این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد.
نمونه‌ای از اسناد نگهداری شده در مرکز اسناد مجلس نخستین سفرنامه ناصرالدین‌شاه به مازندران
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی یا کتابخانهٔ مجلس طی نزدیک به یک قرن، یکی از کتابخانه‌های مهم و مطرح ایران بوده و اهمیت آن به دلیل گنجینه‌های ارزشمندی است که در بخش‌های خطی، موزه، اسناد و منابع چاپی دارد.
تلاش کتابداران این کتابخانه به‌ویژه در فهرست‌نویسی کتابهای خطی، سنگی و چاپی به‌خوبی پیش رفت و تقریباً نزدیک به صددرصد رسید. در بخش نشریات نیز فهرست جامعی از موجودی انتشار یافت. همین‌طور در بخش اسناد، بیش از نود درصد اسناد موجود فهرست شده و اطلاعات در اختیار کاربران قرار گرفت. در این کتابخانه صدها هزار کتاب چاپی از کهنه و نو، فارسی، عربی و لاتین به کتابخانه وجود دارد.
یکی از بهترین کارها، دیجیتال‌سازی کامل کتابهای خطی و چاپ سنگی و قرار دادن آنها از طریق وب در اختیار کاربران بود که به اعتراف همگان کتابخانهٔ مجلس در این زمینه پیشگام بوده و هست.
دربارهٔ کتابخانهٔ مجلس
کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی که در حال حاضر بیش از ۵۷۰ هزار کتاب چاپی، ۲۸ هزار کتاب خطی، بیش از پنج هزار عنوان نشریهٔ ادواری و میلیون‌ها برگ سند در آن نگهداری می‌شود، نهادی با سابقهٔ بیش از یک صد سال است که بخش مهمی از میراث ماندگار تمدن کهنسال و بزرگ ایران را بر دوش می‌کشد و بر اساس رسالت تاریخی که بر عهده‌اش نهاده شده، یعنی پشتیبانی اطلاعاتی از فرایند قانونگذاری و حمایت از پژوهش در حوزهٔ علوم انسانی، همواره چشم به‌راه پویندگانی از قافلهٔ علم و آگاهی بوده‌است.
این بنای آگاهی به اراده دوستدارانی از خبرگان فرهنگ و ادب در جمع مجلسیان منتخب مردم در اوائل تأسیس حکومت مشروطه، هم‌زمان با استقرار مجلس و اراده حاکمیت قانون در ایران شکل گرفت و اینگونه، اولین کتابخانهٔ پارلمانی آسیا با اندکی مسامحه عمری به قدمت تاریخ تأسیس مجلس قانونگذاری (۱۲۸۵ ش) در این سرزمین دارد.
باغ بهارستان
از آنجا که باغ بهارستان از مکان‌های قدیمی و تاریخی تهران است و عمارت‌های مهمی چون مسجد و مدرسهٔ سپهسالار، مجلس شورای ملی، عمارت عزیزیه، کتابخانهٔ مجلس و ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی در این باغ قرار دارد جا دارد که به‌طور مختصر توضیحاتی در خصوص این باغ داده شود.
در دههٔ ۱۲۸۰ هجری قمری (۱۸۶۰ میلادی) باروی قدیم تهران معروف به باروی شاه تهماسبی تخریب و ساخت استحکامات و دروازه‌ها و برج و باروی جدید آغاز شد. به این باروی جدید، باروی ناصری می‌گفتند و تهران نیز به دارالخلافهٔ ناصری مشهور شد و زمین و باغ بهارستان در حاشیهٔ شمال شرقی شهر قرار گرفت. این بارو در زمان رضاشاه به علت افزایش جمعیت و گسترش شهر تخریب شد و بهارستان کاملاً در محدودهٔ شهر قرار گرفت.
زمینی که مشهور به سپهسالار و بهارستان است در اوائل دورهٔ قاجاریه نام مشخصی نداشت و بخش غربی این محدوده معمولاً در دورهٔ فتحعلی شاه، «جلوخان باغ نگارستان» (میدان بهارستان فعلی) خوانده می‌شد.
در سال ۱۲۸۵ قمری یعنی ۳۸ سال قبل از انقلاب مشروطیت، میرزا حسین خان سپهسالار قزوینی -صدراعظم معروف ناصرالدین شاه- بخشی از زمین‌ها و باغ محمدحسن خان سردار ایروانی معروف به باغ سردار را که متعلق به ورثهٔ پاشاخان امین‌الملک بود، خرید و از آن پس به نام او، «باغ سپهسالار» خوانده شد. در خصوص وجه تسمیه این باغ به بهارستان، دو نظر وجود دارد. اول اینکه که سپهسالار اولادی نداشت و ناصرالدین شاه برای فراموش شدن نام و یاد سپهسالار، نام این باغ و عمارت را بهارستان گذاشت. نظر دوم این است که باغ و عمارت مذکور از همان زمان که به‌دست سپهسالار ساخته شد، هم‌وزن نگارستان به نام بهارستان خوانده شده‌است.
