndo Piroboridava, en Poiana) do reinado de Decébalo (reinado 87–106) foron abandonados no 106; a maioría, probablemente, segundo Bichir, como resultado da conquista romana de Dacia.[17] A partir deste punto, Bichir identifica dúas culturas diferentes en Moldavia, que conviven unha á beira da outra. A primeira, sedentaria, foi denominada como "dacio-cárpica" e comezou ao redor do 106 e desapareceu ao redor do 318, cando foi substituído pola "variante" Sîntana-de-Mureş da Cultura Cherniacove, común en gran parte de Europa do Leste da rexión próxima ao Mar Negro, no período 200-400.[18] A segunda cultura, máis pequena e xeralmente asociada cos pobos nómades das estepas eurasiáticas, foi etiquetada como "sármata".[19]
En 1976, foron identificados 117 asentamentos sedentarios, a gran maioría (89) situados ao oeste do Siret.[20] Os seus habitantes vivían en cabanas superficiais ou lixeiramente afundidas no chan. As vivendas superficiais estaban feitas con terra batida, xeralmente rectangulares ou cadradas, que oscilaban entre os 9 m2 e os 30 m2, e contiñan só unha estancia cunha lareira de barro situada no centro. As vivendas afundidas máis numerosas eran xeralmente ovaladas ou circulares. Estes pobos sedentarios xeralmente incineraban aos mortos e, segundo Bichir, os 43 cemiterios puramente dacio-carpianos utilizaban só cremacións. As cinzas das cremacións foron, na inmensa maioría dos casos, enterradas dentro de urnas.[21] Algunhas tumbas contiñan bens mortuorios, pero ningunha arma máis que un puñal. Os produtos mundanos incluían coitelos, chaves e unha fibela de cinto; Os obxectos de valor incluían espellos de estilo sármata, pendentes de prata, colgantes de ouro e perlas.[22]
As tumbas nómades, por outra banda, son principalmente enterramentos atopados, en 1976, en 38 sitios de Moldavia.[20] Atopáronse predominantemente nas chairas e raramente nos contrafortes dos Cárpatos, individualmente ou en pequenos grupos de 2 a 13 túmulos. A gran maioría destas tumbas son planas, en contraste coas tumbas de túmulos dos nómades que habitaban a rexión do Dniéster máis ao leste, aínda que hai algunhas túmulos secundarios (é dicir, que usaban túmulos preexistentes), na súa maioría datados do ano 200 en diante. As tumbas nómades sempre conteñen obxectos funerarios, a miúdo incluíndo armas e espellos gravados con tamgas (símbolos rituais ou tribais).[23]
Áureo de Caracalla (198-217) da ceca de Roma. No anverso aparece, C. ANTONINVS PIVS FEL AVG, coa cabeza laureada e coiraza; no reverso, hai unha incrición (VICTORIA GERMANICA), que arrodea a unha Vitoria avanzando á dereita, cun trofeo na man esquerda sobre o ombreiro esquerdo e coroa na man dereita estendida.
