کشتن ایمن الظواهری

کشتن ایمن الظواهری
بخشی از درگیری افغانستان و جنگ علیه تروریسم
بروشور جایزهٔ ۲۵ میلیون دلاری برای اطلاعات در مورد ایمن الظواهری رهبر القاعده؛ از برنامهٔ «پاداش برای عدالت» از وزارت امور خارجه آمریکا.
گونه	حمله پهپادی[۱]
مکان	نزدیکی شیرپور، کابل، افغانستان
برنامه‌ریز	ایالات متحده آمریکا
هدف	ایمن الظواهری[۱]
اجرا	۳۱ ژوئیه ۲۰۲۲ (۲۰۲۲-07-۳۱) ح. ۶:۱۸[۱] (یوتی‌سی ۴:۳۰+)
نیروی اجرایی	سیا مرکز فعالیت‌های ویژه
تلفات و صدمات	کشتن ایمن الظواهری

ایمن الظواهری، رهبر گروه جهادگرایی سلفی القاعده، در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۲ در کابل، افغانستان، در یک حملهٔ هواپیمای بدون سرنشین از سوی ایالات متحده آمریکا کشته شد. او جانشین اسامه بن لادن بود که در ۲ مهٔ ۲۰۱۱ توسط نیروهای آمریکایی در پاکستان کشته شده‌بود. الظواهری که به برنامه‌ریزی حملات ۱۱ سپتامبر علیه ایالات متحده کمک کرده بود، پس از این حملات مخفی شده‌بود و ماه‌ها پیش از ترور توسط سازمان اطلاعات مرکزی (اختصاری سیا) شناسایی شده بود. سیا پس از دریافت مجوز از جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده برای آغاز حمله، دو موشک ای‌جی‌ام-۱۱۴ هل‌فایر را به بالکن خانهٔ الظواهری شلیک کرد که منجر به کشته‌شدن وی شد.

این حمله نزدیک به یک سال پس از پایان جنگ در افغانستان صورت گرفت. مقامات آمریکایی حضور الظواهری در افغانستان را نقض توافقنامه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان خواندند که بر پایهٔ آن طالبان اجازه ندارد به اعضای القاعده پناهگاهی دهد. در پی این حمله، اعضای شبکه حقانی تلاش کردند تا مرگ الظواهری را پنهان کنند، اگرچه آمریکا قبلاً آن را تأیید کرده بود. در واکنش به این حمله، بایدن با انتشار بیانیه‌ای از مرگ الظواهری خبر داد و آن را «اجرای عدالت» خواند.^[۲]

پیش‌زمینه

دکتر ایمن الظواهری در عکسی که توسط حمید میر گرفته شده است که این عکس را در سومین و آخرین مصاحبه خود با اسامه بن لادن در نوامبر 2001 در کابل گرفته است. دکتر الظواهری در مصاحبه حضور داشت و به عنوان مترجم بن لادن فعالیت می کرد.

ایمن الظواهری از رهبران سازمان شبه‌نظامی افراطی القاعده و معاون اسامه بن لادن رهبر آن بود. او حملات ۱۱ سپتامبر را که در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در کنار بن لادن در ایالات متحده انجام شد، طراحی کرده بود.^[۳] پس از این حملات، جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور آمریکا، فهرستی از تحت تعقیب قرارگرفته‌ترین تروریست‌های اداره تحقیقات فدرال را منتشر کرد و الظواهری را به عنوان دومین فرد تحت تعقیب پس از بن لادن معرفی کرد. در حالی که بن لادن رهبری القاعده را بر عهده داشت، بسیاری از ناظران الظواهری را مسئول عملیات‌های آن می‌دانستند. با این حال، او از یک تعقیب‌ و گریز بین‌المللی و تلاش برای ترور در دورهٔ ریاست جمهوری بوش، باراک اوباما و دونالد ترامپ اجتناب کرد.^[۴]