مجموعهٔ بهارستان شامل مسجد، مدرسه، آب‌انبار، قنات، باغ و خانه است و علاوه بر اینکه با مجموعه‌های سنتی برابری می‌کند در برخی موارد شاهکار هنری و بی‌نظیر به‌شمار می‌آید.
میرزا حسین‌خان سپهسالار قزوینی در سال ۱۲۸۹ قمری تصمیم به ساخت عمارت‌های بزرگ از جمله کاخ بهارستان در اراضی بهارستان گرفت. وی به فکر تغییر سیمای شهر تهران بود. مهم‌ترین این ساختمان‌ها، عمارت بهارستان یا کاخ بهارستان محل زندگی سپهسالار بود. این ساختمان را امروزه به عنوان ساختمان مشروطه یا مجلس شورای ملی می‌شناسیم. بخشی از این ساختمان به موزهٔ مجلس شورای اسلامی و بخشی دیگر به امور تشریفاتی و بخشی دیگر برای برگزاری همایش‌های مختلف اختصاص دارد.
مجموعهٔ زمین‌هایی که در نهایت سپهسالار برای ساخت مجموعهٔ عمارت مورد نظر خویش در نظر گرفته بود وسعتی در حدود ۵۳ هزار متر مربع یعنی پیش از ۵ هکتار را شامل می‌شد. سپهسالار برای طراحی و ساخت این عمارت و دیگر عمارت‌های باغ بهارستان از مهم‌ترین مهندسان و معماران آن زمان به‌ویژه میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی بهره جست. به احتمال خیلی زیاد در سال ۱۲۹۵ قمری ساخت کاخ بهارستان به اتمام رسید.
عمارت اعیانی سپهسالار در جهت شرقی ـ غربی، در امتداد سردر، طرح تکامل یافتهٔ کاخ‌سازی قاجاری را با آمیختگی پنهان هُنری مغرب‌زمین یادآور می‌شد. به گونه‌ای که شیوهٔ هنری مغرب زمین تحت تأثیر سلیقهٔ معماران ایرانی در این بنا، با طرح ایرانی درآمیخت و حتی مغلوب آن شد.
این عمارت ۳ بار دچار خشم آذر شد و در آتش سوخت و یک بار هم بمباران شد:
۲۳ آذر ۱۲۶۱(آتش‌سوزی)
۲ تیر ۱۲۸۷(بمباران)
۱۸ آذر ۱۳۱۰(آتش‌سوزی)
۱۵ آذر ۱۳۷۳(آتش‌سوزی)
پس از درگذشت سپهسالار، ناصرالدین شاه آن را بی‌هیچ گونه تشریفات قانونی و شرعی، تصرف و آن باغ و عمارت (ساختمان مشروطهٔ کنونی) را ملکِ خالصهٔ (دولتی) خود کرد و در بخشی از عمارت نیز تا سال ۱۳۰۹ ق. قمرالسلطنه همسر سپهسالار (دختر فتحعلی شاه و عمهٔ ناصرالدین شاه) در خانه و باغ بهارستان زندگی و در آنجا مراسم تعزیه‌خوانی زنانه برگزار می‌کرد. از این زمان بود که این باغ و عمارت جنبهٔ دولتی پیدا کرد و در آنجا مراسم دولتی و مراسم پذیرایی از مهمانان داخلی و خارجی برگزار می‌شد.
از زمان پیروزی انقلاب مشروطه، کاخ بهارستان برای مجلس در نظر گرفته شد. طی حکم میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله ـ صدراعظم ـ به محقق السلطنه (محقق الدوله) ـ رئیس بیوتات دولتی ـ مورخ ۲۵ جمادی‌الثانی ۱۳۲۴(۲۳ مرداد ۱۲۸۵)، مقرر می‌گردد که عمارت بزرگ باغ بهارستان (ساختمان مشروطه) در روز جمعه برای مجلس مهیا باشد. اما به علت دوری از مرکز شهر و عدم دسترسی عموم مردم به آن و بدون رضایت و اجازهٔ ورثهٔ سپهسالار نمی‌توان مجلس را در عمارت بهارستان تشکیل داد.