Seis cemiterios da lista de Bichir conteñen cremacións e inhumacións. No lugar de Poieneşti, o único totalmente investigado en 1976, foron enterrados 6 adultos e 17 nenos, en contraste coas 62 cremacións atopadas. Desdes, 2 adultos e 7 nenos coa caveira alongada artificialmente. Este costume, que se consegue atar ben a caveira dun neno durante a súa etapa inicial de crecemento, asóciase aos nómades esteparios. Para Bichir, os adultos serían nómades e os nenos descendentes de matrimonios entre sedentarios e nómades.[19] En base á proporción de tumbas sedentarias e nómades, despréndese que os sedentarios constituían a maioría da poboación de Moldavia. Nos cemiterios mixtos documentados, as fosas nómades constitúen preto do 28% do total.[19]
A cerámica que se atopa en lugares sedentarios inclúe o tipo poroso feito a man, cerámica gris feita con rodas, cerámica vermella cocida e cerámica romana importada. Bichir describe os dous primeiros como unha continuación dacia da cerámica de La Tène, e sinala a presenza da chamada "copa dacia", unha cunca de deseño distintivo, evidencia dunha base dacia para esta cultura. Porén, admite que a cerámica tamén mostra influencia romana e sármata.[24] Non había moedas indíxenas e as moedas romanas circulaban "intensamente" no territorio carpiano.[25] Esta é a base de varios tesouros atopados en Moldavia (90), así como dunhas 100 moedas illadas. Non obstante, a circulación de moedas romanas parece que cesou practicamente despois do 218, xa que non hai tesouros e só se atoparon 7 moedas individuais para o período posterior ao reinado de Caracalla (reinado 211–218).[26]
Filiación etnolingüística
Segundo a historiografía tradicional romanesa, así como varios estudosos non romaneses, os carpos eran un pobo de lingua e cultura dacia.[27]Peter Heather, quen apoia esta opinión, suxire que o nome carpos foi adoptado como un nome colectivo para as tribos dacias libres cando adquiriron un certo grao de unificación política. a principios do século III.[28] A pesar diso, un número significativo de estudosos discuten que os carpos fosen etnicamente dacios, pero identificáronse como sármatas, dacotracios, celtas ou mesmo protoeslavos. Isto débese ao feito de que a rexión entre os ríos Sirete e Dniéster tiña unha gran diversidade étnica durante o período imperial. Ademais das tribos citosármatas (Roxolans, Agatyrs, Bastarnas), había celtas (Tauriscos, Anartes), Tracios (Biessos) e Dacios (Tiragetes).[9] Ademais, algúns estudosos modernos conxecturan a existencia de grupos étnicos formados in situ por orixes mixtas (pero principalmente cunha base indíxena dako/sármata, por exemplo os godos).[29][30]
Hai varias probas para apoiar unha identidade dacia:
Arqueoloxía: cerámicas e outros artefactos, identificados como "de estilo dacio" por arqueólogos como Bichir, foron descubertos en sitios da rexión de Moldavia presumiblemente habitados polos carpos entre 100 e 300, así como lugares de enterramento.[31] En particular, Bichir sinala unha cunca de xeito pouco usual e potes con decoración "con cordón" como característicos dos dacios.[26] Porén, a determinación da filiación etno-lingüística dos carpos mediante a tipoloxía, ou pola cantidade relativa de achados, foi cuestionada por Niculescu. Batty coincide en que a presenza de artefactos "de estilo dacio" dá fe do nivel material dos pobos indíxenas, pero non proba a súa identidade.[32] Estas obxeccións reflicten a teoría arqueolóxica moderna, que sostén que as culturas materiais non son unha guía fiable da identidade étnica, e moito menos da lingua, das persoas en cuestión (que, en calquera caso, pode cambiar co paso do tempo).[a][39]
Zósimo, un cronista bizantino que escribiu arredor do ano 500, rexistra unha invasión das provincias danubianas do Imperio Romano en 381 por unha coalición bárbara de hunos, esciros e carpodacios ("carpo-dacios").[40] Este último termo foi tomado por algúns estudosos como "proba" da etnia dacia dos carpos.[41] Non obstante, esta é a única evidencia literaria que conecta aos caspor cos dacios, e numerosos estudosos modernos consideran que Zósimo é un cronista pouco fiable: segundo E.A. Thompson, "Zósimo ten unha pretensión insuperable de ser considerado como o peor de todos os historiadores gregos existentes no Imperio Romano [...] sería tedioso catalogar tódolos exemplos nos que este historiador transcribiu nomes falsamente, sen esquecer a súa confusión de acontecementos...".[42][43] En calquera caso, o termo é ambiguo. Foi interpretado como os "carpos e os dacios" ou "os carpos mesturados cos dacios". Segundo o eminente erudito clásico Kahrstedt, o termo non se refire aos propios carpos, senón aos dacios libres, que ocuparon o territorio carpiano despois de que estes fosen deportados polos romanos. Argumenta que, en grego antigo, a primeira parte do termo só podía ter un significado xeográfico: é dicir, Carpodacias significa "os dacios da terra dos carpos". Na mesma liña, interpretouse como "os dacios dos Cárpatos".[44] É posible que tódolos carpos fosen transferidos polo emperador romano en 318, o que está apoiado polas referencias literarias[45] e as probas arqueolóxicas: Bichir sinala que a cultura que el chama "dacio-carpia" rematou arredor de 318.[46]