بن لادن و الظواهری تحت القاعده از افغانستان زیرِ حکومت طالبان به عنوان پایگاه استفاده می‌کردند. پس از حمله آمریکا به افغانستان و چندین سال عملیات نظامی علیه القاعده، بن لادن در سال ۲۰۱۱ در یک حملهٔ آمریکایی در ایبت‌آباد پاکستان کشته شد و الظواهری اکنون رهبری این گروه تضعیف‌شده را برعهده گرفت.^[۵] در سال ۲۰۱۶ گزارش شد که او برای فرار از نیروهای آمریکایی دست به اقدامات افراطی زده‌است و مقامات آمریکایی بر این باورند که او در منطقه‌ای در امتداد مرز دیورند، مرز بین افغانستان و پاکستان، مخفی شده‌است و از یک کروما کی برای پوشاندن اطراف خود در حین ارسال پیام‌های ویدیوئی‌اش استفاده می‌کند.^[۶]

پس از نزدیک به ۲۰ سال جنگ، دولت ایالات متحده در مورد توافق خروج با طالبان مذاکره کرد که توسط جو بایدن، جانشین ترامپ پذیرفته شد و بر اساس آن، طالبان موافقت کردند که پناهگاه امنی برای افراد درگیر با القاعده و سایر سازمان‌های تروریستی فراهم نکنند. در مقابل ایالات متحده پذیرفت عملیات نظامی در افغانستان را تنها با موافقت دولت طالبان انجام دهد. با شروع عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی، طالبان به سرعت افغانستان را در سال ۲۰۲۱ بازپس گرفتند.^[۷] در ۲۹ اوت ۲۰۲۱ یک حملهٔ هواپیمای بدون سرنشین در کابل توسط ایالات متحده در حین تخلیه انجام شد، که منجر به کشته‌شدن ده غیرنظامی شد؛ در حالی که اشتباهات این حمله در ابتدا نادیده گرفته‌شد، مقامات آمریکایی در پی افشای نیویورک تایمز مجبور به تصدیق آن شدند. از آن زمان به بعد، در مورد جلوگیری از مرگ غیرنظامیان در حملات پهبادی احتیاط بیشتری می‌شود.^[۱]

آماده‌سازی

دیدار جو بایدن با تیم امنیت ملی برای بحث در مورد یک «عملیات ضد تروریستی» برای کشتن الظواهری.

مقامات آمریکایی در سال ۲۰۲۲ مطلع شدند که خانوادهٔ الظواهری پس از سقوط کابل به خانه امنی در این شهر نقل مکان کرده‌است.^[۸] سیا حدود شش تا هفت ماه پیش از ترور، خانوادهٔ او را ردیابی کرده بود و در نهایت متوجه شد که خود الظواهری نیز از پاکستان به آنجا نقل مکان کرده‌است. او پس از رسیدن به آن‌جا هرگز خانهٔ امن را ترک نکرد و عادات روزانهٔ او ماه‌ها توسط جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا پیگیری می‌شد، از اینرو می‌توانستند دقیقاً تأیید کنند که او همان فرد است.^[۹][۱۰] این ساختمان در شیرپور، محله‌ای در مرکز شهر کابل قرار دارد که قبلاً متروکه بود، اما پس از تصرف آن توسط وزارت دفاع افغانستان به منطقه‌ای ثروتمند تبدیل شد.^[۵]

جاناتان فاینر، معاون مشاور ملی بایدن، و الیزابت شروود راندال، مشاور امنیت داخلی، نخستین اشخاصی بودند که در اوایل آوریل ۲۰۲۲ در مورد مکان الظواهری مطلع شدند. مقامات دیگر بعداً به این اطلاعات دست یافتند و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، اندکی پس از آن بایدن را مطلع کرد. مقامات آمریکایی در ماه‌های مه و ژوئن این اطلاعات را تأیید کردند و گزینه‌های مختلفی را برای بایدن برای انجام یک ترور آماده کردند.^[۱۱]