به‌خاطر همین موقتاً در مدرسهٔ نظامیه (اتاق نظام) برای برقراری جلسات مجلس انتخاب شد. در طی دوره‌ای که نظامنامهٔ انتخاباتی در حال تدوین بود و انتخابات بر اساس آن انجام می‌گرفت، صحبت‌ها و نامه‌نگاری‌ها برای تعیین عمارت بهارستان به عنوان ساختمان آیندهٔ مجلس شورای ملی نیز ادامه داشت.
در ۲۷ شعبان ۱۳۲۴(۲۲ مهر ۱۲۸۵) نامه‌هایی از مجلس به مشیرالدوله ارسال شد که اعضای مجلس اظهار کرده بودند که عمارت مدرسهٔ نظام برای برگزاری مجلس مناسب نیست و «کلاً بالاتفاق عمارت بهارستان را که به هیچ وجه امروزه محل حاجت دولت نیست، از برای مجلس شورای ملی می‌خواهند…»
با توجه به مخالفت‌های پیشین رهبران انقلاب، اکنون به تحقیق مسلم شده بود که ساختمان دیگری نمی‌توان در نقش بهارستان را برای مجلس ایفا کند. از این رو صدر اعظم پس از تبادل نظر با شاه در ۲۹ شعبان ۱۳۲۴(۲۴ مهر ۱۲۸۵) به نمایندگان اعلام کرد که فعلاً عمارت بهارستان برای جلسات مجلس شورای ملی در نظر گرفته شود. در همان روز بنا به دستور مظفرالدین شاه، مشیرالدوله نیز اجازه داد که مجلس در بهارستان برگزار شود و مسئلهٔ خرید ملک برای مجلس و وقف شرعی آن به آینده موکول شد.
ساختمان ملیجک (عزیز السلطان)
عزیزیه عمارتی است در دو طبقه با ایوانی زیبا رو به جنوب و پیرایه‌هایی آمیخته به سبک‌های سنتی و نوین معماری که پیشینهٔ معماری و تاریخی آن در پیوند با مجلس رقم خورده‌است. به رغم آگاهی‌های بسیاری که در اسناد و منابع تاریخی دربارهٔ ساختمان عزیزیه بازتاب یافته‌است، اما تاریخ دقیق این بنا به درستی روشن نیست. اما این را می‌دانیم که در سال ۱۳۰۹ ق، ناصرالدین شاه این ساختمان را که خانهٔ قمر السلطنه بود به غلام‌علی‌خان عزیز السلطان بخشید و در سال ۱۳۱۱ ق، مراسم ازدواج او با اخترالدوله-دختر ناصرالدین شاه- برگزار شد.
از سال ۱۳۲۴ ق؛ که کاخ بهارستان در اختیار مجلس شورای ملی قرار گرفت، صحبت‌هایی پیش آمد مبنی بر این که دیگر بناها و زمینهای بهارستان نیز به مجلس واگذار شود. گویا در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۹ هجری قمری که مصادف با سومین دورهٔ فترت قانونگذاری و در جریان جنگ جهانی اول بود که ملیجک، عزیزیه را تخلیه کرد و آنجا برای مدتی در اختیار فردی مشهور به دکتر میرزا اسدالله‌خان کردستانی بود. وی وکیل دورهٔ دوم مجلس از کردستان بود که پس از مدتی وزیر پست و تلگراف شد. در دورهٔ چهارم قانونگذاری، با تلاش ارباب کیخسرو شاهرخ (رئیس ادارهٔ مباشرت مجلس) آن زمین‌ها و خانهٔ عزیز السلطان به مبلغ ۲۰ هزار تومان خریداری شد.
ساختمان در حال احداث کتابخانهٔ مجلس
ساخت کتابخانهٔ جدید و بزرگی برای قوهٔ قانونگذاری کشور مشمول طرح بزرگتر و جامعتری به‌نام «طرح بهارستان» است. این طرح در زمینه‌های اداری، رفاهی، فرهنگی و مسکونی و کار مطالعاتی و اجرایی آن برعهدهٔ گروهی از مهندسین و مشاوران سازمان عمرانی مناطق شهرداری تهران است. لاریجانی- رئیس مجلس شورای اسلامی- مستقیماً روند اجرای پروژه را پیگیری می‌نماید و ریاست دفتر وی و معاون اجرائی رئیس مجلس شورای اسلامی- پیگیر کارها است.
ساخت کتابخانهٔ جدید در اردیبهشت ۱۳۹۰ آغاز گردید و کار خاکبرداری قسمت مربوط به کتابخانهٔ مجلس به اتمام رسیده و عملاً کار ساخت و ساز شروع شده‌است.