A inscrición AE (1965) 223 está gravada na lápida de Publius Aelius Proculinus, centurión da VII Cohorte Pretoria (Filipense), "perdido (é dicir, morto) na guerra dacia no Castelo de carpos [Castelum Carporum ]". Segundo Bichir e outros, isto refírese á guerra contra os carpos realizada polo emperador Filipe, o árabe en 246/247, e Fort Carpi é unha fortaleza mencionada por Zosimos, [40] onde tivo lugar a batalla final da campaña. Por implicación, argumenta, isto apoia a opinión de que os carposs eran dacios. Pero outros estudosos identifican o forte de carpos como un castro romano auxiliar no Baixo Danubio, evidenciado polo Vicus Carpi, un forte satélite en oposición a Carsium (Hârșova, Romanía), mencionado por Ammianus Marcellinus.[47] Cuff argumenta que Proculino estaba realmente a cargo deste forte cando foi asasinado.[48]
Un posible argumento contra a etnia dacia é que os emperadores romanos non usaron o título imperial vitorioso (cognomen ex virtute) Dacicus Maximus (literalmente "o maior dacio") para as vitorias sobre os carpos, senón que adoptaron o título separado de Carpicus Maximum. Este último foi presentado por Filipo, o árabe (reinado 244–249) no 247, o primeiro emperador romano que os derrotou en persoa.[49][50] Tales títulos eran xeralmente etnográficos, non xeográficos (é dicir, Dacicus significa "vitorioso sobre os dacios", non "vitorioso en Dacia").
Aínda que se rexistra que os carpos residen na rexión dacia desde polo menos 140 en diante, non se mencionan nos rexistros romanos de varias campañas en Dacia no século II. Por exemplo, no vasto e prolongado conflito romano coas tribos transdanubianas, coñecido como as Guerras Marcomanas (166–180), durante o cal a provincia de Dacia sufriu polo menos dúas invasións importantes (no 167 e no 170), só os seus veciños contóbocos son especificamente mencionados.[52] O silencio do papel dos carpos nestes conflitos pode indicar que foron aliados romanos neste período.[53]
Ao redor do ano 200, comezou unha fase de grandes movementos de poboación na Europa bárbara (a rexión fóra das fronteiras do imperio). Descoñécese a causa deste desprazamento, pero un factor importante puido ser a Peste Antonina (165–180), unha devastadora pandemia de varíola, que puido matar entre o 15 e o 30% dos habitantes do Imperio Romano.[54] O impacto nas rexións bárbaras tería como resultado o debilitamento das tribos e o vaciado das rexións, provocando a expansión das tribos máis fortes. Un exemplo coñecido son os godos. Probablemente foron rexistrados polo historiador romano Tácito, baixo o nome de Gotóns, como habitantes da zona ao leste do río Vístula na actual Polonia central, cara ao 100.[55] No 250, trasladáronse cara ao sur cara ao oeste de Ucraína e a miúdo estaban implicados en ataques ao imperio xunto con outras tribos.[56]
Foi neste contexto de convulsión cando, a mediados século III, os carpos xurdiron como unha importante ameaza bárbara para as provincias do Baixo Danubio. Foron descritos por Xordanes como "unha raza de homes moi ansiosos por facer a guerra, e moitas veces hostís aos romanos".[57] Rexistráronse un feixe de incursións carpias no imperio, ben sós ou en alianza cos seus veciños sármatas ou xermánicos (incluíndo roxolanos, bastarnas e godos). Porén, o seu papel nas coalicións é algo escuro, xa que en moitas fontes son descritos xenericamente coas outras como escitas, unha referencia á rexión histórica de Escitia.[56]
A implicación dos carpios nos ataques dos dacios libres na Dacia romana é incerta. Os partidarios da etnia dacia adoitan asumir que participaron en campañas nas que os emperadores romanos reclamaron o título de Dacicus Maximus, ademais das que resultaron na aclamación de Carpicus Maximus. Pero todas as incursións nas que se rexistran especificamente os carpos en fontes antigas foron en Moesia Inferior, non en Dacia.[58][59][60][61]
Mentres que a maioría das tribos da Dacia (como os costobocios) ou foron derrotadas polo Imperio romano ou absorbidas polos pobos xermánicos, os carpos medraron o seu poder no transcurso do século II, converténdose até as invasións bárbaras nos adversarios máis importante de Roma na Europa suroriental. No período que vai do 238 ao 273, aliados cos godos, os carpos atacaron a provincia romana de Moesia. A finais de século atacaron as cidades tracias de Calatis, Dionisópole e Marcianópolis.
