Antón

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Antón (homónimos).

Santo Antón do Deserto, patrón dos animais, unha das persoas notorias de nome Antón.

Antón^[1][2] é un nome propio masculino galego. Provén do do latín Antonius, interpretado como "aquel que se enfronta aos seus adversarios" ou "inestimábel", mais de probábel orixe etrusca. En galego tamén ten a variante Antonio e os hipocorísticos Antucho, Toneco, Tonecho, Tocho, Totono, Toniño, Ton, Tono, Toño, Tucho e Chuco.^[2]

En xaneiro de 2023 existían 3.066 varóns en Galicia co nome Antón, cunha media de idade de 16,3 anos,^[3] e 29.867 co nome Antonio, cunha media de idade de 63,2 anos.^[4]

Historia

Dende o Renacemento atribuíuselle unha orixe grega por mor da súa semellanza co substantivo "άνθος" (anthos) que significa "flor". Isto levou a pensar que a súa etimoloxía era "digno de loanza" ou "aquel que merece flores". De feito, a partir do século XVII, na lingua inglesa comeza a aparecer escrito coa grafía "th" ("Anthony" no canto de "Antony"), facendo referencia a esta suposta orixe grega. Algúns autores consideran as orixes do nome no antigo rei grego Anthonios, rei de Acaia.

O nome en Galiza

O nome documentado tradicionalmente en Galiza é Antón; xa Frei Martín Sarmiento no século XVIII falaba do prenome: Anton de Domayo. Uno de los 12 segadores. Antón de “Antonius”. Hay San Antonio de Padua y San Antonio Abad, casi mil años anterior. Este santo abad se entiende cuando uno se llama Antón. Y entre los rústicos se llama también Antón, aunque uno tenga el nombre de San Antonio de Padua.^[5] En galego antigo grafábase como Anton, Antõ ou Antom, e de aí pasou ao galego moderno coma Antón/Antonio.

Varias parroquias levan o nome de Santo Antón e Santo Antonio como haxiotopónimo e, ademais, Santo Antón é o padroeiro de moitas parroquias.

Santoral

Principalmente:

• 17 de xaneiro, Antón Abade.
• 13 de xuño, Antonio de Padua.

Outras datas:

• 9 de xaneiro
  17 de xaneiro
  1 de febreiro
  5 de febreiro
  12 de febreiro
  29 de abril
  7 de xuño
  13 de xuño
  16 de xuño
  5 de xullo
  23 de xullo
  23 de agosto
  28 de setembro
  19 de outubro
  24 de outubro
  23 de decembro (véxase Santo Antón e Santo Antonio)

Refráns

Véxase tamén: Xaneiro na cultura popular galega.

• O Santo Antón verdadeiro é o dazasete de xaneiro.
• Por Santo Antón, xa a galiña pon^[6].
• Santo Antón vello e tristeiro, convida ás rapazas ao rezadeiro^[7].

Persoas

Santos

• Antón Abade, ou Antón do Deserto, eremita exipcio da Idade Antiga, fundador do monasticismo cristán, patrón dos animais. Santo da Igrexa Católica que se celebra o 17 de xaneiro.
• Antonio de Padua, ou Antonio de Lisboa, relixioso portugués do século XIII, santo da Igrexa Católica que se celebra o 13 de xuño.

Variantes noutras linguas

• Lingua alemá: Anton
• Lingua árabe: Tanios
• Lingua búlgara: Anton
• Lingua castelá: Antonio (diminutivo: Toño, Toni)
• Lingua catalá: Antoni
• Lingua checa: Totono
• Lingua croata: Antun, Anton, (diminutivos: Toni, Tonči, Tonček, Tuna)
• Lingua dinamarquesa: Anton
• Lingua eslovena: Anton
• Lingua estoniana: Anton
• Lingua éuscara: Andoni, Antxon
• Lingua finesa: Tonik
• Lingua francesa: Antoine
• Lingua galega: Antón
• Lingua grega: Antonaki (diminutivos: Nanaqui, Naki)
• Lingua húngara: Antal
• Lingua inglesa: Anthony, Antony (diminutivo: Tony)
• Lingua italiana: Antonio
• Lingua latina: Antonius
• Lingua lituana: Antanas
• Lingua macedonia: Anton
• Lingua mirandesa: Anton
• Lingua neerlandesa: Antonie, Anthonie, Antoon, Anton, Anthonis, Antheunis, Toon, Ton, Teunis, Tony, Tonnie
• Lingua norueguesa : Tonik, Anton
• Lingua portuguesa: Antão, António (Portugal), Antônio (Brasil)
• Lingua romanesa: Anton
• Lingua rusa: Антон (Anton)
• Lingua siciliana: Antonino, Antonina (feminino)
• Lingua sueca: Anton
• Lingua turca: Antümi
• Lingua ucraína: Антон (Anton)

Notas

1. Xunta de Galicia (ed.). "Ímoslle chamar..." (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 04 de marzo de 2018. Consultado o 13 de xuño de 2017. 
2. Boullón Agrelo, Ana Isabel (coord.): Guía de nomes galegos A Coruña: Real Academia Galega.
3. Nome Antón na Web do Intituto Galego de Estatística
4. Nome Antonio na Web do Intituto Galego de Estatística
5. Martín Sarmiento (1746-1770): Colección de voces y frases de la lengua gallega, ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca, 1970)
6. Juan Antonio Saco y Arce: Literatura popular de Galicia, 1881. Ed. De J. L. Saco, Ourense.
7. Eladio Rodríguez González.

Véxase tamén

Vexa a entrada do Galizionario acerca de  Antón

Vexa a entrada do Galizionario acerca de  Antonio

Outros artigos

• Lista de nomes masculinos en galego
• Lista de nomes masculinos galegos máis comúns
• Santo Antón
• Santo Antonio
• Santo Antoniño
• Herba de Santo Antón
• Antonino

Bibliografía

• Albaigés Olivart, José María (1993). Diccionario de Nombres de Personas. Edicions Universitat Barcelona. ISBN 84-475-0265-1.