پروژهٔ کتابخانه، موزه و مرکز اسناد که در مساحتی به متراژ ۵۹۵۰۰ متر مربع در نظر گرفته شده‌است می‌تواند برای چند ده سال مشکل کمبود جا را حل نماید.
تاریخچهٔ کتابخانهٔ مجلس
دربارهٔ تاریخ این کتابخانه، تاکنون چند کتاب منتشر شده‌است. یکی از قدیمی‌ترین آنها «تاریخچه کتابخانه مجلس شورای ملی» است که در بهمن ماه ۱۳۵۵ به چاپ رسیده‌است. کتاب دیگری با عنوان «تاریخچه کتابخانه مجلس اولین کتابخانه رسمی کشور» در سال ۱۳۷۴ و کتابچه‌ای با عنوان «کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در یک نگاه» در سال ۱۳۸۷ منتشر شده‌است. همچنین کتابچهٔ دیگری با عنوان «کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی» در اوائل بهار ۱۳۹۱ منتشر گردید.
این کتابخانه را باید زادهٔ انقلاب مشروطیت و مجلس در سال ۱۲۸۵ دانست. پس از اوجگیری جنبش مشروطه‌خواهی در ایران عطش مردم برای کسب آگاهی بیشتر شد و علیرغم وجود مساجد، مدارس و مطبوعات، این نیاز به‌طور کامل برآورده نشد. با پیروزی انقلاب مشروطیت و تأسیس مجلس شورای ملی در سال ۱۲۸۵ این احساس نیاز، شدت گرفت. چرا که بینش، دانش و آگاهی لازمه قانونگذاری درست بود. بدین خاطر عده‌ای از نمایندگان فعال به فکر ایجاد کتابخانه‌ای برای مجلس افتادند تا نمایندگان مردم را از جهت علمی و اطلاعاتی تغذیه کند. مجلس شورای ملی در همان سال، ۶۰ جلد کتاب خریداری نمود که می‌توان آن را نخستین گام در راه تأسیس کتابخانهٔ مجلس دانست.
با مساعی و پشتکار برخی از نمایندگان فرهیختهٔ عضو هیئت رئیسهٔ دومین دورهٔ مجلس شورای ملی در این راه قدمی اساسی و قانونی برداشته شد. به این صورت که در مادهٔ ۱۳۵ نظامنامهٔ داخلی (آیین‌نامهٔ داخلی) مجلس شورای ملی، مصوب ۲۶ ذی‌الحجهٔ ۱۳۲۷/ ۱۸ دی ۱۲۸۸، نام «کتابخانه» آورده شد. در این قانون از «کتابخانه» به عنوان یکی از دوایر «شعبه اداری» مجلس شورای ملی نام برده شده‌است. فردی که در تحقق این ماده بسیار فعالیت نمود «ارباب کیخسرو شاهرخ» ـ نمایندهٔ وقت زرتشتیان در مجلس شورای ملی و رئیس وقت امور اداری و کارپرداز وقت مجلس شورای ملی ـ بود. اما به علت کثرت کارهای اداری، انجام دادن وظایف نمایندگی و کمبود اعتبارات مالی تأسیس کتابخانه به تعویق افتاد.
در پایان دوره دوم مجلس، شمار کتابهای کتابخانه مجلس تنها ۵۱ جلد بود. ارباب کیخسرو در هشتم اسفند ۱۲۹۰ خورشیدی ۲۰۲ جلد کتاب از کتابخانه میرزا ابوالحسن جلوه را به مبلغ دو هزار و پانصد دینار برای کتابخانه مجلس خریداری کرد که به گفته او یک جلد آن را تا یکهزار تومان می خریدند اما نفروخت. سپس در هشتم امرداد ۱۲۹۱ یک هزار و نود و یک جلد کتاب به زبانهای فرانسه، فارسی، عربی، ترکی، انگلیسی، آلمانی و روسی که احتشام السلطنه برای تاسیس کتابخانه ملی اهدا کرده بود، به کتابخانه مجلس افزوده شد. پنجاه جلد نیز بعدا خریداری شد و در اول اسفند ۱۲۹۳ شمار کتابهای کتابخانه مجلس ۱۳۹۴ جلد رسیده بود. [۱] کتابهای خریداری شده و اهدایی در دو اتاق کوچک و تو در تو و داخل چند قفسه چوبی در قسمت شرقی حوضخانهٔ عمارت قدیم مجلس شورای ملی چیده و نگهداری می‌شد. این کتابخانهٔ کوچک همواره محل مراجعه و استفادهٔ نمایندگان بود.