Ataques dos carpos na fronteira do Danubio (238–50)
Antoniano de prata antoniana emitida polo emperador romano Filipo o Árabe (reinado 244–249) para conmemorar a súa vitoria sobre os carpos no 247. Anverso: Cabeza de Filipo que levaba un diadema coa lenda: IMP(erator) PHILIPPVS AVG(ustus) ( Emperador Filipo Augusto ); Reverso: figura da deusa alada Vitoria sostendo unha palma e unha coroa de loureiro, coa lenda: VICTORIA CARPICA.
238: Os carpos lanzaron a súa primeira incursión rexistrada no territorio bizantino ao sur do Danubio, durante o breve reinado conxunto do adolescente Gordiano III e os senadoresBalbino e Pupieno. Ao parecer, foi provocado pola negativa do gobernador de Moesia Inferior, Tulio Menófilo, a conceder a demanda dos carpos dun subsidio anual para manter a paz, como xa se lle pagara aos godos e outras tribos do Baixo Danubio. Isto deu un apoio á posibilidade de que, ata este momento, os carpios se mantivesen aliados cos romanos, pero estaban doídos pola súa lealdade. Porén, o gobernador conseguiu expulsalos no 239.
245-247: Durante o reinado do emperador Filipo, o árabe (reinado 244–249), os carpos cruzaron o Danubio e devastaron Moesia Inferior. Despois de que os gobernadores non lograron repeler a invasión, o emperador tomou o mando persoal das tropas e lanzou un gran contraataque. Despois de prolongados combates, os carposs foron empuxados a través do Danubio e perseguidos polos romanos ata a súa terra natal. O corpo principal dos carpos refuxiouse nunha gran fortaleza (quizais un castro), onde foi asediado e asediado polas forzas de Filipe. As restantes forzas da carpa, que fuxiran, reagrupáronse e lanzaron un intento de aliviar o asedio. Os asediados captaron a atención dos romanos para que non se decatasen da aproximación da forza de socorro, pero estes últimos foron interceptados e perseguidos pola cabalería Maura (equites maurorum; a cabalería lixeira Maura do norte de África). Con esta nova vitoria, Filipe conseguiu obrigalos a demandar a paz, logrando rematar a súa campaña antes do mil aniversario da fundación de Roma (abril de 248).[40] Filipe foi aclamado Carpicus Maximus
Invasións sarmato-góticas do Imperio Romano (249–270)
249-253: Os Carpi participaron en invasións masivas do Imperio Romano baixo o liderado dos reis góticos Ostrogoda e Cniva.[57] Aparentemente, estas invasións foran provocadas polo cesamento do subsidio romano anual aos godos por parte do emperador Filipe.[62] Segundo Xordanes, Ostrogoda dirixiu 300.000 homes a través da fronteira romana, entre eles un continxente de carpos de 3.000 homes. Dirixiu incursións en Mesia e Tracia[63] e intentou sen éxito tomar Marcianópolis, en Tracia. Ostrogoda pediu rescate pola cidade e volveu ao seu país co botín.[64]
Mapa que mostra o posible papel dos Carpos na invasión de 250-251 baixo o rei góticoCniva, que culminou coa derrota e morte do emperador romano Decio (reinado 249-251) na batalla de Abritus (251). A reconstrución é só un intento, xa que os rexistros dos antigos cronistas son fragmentarios e confusos.