مقامات آمریکایی پس از اطلاع از اینکه الظواهری دوست دارد در بالکن خانه خود بنشیند، برای آماده‌شدن برای حمله و جلوگیری از آسیب‌رساندن به دیگر ساکنان، یک مدل مقیاس از ساختمان ساختند که در ۱ ژوئیه به بایدن نشان داده شد. مقاماتی از جمله ویلیام جی. برنز، مدیر سازمان اطلاعات مرکزی، ایوریل هینز، مدیر اطلاعات ملی، کریستین ابی زید، مدیر مرکز ملی مبارزه با تروریسم، در طول روز دربارهٔ حمله با بایدن گفتگو کردند. بایدن در ۲۵ ژوئیه یک جلسهٔ رهنمودگزاری نهایی را دریافت کرد و تمام مقامات دخیل در تصمیم برای انجام حمله به اتفاق آرا موافقت کردند.^[۱۲]

حمله

جو بایدن در کاخ سفید گفت در عملیاتی ایمن الظواهری، رهبر القاعده، کشته شده‌است. (به انگلیسی)

در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۲، ساعت ۶:۱۸ به وقت محلی، در حالی که الظواهری بیرون در بالکن خانهٔ خود در کابل ایستاده بود،^[۱۳] یک هواپیمای بدون سرنشین ایالات متحده دو موشک ای‌جی‌ام-۱۱۴ هل‌فایر را به سمت الظواهری شلیک کرد و او را کشت. گمان زده‌شده که موشک هلفایر استفاده‌شده در این حمله از نوع خاصی بوده که به جای مواد منفجره با یک کلاهک جنبشی با تیغه‌های بازشو مجهز شده بود تا در برابر اهداف انسانی خاص برای به حداقل‌رساندن تلفات جانبی استفاده شود.^[۱۴] به این موشک «بمب نینجا» و «جینسوی پرنده» لقب داده‌اند.^{[۱۴][۱۵][۱۶]} نیویورک تایمز به نقل از یک تحلیلگر آمریکایی گزارش داد که خانهٔ مورد اصابت قرار گرفته متعلق به یکی از دستیاران ارشد سراج‌الدین حقانی، یکی از مقامات ارشد دولت طالبان است.^[۱۷] یک مقام ارشد آمریکایی به تایمز گفت که الظواهری در حالی که در بالکن ایستاده بود مورد اصابت دو موشک قرار گرفت.^[۱۷] یک تحلیلگر نظامی اظهار داشت که تصاویری از این حمله در شبکه‌های اجتماعی منتشر شدند و نشان می‌داند که موشک‌های مورد استفاده از نوع «آر۹اِکس» بوده‌اند که مجهز به تیغه‌هایی برای کشتن هدف با ضربه جنبشی برای به‌حداقل‌رساندن تلفات جانبی هستند.

خبر این رویداد دو روز پس از انجام حمله، پس از تأیید اطلاعاتی مبنی بر کشته‌شدن الظواهری منتشر شد.^[۱۸] یک مقام ارشد دولت بایدن به خبرنگاران تأیید کرد که یک حملهٔ هواپیمای بدون سرنشین در افغانستان صورت گرفته و هدف القاعده را از بین برده‌است. بایدن تأیید کرد که او یک هفته پیش مجوز حمله را صادر کرده بود و جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا در اوایل سال ۲۰۲۲ الظواهری را هنگام انتقال به کابل ردیابی کرده بود.^[۱۹]

واکنش‌ها

مقامات آمریکایی

سناتورهای حزب جمهوری‌خواه از جمله مارکو روبیو و جونی ارنست از اقدامات بایدن تمجید کردند، اگرچه رهبر جمهوری‌خواه مجلس سنا میچ مک‌کانل از دولت بایدن خواست نقش مؤثرتری در اقدامات ضد طالبان ایفا کند.

باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، این ترور را در توییتر تحسین کرد و اعلام کرد که «اخبار امشب همچنین دلیلی بر این است که ریشه‌کن‌کردن تروریسم بدون جنگ در افغانستان امکان‌پذیر است. امیدوارم که این امر بتواند کمی صلح را برای خانواده‌های ۱۱ سپتامبر فراهم کند. برای همه اشخاصی که از دست القاعده آسیب دیده‌اند».^[۲۰]

طالبان

طالبان نه تنها حضور ایمن الظواهری در افغانستان را رد کرد بلکه کشته شدن او را «سناریو و پروژه ساختگی آمریکایی‌ها» نامید. مقامات طالبان بار ها بر این مسئله پافشاری کردند شخصی که مورد حمله ایالات متحده قرار گرفت ایمن الظواهری نبود.^[۲۱][۲۲]