در آغاز بنا بود کتابخانه در همان محل حوضخانه به صورت رسمی افتتاح شود، اما این کار به دلیل پیشآمدها و موانع مختلف و نیز فترت‌های بین دوره‌های قانونگذاری انجام نگرفت. خود حسین پیرنیا (مؤتمن الملک) ـ رئیس وقت مجلس شورای ملی ـ نیز با افتتاح کتابخانه در آن فضای کوچک مخالفت می‌ورزید. وی معتقد بود که باید نخست محل مناسبی برای کتابخانه در نظر گرفته شود.
پس از چندی مجلس در دورهٔ چهارم تقنینیه بناهای واقع در شرق کاخ بهارستان و عمارت‌های آن را خریداری نمود. یکی از این عمارت‌ها اصطبل و کالسکه‌خانه بود و آن را به کتابخانه تبدیل کردند و این زمینهای شد که نهایتاً در سال ۱۳۰۲ تلاش‌ها و کوشش‌هایی که برای تأسیس کتابخانه انجام گرفته بود به نتیجه برسد و با انتقال منابع از ساختمان مجلس شورای ملی (عمارت بهارستان) به ساختمان جدید، کتابخانه از لحاظ مکانی جدا شد. در آن هنگام عبدالحمید نقیب‌زاده مشایخ به عنوان مدیر موقت و نمایندهٔ ارباب کیخسرو شاهرخ منصوب شد. کتابخانهٔ مجلس پس از نزدیک به دو سال یعنی در سال ۱۳۰۴ تحت نظر مدیری دانشمند و کاردان همچون یوسف اعتصامی آشتیانی (اعتصام‌الملک) به عنوان اوّلین کتابخانهٔ رسمی و دولتی گشایش یافت. در حال حاضر از این ساختمان به عنوان کتابخانهٔ شمارهٔ ۲ مجلس (کتابخانهٔ ایران‌شناسی و کتابخانهٔ تخصصی مطالعات زنان) استفاده می‌شود.
ساختمان اصلی کتابخانهٔ مجلس (ساختمان شمارهٔ یک) در ۱۷ بهمن ۱۳۴۱ افتتاح شد و با اوجگیری انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ به مدت ۶ ماه تعطیل گردید. در سال ۱۳۶۲ با تصمیم مسئولان وقت، کتابخانهٔ مجلس سنای سابق نیز با عنوان کتابخانهٔ شمارهٔ ۲ زیر نظر کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی قرار گرفت. در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۷۵ طرح تصویب «اساسنامهٔ کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی» به تصویب مجلس شورای اسلامی و در ۲۸ شهریور همان سال به تأیید شورای نگهبان رسید. مطابق این قانون، به کمیسیون مشترک امور اداری و استخدامی و دیوان محاسبات و بودجه و امور مالی مجلس شورای اسلامی اجازه داده شد که اساسنامهٔ مذکور را بررسی و به تصویب نهایی برساند. اساسنامهٔ جدید در تاریخ ۱۳ آذر ۱۳۷۵ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در تاریخ ۵ دی ۱۳۷۵ مورد تأیید شورای نگهبان قرار گرفت. با تجدید سازمان کتابخانه و تصویب اساسنامهٔ جدید، این کتابخانه به عنوان «کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی» تغییر نام یافت و زیر نظر هیئت امنایی به ریاست عالیه رئیس مجلس شورای اسلامی به روند توسعهٔ خود شتابی مضاعف بخشید.
با انتقال مجلس شورای اسلامی به میدان بهارستان در سال ۱۳۸۳ بر اهمیت و جایگاه کتابخانه به عنوان وجههٔ فرهنگی و مردمی خانه ملـّت و پشتیبان اطلاعاتی نمایندگان مردم افزوده شد و روند تحولات شتاب بیشتری یافت.
کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از مراکز علمی و فرهنگی مهم و گنجینهٔ میراث فرهنگ و تمدن ایران و اسلام از شهرت و اهمیت بالایی در داخل و خارج از کشور برخوردار است. دلیل این مدعا علاقه، توجه و مراجعه شخصیت‌های علمی، فرهنگی و سیاسی، ناشران، نویسندگان، محققان مراکز علمی، فرهنگی و دانشگاهی و همکاران دیگر کتابخانه‌ها به این مجموعه و تبادل اطلاعات، اهداء و مبادله منابع و همکاری در سطوح مختلف است.