No ano 250, os carpi invadiron Dacia, a Moesia Superior oriental e a Moesia Inferior occidental.[65] Ao mesmo tempo, o rei gótico Cniva,[66][67] en sucesión a Ostrogoda, lanzou unha gran invasión do solo romano. Dividiu os seus continxentes en dous grupos, o primeiro enviado a Moesia e o segundo, formado por 70.000 homes, dirixido por el contra Euscia (Nova). Para facer fronte á invasión estiveron o emperador Decio (r. 249–251 e o xeneral Treboniano Galo.[62] Neste conflito, Cniva derrotou ao emperador na batalla preto de Beroia (actual Stara Zagora ), saqueouFilipópolis (actual Plovdiv, Bulgaria), [68] e volveu derrotar e despois matou a Decio e ao seu fillo e co-emperador Herenio Etrusco na batalla de Abrito (251).[40][69]
En 253, os carpi uníronse aos godos de Cniva e ás tribos sármatas dos urugundos e boranos nunha nova invasión do territorio romano, devastando Mesia e Tracia. As forzas romanas no Baixo Danubio non puideron impedirlles o saqueo a vontade, probablemente debido ás súas perdas en Abritus e ao impacto da peste de Cipriano, que asolaba o Imperio Romano desde 251. Neste caos, o xeneral Emiliano organizou as tropas danubianas restantes e lanzou un ataque sorpresa contra os invasores, logrando unha vitoria total. Perseguiu aos bárbaros polo río, recuperando grandes cantidades de botín e liberando a miles de cidadáns romanos capturados.[40] Posiblemente entre os libertos estivese Cneo Valerio Serapión, quen dedicou un altar non datable atopado en Apulo (Alba Julia) na Dacia romana, agradecéndolle o seu rescate dos Carpi (liberatus a Carpis).
256-257: Os carpos, cos mesmos aliados que en 253, queiman Mesia, invaden Tracia e asedian sen éxito a Salónica en Macedonia. Toda Grecia púxose en alerta: os atenienses reconstruíron as súas murallas por primeira vez desde a súa demolición polo xeneral republicanoSila no 87 a. C.87 a. C. e os peloponesos refortificaron o istmo de Corinto. O emperador Valeriano (reinado 253–260), para conter os invasores, nomeou ao seu fillo e sucesor Galiano (reinado 253–268) como coemperador, e tomou o mando persoal da campaña contra eles, incluíndo o nomeamento dalgúns oficiais subordinados para vixiar en Italia, Iliria e Grecia no caso de que algún dos bárbaros cruzase a estas rexións.[40]
259-260: Segundo Zósimo, neste momento os escitas, "incluíndo a toda a xente do seu país", lanzaron unha invasión masiva polo Danubio, aproveitando o caos político e militar do imperio. Parece que os bárbaros se dividiron en dous exércitos. O primeiro dirixiuse a Grecia e logrou atacar e saquear Atenas, a pesar dos seus novos muros. O segundo atravesou Iliria cara a Italia e chegou ás murallas de Roma, obrigando ao Senado romano a adoptar armas civís para defender a capital, xa que Galiano estaba totalmente ocupado lidando coa usurpación do xeneral Póstumo (reirnado 260–269).[40] Recoñecendo que non había posibilidade de tomar e saquear Roma, os invasores puxéronse a saquear toda Italia. Foron finalmente expulsados por Macriano Maior (reinado 260–261), un dos lugartenentes de Galiano e máis tarde usurpador, que levou o exército estacionado no Rin á península.[40]
Máis invasións escitas ocorreron en 265-266 e posiblemente a máis grande de todas, en 267-268, que foi unha invasión marítima que penetrou no mar Exeo, desembarcou en Macedonia e logrou saquear Tracia. Con todo, foi detido máis tarde polo emperador Claudio II, o gótico (reinado 268–270), que destruíu os bárbaros na batalla de Naissus (268). A diferenza das invasións anteriores, Zósimo e outros cronistas non mencionan especificamente os carposs e, polo tanto, o seu papel é incerto.[40]
Derrota e reasentamento no imperio (271–318)
A finais do século III tivo lugar a recuperación militar do imperio baixo o férreo dominio dos chamados "Emperadores ilirios", un grupo moi unido de soldados de carreira que compartían orixes nas provincias e rexementos do Danubio. Os seus sucesores, a miúdo os seus descendentes, dominaron o imperio durante máis dun século (268–379). Non só romperon as tribos transdanubianas no campo de batalla, senón que tamén levaron a cabo unha política a grande escala de reasentamento destas poboacións derrotadas nas provincias danubianas. Isto foi motivado pola necesidade de repoboar estas rexións, que foran arrasadas pola peste e as reiteradas invasións bárbaras durante o período 250-270.[b]
272: Emperador Aureliano (r. 270–275 logrou unha gran vitoria sobre os carpos, recibindo o título de Carpico Maximus do Senado. [71] Despois reasentou un gran número de prisioneiros carpos arredor de Sopianas (actual Pécs, Hungría ) na provincia de Panonia.