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی کشته شدن رهبر شبکه القاعده در افغانستان را یک ادعا خواند و افزود: «تا به حال ما به این نتیجه نرسیدیم و دلیل مقنع و واضح به دست نیامده که ثابت بسازد چنین قضیه‌ای واقع شده باشد و تا به حال هم از طرف امریکا در حد ادعا است و ما دلیل قناعت‌بخشی را به دست نیاوردیم.»^[۲۳]

در بیانیه‌ای از سوی طالبان این عملیات محکوم شد و گفته شد که این حمله بر یک خانهٔ مسکونی در منطقهٔ شیرپور کابل انجام شده‌است.^[۱۷] سخنگوی طالبان گفت: «این‌گونه اقدامات تکرار تجارب نافرجام بیست سال گذشته و خلاف منافع ایالات متحده آمریکا، افغانستان و تمام منطقه است».^[۲]

دولت‌ها

جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در یک سخنرانی تلویزیونی اعلام کرد که «عدالت برقرار شده‌است» و اینکه نیروهای آمریکایی هرکسی را که تهدیدی برای آمریکا باشد پیدا کرده و از بین خواهند برد و این حمله را با دست‌داشتن الظواهری در حملات ۱۱ سپتامبر توجیه کرد.^[۲۴] وزارت امور خارجه آمریکا در ۲ اوت در مورد احتمال حملهٔ هواداران القاعده به آمریکایی‌ها به‌دلیل عواقب این حمله هشدار داد و با صدور «هشدارهای احتیاطی جهانی» از شهروندان آمریکایی که به کشورهای دیگر سفر می‌کنند خواست تا محتاط باشند.^[۲۵]

متحدان ایالات متحده در داخل و خارج از ناتو از این حمله حمایت کردند. آنتونی آلبانیزی نخست‌وزیر استرالیا گفت امیدوار است قربانیان حملات تروریستی در مرگ الظواهری «کمی آرامش» پیدا کنند،^[۲۶] در حالی که جاستین ترودو نخست‌وزیر کانادا در توئیتی نوشت: «مرگ ایمن الظواهری گامی به سوی جهانی امن‌تر است. کانادا به همکاری با شرکای جهانی خود برای مقابله با تهدیدات تروریستی، ارتقای صلح و امنیت و حفظ امنیت مردم در کانادا و در سراسر جهان ادامه خواهد داد».^[۲۷]

وزارت امور خارجه عربستان سعودی گفت: «الظواهری یکی از رهبران تروریسم به‌شمار می‌رود که رهبریِ برنامه‌ریزی و اجرای عملیات‌های تروریستی زیادی را در ایالات متحده و عربستان سعودی بر عهده داشته‌است».^[۲۸]

وزارت امور خارجه چین به کشته‌شدن الظواهری واکنش نشان داد و گفت که این کشور مخالف تمام اَشکال تروریسم است، اما در عین حال با «استانداردهای دوگانه» در عملیات ضد تروریسم «به قیمت حاکمیت روی دیگر کشورها» مخالف است.^[۲۹]

افراد

گرگ بارتون، رئیس سیاست جهانی اسلامی در مؤسسه شهروندی و جهانی‌شدن آلفرد دیکن در دانشگاه دیکن، به اسکای نیوز استرالیا گفت که الظواهری ممکن است با «یک رهبر موثرتر و توانمندتر» جایگزین شود.^[۳۰]

این حمله توسط مارک تیسن، ستون‌نویس محافظه‌کار، به دلیل انجام از راه دور، در مقایسه با اقدام یگان ویژه نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا که اسامه بن لادن را در پاکستان کشته بود، مورد انتقاد قرار گرفت. تیسن نوشت که حملهٔ هواپیمای بدون سرنشین، برخلاف عملیات قبلی در پاکستان، هیچ فرصتی را برای به دست آوردن اطلاعات عملیاتی باقی نگذاشته‌است، و توجیه بایدن از این اقدام را با اظهارات آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در اوت ۲۰۲۱ در مورد سقوط افغانستان به دست طالبان مقایسه کرد، که در آن بلینکن عوامل باقی‌ماندهٔ القاعده را «بقایا» نامیده بود.^[۳۱]