رؤسا
رؤسای کتابخانه از ابتدا تاکنون این افراد بودند:[۲]
ردیف
رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
کتابشناس، فهرست‌نگار و نسخه‌پژوه؛ حائری تحصیلاتش را به طریق سنتی نزد کسانی همچون محمدتقی خوانساری، صدرالدین صدر، محمد حجت و حسین طباطبایی بروجردی، دروس خارج گذرانده بود و در سن ۲۴ سالگی به درجه اجتهاد نائل شد. او با ۵۷ سال تلاش و فعالیت مداوم در کتابخانهٔ مجلس، یعنی از سال ۱۳۳۰ تا زمستان ۱۳۸۷، بیشترین سابقهٔ خدمت در این کتابخانه را داشته‌است. حائری به مدت هفده سال عضو هیئت مؤلفان لغت‌نامه دهخدا نیز بود و بر چاپ چند جلد از آن لغت‌نامه نظارت داشت.
امروز این مرکز فرهنگی که کتابخانه‌های شمارهٔ یک و دو مجلس شورای اسلامی را شامل می‌شود با مجموعه‌های کم‌نظیر، نفیس و ارزشمند خود همچون کتب و رسائل خطی، کتب چاپی سنگی، سربی و نوین، اسناد تاریخی و ملی از جمله اسناد مکتوب، عکس‌های تاریخی، قراردادها و فرمان‌های حکومتی دوران قاجار و اسناد دیداری و شنیداری، گزارش‌های دولتی و اسناد و انتشارات واسپاری سازمان ملل و ارگان‌های وابسته، نشریات و نیز اشیاء موزه‌ای پاسخگوی خیل عظیمی از پژوهندگان است.
استفاده از فناوری روز در ارائه خدمات ویژه به کاربران مختلف و حضور پرثمر در نمایشگاه‌ها و همایش‌های علمی که از سوی سازمان‌های بین‌المللی تخصصی برمی‌گردد، بازدید میهمانان و مراجعین خارجی از این مرکز، اعزام کارشناسان کتابخانه به مجامع فرهنگی داخلی و خارجی و غیره بخشی از تعاملات مثبت و سازنده‌ای است که همگامی کتابخانه را با تحولات نوین در عرصهٔ خدمات کتابخانه‌ای، پژوهشی، کتابداری و اطلاع‌رسانی برقرار نموده و استحکام می‌بخشد.
کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی که سال‌هاست به عنوان یکی از مراکز علمی و فرهنگی معتبر و مهم در پاسداری از میراث مکتوب فرهنگ و تمدن ایران و اسلام در جهان شناخته شده‌است دارای گنجینه‌هایی کم‌نظیر از منابعی است که بر اعتبار جایگاه آن به عنوان مرکزی مهم در بسط و اشاعه تاریخ علم و هنر افزوده‌است. بهترین مجموعه‌ها و بخش‌های این کتابخانه عبارتند از:
گنجینه نسخ خطی
مجموعه نسخ خطی کتابخانه مجلس شامل نسخ خطی برجای مانده از دوران‌های گذشته ایران است که از جهت منحصر به‌فرد بودن و نوع موضوعات و علوم، یکی از غنی‌ترین مجموعه‌ها در حوزه میراث مکتوب اسلامی و ایرانی و مورد توجه محقّقان داخلی و خارجی است. شمار نسخه‌های خطی در گنج‌خانهٔ کتابخانهٔ مجلس به بیش از ۲۸ هزار مجلد بالغ می‌شود. این نسخه‌ها طی یکصد سال گذشته خریداری یا به صورت اهداء به کتابخانه واگذار شده‌اند. نسخه‌های موجود در کتابخانه به همت فهرست‌نگاران بلندپایه‌ای همچون: یوسف اعتصامی، ایرج افشار، عبدالحسین حائری، محمد تقی دانش‌پژوه، فخری راستکار، ابن یوسف شیرازی، بهاءالدین علمی انواری، احمد منزوی، علینقی منزوی، سعید نفیسی و از نسل جدید، پژوهشگرانی چون: سوسن اصیلی، محمد برکت، جواد بشری، ابوالفضل حافظیان بابلی، سید محمدحسین حکیم، یوسف بیگ‌باباپور، سید جعفر حسینی اشکوری، سید صادق حسینی اشکوری، احسان‌الله شکراللهی، محسن صادقی، علی صدرایی خویی، علی‌اکبر صفری، سید محمد طباطبایی بهبهانی (منصور)، محمود طیار مراغی، حسین متقی، محمود نظری و فهرست توصیفی شبیه‌نامه‌های دورهٔ قاجار نیز توسط رضا کوچک زاده تدوین شده‌است.