296-305: Convertidos nunha seria molestia para o Imperio e no 296, o emperador Diocleciano (r. 284–305) dispúxose a enfrontarse aos Carpos, o primeiro gran conflito dos romanos con este pobo desde a súa derrota 23 anos antes baixo Aureliano. A guerra rematou en 297, cunha esmagadora vitoria romana e Diocleciano combateunos e venceunos en 297 adquirindo o sobrenome de "Carpicus Maximus"[72] por vez primeira na época.[73] En 298, entregou o mando do Baixo Danubio ao seu césar (deputado imperial), Galerio (reinado 293–311). Nunha serie de campañas intensivas, Galerio inflixiu catro derrotas máis aos carpos en só dous anos (302–303).[74] Estas vitorias están testemuñadas por 4 títulos de "Carpicus Maximus" reclamados por Diocleciano e os seus tres colegas imperiais (os tetrarcas).[75][76] Cada unha destas aclamacións probablemente implicou a escravitude de polo menos 5.000carpi (como se esixe tradicionalmente para conseguir un triunfo en Roma). Para os carpi, estas derrotas foron acompañadas por deportacións masivas e reasentamentos dentro das fronteiras imperiais.
Segundo Amiano Marcelino, o réxime de Diocleciano continuou asentando ou deportando carpos en Panonia, na zona onde esta a actual cidade de Pécs e tamén, ao parecer, na Escitia Menor (é dicir, na rexión costeira da actual Romanía)[68] onde permaneceron até as invasións hunas. Sexto Aurelio Víctor confírmao, mais os seus posteriores ataques fan dubidar diso.
305-311: despois de ascender como Augusto (emperador) en 305, Galerio rexístrase como reclamando o título de Máximo Carpico por sexta vez, nalgún momento durante o seu reinado.[77][78]
318: Emperador Constantino, o Grande (reinado 306–337) está rexistrado como ostentando o título de Carpicus Maximus nunha inscrición dese ano. [79] É probable que isto represente unha vitoria sobre os carpos en 316-317: cando consta que Constantino residía nos Balcáns por primeira vez desde o seu nomeamento como César en 306. [80]
Eutropio informa de que se transferiron "números enormes".[81] Heather interpreta estes informes como que implican centos de miles de deportados. [82] Segundo Sexto Aurelio Víctor, escribindo en 361, todos os carpos restantes foron trasladados ao imperio. Noméaos por derradeira vez o historiador Zósimo coa denominación de dacio-carpos (quizais para diferencialos dos panónicos), no transcurso da narración das campañas danubianas de Teodosio o Grande nos derradeiros anos do século IV, sendo derrotados por este.
Os Carpi despois do 318
Hai varios indicios de que os carpos puideron ser eliminados en gran medida ao norte do Danubio ao redor do ano 318:
A evidencia de Aurelio Víctor de que todos os carpis foron deportados ao imperio;[83]
As continuas perdas en reiteradas guerras contra os romanos e as deportacións masivas posteriores;
A desaparición contra o 318 da Cultura Dacio-Tracia de Moldova, segundo Bichir;[84]
A ausencia de mención algunha dos carpos transdanubios na historia contemporánea de Amiano Marcelino, cuxos libros sobreviventes proporcionan un rexistro detallado do período 353-378;[85] Amiano menciona dúas veces aos carpos, pero só aos asentados no imperio.[86]
Moitos historiadores discuten que os carpos fosen eliminados dos Cárpatos e argumentan que moitos deles permaneceron alí.[87][88] Aínda que algúns carpos permanecesen ao norte do Danubio, é certo que perderon a súa independencia política, segundo Heather.[82] Despois da morte de Constantino, a chaira de Valaquia e Moldavia caeron na rama tervingia dos godos, como demostra a existencia dun reino gótico a mediados século IV. Transilvania parece estar dominada no século IV por outro grupo, probablemente xermánico, os taifalos.[68] Porén, os taifalos tamén parecen estar baixo a soberanía gótica.[68]
Polo tanto, o futuro dos carpos, e doutros grupos dacios non conquistados polos romanos, é descoñecido; probablemente ficaron asimilados aos dacios-romanos e valacos formando o actual pobo romanés. Outros serían eslavizados, coma os carpos panónicos ou os actuais ucraínoshutsules, que viven na fronteira entre Ucraína e Romanía. Por exemplo, atopáronse elementos carpos ou dacios entre os ucraínos suroccidentais (Hutsúlshchina, Bucovina, Podolia). Outra das posibilidadades é a emigración cara ao sur para formar o pobo albanés actual; as semellanzas que existen entre as linguas albanesa e romanesa avalan esta hipótese.