کریستوف سافرلینگ، پروفسور آلمانی حقوق بین‌الملل در دانشگاه فریدریش-آلکساندر ارلانگن-نورنبرگ، این قتل را در تاگس‌شاو نقض قوانین بین‌المللی خواند.^[۳۲]

القاعده تاکنون جانشین الظواهری را معرفی نکرده‌است.^[۷] در پی این حمله، امنیت مارک فریکس، مهندس عمران ۶۰ ساله‌ای که گمان می‌رود در دست آدم‌ربایان شبکه حقانی باشد و تنها گروگان آمریکایی شناخته‌شده در افغانستان است، زیر سؤال رفته‌است.^[۳۳]

جستارهای وابسته

• فهرست حملات هواپیمای بدون سرنشین در افغانستان
• کشته شدن اسامه بن لادن
• مرگ ابوبکر بغدادی
• قتل فراقضایی

منابع

1. Baker, Peter; Cooper, Helene; Barnes, Julian; Schmitt, Eric (1 August 2022). "U.S. Drone Strike Kills Ayman al-Zawahri, Top Qaeda Leader". The New York Times. Archived from the original on 1 August 2022. Retrieved 1 August 2022.
2. Lee, Matthew; Merchant, Nomaan; Madhani, Aamer (1 August 2022). "Biden: Killing of al-Qaida leader is long-sought 'justice'". Associated Press. Archived from the original on 1 August 2022. Retrieved 1 August 2022.
3. Robert Plummer; Matt Murphy (2 August 2022). "Ayman al-Zawahiri: Al-Qaeda leader killed in US drone strike". BBC. Retrieved 2 August 2022.
4. "Al Qaeda leader Ayman al-Zawahiri killed in drone strike, Biden says". CBS News. 2 August 2022. Retrieved 2 August 2022.
5. Shane Harris; Dan Lamothe; Karen DeYoung; Souad Mekhenet; Pamela Constable (2 August 2022). "U.S. kills al-Qaeda leader Ayman al-Zawahiri in drone strike in Kabul". The Washington Post. Retrieved 2 August 2022.
6. Robert Windrem; William M. Arkin (17 May 2016). "Why Hasn't the U.S. Killed Bin Laden's Wingman Ayman al-Zawahiri?". NBC News. Retrieved 2 August 2022.
7. Liptak, Kevin; Atwood, Kylie; Bertrand, Natasha; Vazquez, Maegan; Judd, Donald; Walsh, Nick (1 August 2022). "US kills al Qaeda leader Ayman al-Zawahiri in drone strike in Afghanistan". CNN. Archived from the original on 1 August 2022. Retrieved 1 August 2022.
8. Lee, Matthew; Merchant, Nomaan; Balsamo, Mike (1 August 2022). "CIA drone strike kills al-Qaida leader Ayman al-Zawahri in Afghanistan". Associated Press. Retrieved 2 August 2022.
9. Kristen Welker; Ken Dilanian; Lauren Egan; Courtney Kube; Carol E. Lee (2 August 2022). "U.S. drone strike kills Al Qaeda leader Ayman al-Zawahiri in Afghanistan". NBC News. Retrieved 2 August 2022.
10. Gardner, Akayla (2 August 2022). "US Mission to Kill Zawahiri Tracked Family for Months Before Attack". Bloomberg. Retrieved 2 August 2022.
11. Miller, Zeke; Madhani, Aamer (2 August 2022). "Months of efforts to track al-Qaeda chief's 'pattern of life' key to assassination". The Times of Israel. Retrieved 2 August 2022.
12. Miller, Zeke; Madhani, Aamer (2 August 2022). "Months of efforts to track al-Qaeda chief's 'pattern of life' key to assassination". The Times of Israel. Retrieved 2 August 2022.
13. Norfolk, Simon (2011). "The districts of Wazir Akhbar Khan and Sherpur". تیت. Retrieved 2 August 2022.
14. Beaumont, Peter (25 September 2020). "US military increasingly using drone missile with flying blades in Syria". The Guardian. Archived from the original on 25 September 2020.
15. Strobel, Gordon Lubold and Warren P. (9 May 2019). "Secret U.S. Missile Aims to Kill Only Terrorists, Not Nearby Civilians". Wall Street Journal (به انگلیسی). ISSN 0099-9660. Retrieved 2 August 2022.