در سال ۱۳۸۷، سیاست نوینی در دیجیتال‌سازی نسخ خطی آغاز گردید و با استفاده از فناوری‌های نوین و به‌کارگیری تعداد قابل ملاحظه‌ای از اسکنرهای پیشرفته در ظرف ۹ ماه از همهٔ نسخ خطی، تصاویر دیجیتالی تمام‌رنگی و با کیفیت بالا فراهم شد. در حال حاضر، این تصاویر در کتابخانه دیجیتال (رسا، آذرسا و کتابخانهٔ دیجیتالی مجلس وابسته به کنسرسیوم محتوای ملی) قابل استفاده و دانلود است؛ این یکی از مهم‌ترین گام‌ها در حفظ این میراث گرانبها و دسترسی همگانی و آسان به آنها است.
کتابهای چاپ سنگی و سربی
کتابهای چاپ سنگی و سربی کتابخانهٔ مجلس که به کتابهای چاپ قدیمی یا کتابهای نادر نیز معروف هستند بالغ بر ۱۵ هزار جلد می‌شود. این منابع از لحاظ محتوای علمی و تاریخ چاپ و نشر از ارزش فوق‌العاده‌ای برخوردارند. علاوه بر فهرست‌نویسی و مرمّت و آسیب‌زدایی این کتب، تهیهٔ تصاویر دیجیتالی از آنها نیز رو به اتمام است و در حال حاضر بخش عمده آنها در بخش «آذرسا» ی سایت کتابخانهٔ مجلس قابل بازیابی به صورت متن کامل است.
کتابهای چاپی
کتابهای چاپی این کتابخانه در یک کتابخانهٔ اصلی و چندین کتابخانهٔ تخصصی نگهداری می‌شود.
کتابخانهٔ شماره یک
ساختمان این کتابخانه که به شمارهٔ ۱ معروف است در ۱۷ بهمن ۱۳۴۱ گشوده شد. مجموع کتابهای چاپی موجود در این کتابخانه، اعم از کتب چاپ سنگی، سربی، و معمولی به حدود ۴۵۶ هزار جلد رسیده که شامل کتاب‌هایی به زبانهای فارسی، عربی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، روسی، ترکی، ژاپنی و غیره و عمدتاً در زمینه‌های حقوق، علوم سیاسی، علوم دینی، علوم اجتماعی، تاریخ، ادبیات و هنر؛ با تأکید بر اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی است.
این کتابخانه بر اساس فلسفهٔ وجودی کتابخانه‌های پارلمانی تأسیس شده و علاوه بر ذخیره کتاب‌ها و گنجینه‌های خطی و اسنادی، منابع آن به منظور پشتیبانی اطلاعاتی نمایندگان مردم و متناسب با کارگروه‌های کمیسیون‌های مجلس فراهم آمده‌است. باید تأکید کرد که کتابخانهٔ مجلس به‌طور عمده در حوزهٔ علوم انسانی و به‌طور خاص در زمینهٔ ایران‌شناسی فعال است.
از دیگر منابع این کتابخانه، تعدادی پایان‌نامهٔ قدیمی و جدید در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکترا متعلق به دانش‌آموختگان داخلی و خارجی است.
همچنین بخش قابل توجه‌ای از منابع و دستنوشته‌های این کتابخانه، کتب اهدایی بزرگان و فرهیختگانی است که با هدف توسعهٔ علم، مجموعهٔ خویش را وقف این کتابخانه کرده‌اند. بعضی از این مجموعه‌های اهدایی عبارتند از مجموعهٔ احتشام‌السلطنه، مجموعهٔ سید محمد طباطبائی، مجموعهٔ رهی معیری، مجموعهٔ پروانه، مجموعهٔ پارسیان هند، مجموعهٔ نجم‌الدوله، مجموعهٔ فیروز، مجموعهٔ سید جمال‌الدین اسدآبادی، مجموعهٔ امام جمعه خوئی، مجموعهٔ غلامحسین سرود، مجموعهٔ جعفر سلطان القرائی، مجموعهٔ کریم‌زاده تبریزی، مجموعهٔ ملک مدنی و مجموعهٔ صدر الأفاضل.
از کتابهای چاپی دیگر که اخیراً به کتابخانه اضافه شده‌است می‌توان به مجموعه موسوی گرمارودی با ۱۳ هزار جلد کتاب اشاره نمود.