Notas
↑A suposición de que as "culturas" materiais imaxinarias, tal e como as define a arqueoloxía, representan distintos grupos étnicos xa non se considera válida na teoría arqueolóxica.[33] O enfoque tradicional da interpretación arqueolóxica foi definido na década de 1920 por Gordon Childe: "Atopamos certos tipos de restos -potros, cerámicas, adornos, lugares de enterramento, formas de casas- recorrendo constantemente xuntos. Este complexo de características regularmente asociadas permítenos nomea un "grupo cultural" ou só unha "cultura". Supoñemos que tal complexo é a expresión material do que hoxe se chamaría "pobo"".[34] Pero o eminente arqueólogo moderno Colin Renfrew sinala que "desde o década de 1960, recoñeceuse [...] que equiparar tales 'culturas' imaxinarias cos pobos é extremadamente perigoso [...] a idea de que características como a decoración de cerámica son automaticamente un sinal de filiación étnica foi cuestionada".[35] "As explicacións tradicionais descansan en suposicións que son facilmente cuestionables hoxe en día. En primeiro lugar, existe a noción de que as 'culturas' arqueolóxicas poden representar dalgún xeito entidades reais en lugar de simplemente termos de clasificación ideados para a conveniencia do estudoso. En segundo lugar, está a opinión de que as unidades étnicas grupos ou "pobos" poden ser recoñecidos no rexistro arqueolóxico facendo coincidir estas culturas imaxinarias. De feito, está claro que os grupos étnicos non sempre destacan nos restos arqueolóxicos. En terceiro lugar, asúmese que cando se observan semellanzas entre as culturas conxuntos dunha área ou outra, isto pódese explicar máis facilmente como resultado da migración da poboación. Por suposto, as migracións ocorreron, pero non son tan fáciles de documentar arqueoloxicamente como se supuxo a miúdo".[36]
Agora recoñécese que os límites xeográficos das "culturas" materiais (como o discerniron os arqueólogos) moitas veces non coinciden cos territorios dos grupos étnicos, segundo se determina a partir doutras evidencias.[37] Así mesmo, demostrouse que varios grupos étnicos poden compartir unha cultura material relativamente homoxénea, mantendo a súa distinta identidade étnica.[38] A pesar diso, séguese aceptando que certos costumes e artefactos culturais poden ter connotacións étnicas en contextos particulares, pero os estilos e decoracións cerámicas son vistos agora como uns dos indicadores máis débiles de etnias debido á súa transferibilidade entre grupos étnicos.
↑A política romana de reasentamento foi unha política de longa data, que se remonta ao reinado de Augusto (reinado do 27 a. C. ao 14 d. C.), para asentar comunidades bárbaras rendidas (dedicti) no imperio, outorgándolles terras a cambio dun servizo militar obrigatorio moi elevado. .. máis pesado que a cota de reclutamento habitual. Pero os emperadores ilirios seguiron esta política a unha escala sen precedentes. A principal preocupación dos emperadores eran as súas propias provincias danubianas, que quedaran gravemente despoboadas pola pandemia da varíola de 251-270 e polas repetidas incursións bárbaras durante ese período. Como resultado, amplas extensións de terra cultivable quedaron sen cultivar.[70]
Bichir, Gh (1976). The Archaeology and History of the Carpi from the Second to the Fourth Century AD(en inglés). Oxford: British Archaeological Reports. ISBN9780904531558.
-pt.svg)