16. "2 Missiles, No Blast: Did US Use Secret Weapon To Kill Al Qaeda Chief?". AFP. 2 August 2022. Retrieved 2 August 2022.
17. Cooper, Helene; Barnes, Julian E.; Schmitt, Eric (1 August 2022). "Live Updates: U.S. Drone Strike Said to Have Killed Top Qaeda Leader". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Archived from the original on 1 August 2022. Retrieved 1 August 2022.
18. Ward, Alexander; McLeary, Paul; Toosi, Nahal; Seligman, Lara (1 August 2022). "U.S. kills al Qaeda leader Ayman al-Zawahri in drone strike". Politico. Archived from the original on 1 August 2022. Retrieved 1 August 2022.
19. Axelrod, Tal (1 August 2022). "Biden announces killing of al-Qaeda leader in Kabul: 'Justice has been delivered'". ABC News. Archived from the original on 2 August 2022. Retrieved 1 August 2022.
20. Reuters (2022-08-02). "Reaction to killing of al Qaeda leader Zawahiri". Reuters (به انگلیسی). Retrieved 2022-08-02.
21. «ا.ا: سندی که کشته شدن ایمن الظواهری را در کابل اثبات کند، دریافت نکردیم». طلوع‌نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۱۹.
22. «واکنش طالبان به حمله پهپادی آمریکا و کشته شدن رهبر القاعده در کابل». ایسنا. ۲۰۲۲-۰۸-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۱۹.
23. «ا.ا: سندی که کشته شدن ایمن الظواهری را در کابل اثبات کند، دریافت نکردیم». طلوع‌نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۱۹.
24. "U.S. drone strike kills Al Qaeda leader Ayman al-Zawahiri in Afghanistan". NBC News.
25. Alisha Rahaman Sarkar (August 3, 2022). "State Department updates 'worldwide caution' after al-Zawahiri strike". The Independent. Retrieved August 3, 2022.
26. "No safe haven for terrorists: Albanese". au.sports.yahoo.com. Archived from the original on 2 August 2022. Retrieved 2 August 2022.
27. @JustinTrudeau. "The death of Ayman al-Zawahiri is a step toward a safer world. Canada will keep working with our global partners to counter terrorist threats, promote peace and security, and keep people here at home and around the world safe" (Tweet) – via Twitter. Missing or empty |date= (الگو:Cite tweet)
28. "Ayman al-Zawahiri killed: How the world reacted". Al Jazeera. 2 August 2022. Retrieved 2 August 2022.
29. Varma, K. J. M. (2 August 2022). "Opposed to counter-terror ops at 'expense of sovereignty' of others: China on al-Zawahiri's killing". ThePrint.
30. "Al Qaeda leader Ayman al-Zawahiri killed in CIA drone strike in Afghanistan, senior Biden administration official confirms". Sky News Australia (به انگلیسی). 2 August 2022. Archived from the original on 2 August 2022. Retrieved 2 August 2022.
31. Marc A. Thiessen (1 August 2022). "Zawahiri was in 'downtown Kabul' because of Biden's disastrous Afghanistan withdrawal". Washington Post (به انگلیسی). Archived from the original on 2 August 2022. Retrieved 2 August 2022.
32. tagesschau.de. "Al-Kaida-Chef getötet: Was sagt das Völkerrecht dazu?". tagesschau.de (به آلمانی). Retrieved 2022-08-03.
33. Harris, Shane; Lamothe, Dan; DeYoung, Karen; Mekhennet, Souad; Constable, Pamela (1 August 2022). "U.S. kills al-Qaeda leader Ayman al-Zawahiri in drone strike in Kabul". The Washington Post. Archived from the original on 1 August 2022. Retrieved 1 August 2022.