کتابخانهٔ شمارهٔ دو
این کتابخانه که در حال حاضر به «کتابخانهٔ ایران‌شناسی» نیز معروف است در پی تأسیس مجلس سنا در ۲۰ بهمن ۱۳۲۸، به ابتکار و علاقه‌مندی سید حسن تقی‌زاده رئیس وقت این مجلس، به‌طور موقت در کنار مجلس شورای ملی واقع در میدان بهارستان، در دو اتاق کوچک، با هدف ایجاد کتابخانه‌ای تخصصی در زمینهٔ ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی، به منظور بهره‌برداری محققان ویژه و با حدود ۵۰۰ جلد کتاب شکل گرفت. کتابخانهٔ مزبور با احداث و افتتاح ساختمان مجلس سنا (ساختمان مجلس شورای اسلامی در دوره‌های اول تا ششم) در سال ۱۳۳۵ به تالاری در جنب هیئت رئیسهٔ مجلس سنا و سپس در اوائل سال ۱۳۶۲ به کاخی که در شرق عمارت مجلس سنا قرار داشت و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی موزهٔ نگارستان در آنجا مستقر بود به عنوان کتابخانهٔ شمارهٔ ۲ مجلس انتقال یافت. با انتقال به «موزهٔ نگارستان» سابق به مرور این کتابخانه شکل عمومی نیز به خود گرفت و درهای آن به روی همهٔ اهل پژوهش باز شد. کتابخانهٔ مذکور در اوائل سال ۱۳۸۳ به عمارت قدیمی مجلس شورای ملی (ساختمان مشروطه) واقع در میدان بهارستان منتقل و در نهایت در ۲۴ آبان ۱۳۸۴ به عمارت قدیمی کتابخانهٔ مجلس منتقل و با حضور چهره‌های فرهنگی و سیاسی بازگشایی گردید.
از سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶ این کتابخانه به‌طور ثابت به جمع‌آوری کتب ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی مشغول بوده‌است. از سال ۱۳۸۷ به این سوی تغییرات اساسی و بنیادین در این کتابخانه انجام گرفت. از جمله وجین کتابهای قدیمی که در حوزهٔ ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی نمی‌گنجید و انتقال آنها به کتابخانهٔ شمارهٔ یک و جایگزین کردن آنها با کتابهای تخصصی که به این فرایند روزآمد و پربار کردن منابع در سالن مرجع گفته می‌شود.
اضافه کردن مجموعه‌های ارزشمند به این کتابخانه از جمله مجموعهٔ استاد محمد گلبن با ۱۲ هزار جلد[۳] و محمود عظیمی زوارهای و همچنین تأسیس کتابخانهٔ تخصصی مطالعات زنان با ۲ هزار جلد کتاب، نشریه و پایان‌نامه از دیگر خدمات مهم این کتابخانه است.
در حال حاضر این کتابخانه دارای مجموعه‌ها و منابع ارزشمند، کمیاب یا بی‌نظیری مشتمل بر بیش از ۶۸ هزار شامل حدود ۴۴ هزار جلد کتاب فارسی و عربی، بیش از ۲۵۳۰۰ جلد کتاب لاتین به زبانهای انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیایی، ترکی و روسی، ۳۵۲۷ جلد کتاب چاپ سربی و سنگی، ۴۱۰ عنوان نشریهٔ ادواری تخصصی فارسی، عربی و لاتین، نمایهٔ فارسی ۱۸۰۰ مقالهٔ لاتین و ۳۷ نقشهٔ جغرافیایی بسیار نایاب و ممتاز مربوط به ایران، کشورهای شرقی و دنیای اسلام است.
در این کتابخانه بهترین گنجینهٔ سفرنامه‌های فرنگی‌ها دربارهٔ ایران نیز نگهداری می‌شود. از ۵۸۶ سفرنامه، ۳۴۹ عنوان به زبان انگلیسی، ۱۲۳ عنوان به زبان فرانسوی، ۸۷ عنوان به زبان آلمانی و ۳۲ عنوان به زبانهای ایتالیایی، لاتین، ترکی، روسی و غیره است.
نشریات ادواری موجود در این مرکز نیز در نوع خود از بی‌نظیرترین مجموعه‌های سازماندهی شده در مراکز آرشیوی داخل کشور است و بالغ بر ۱۱۰ عنوان مجلهٔ تخصصی در حوزه‌های ایران‌شناسی به زبانهای انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، روسی و ترکی و ۳۰۰ عنوان مجلهٔ تخصصی فارسی و عربی چاپ داخل و خارج از کشور است که برخی از آنها سابقه و قدمت بیش از یک قرن دارد.
در حال حاضر کتابخانهٔ شمارهٔ ۲ مجلس تخصصی‌تر شده و در آن فقط منابع اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی ثبت می‌شود و با حفظ رویکرد تخصصی خود به فراهم‌آوری و خرید مجموعه‌های مرتبط مشغول است. تهیهٔ تصاویر دیجیتالی از کتب قدیمی، تک‌نسخه و نفیس این کتابخانه جهت قرار گرفتن در کتابخانهٔ دیجیتالی مجلس در حال انجام است. برخی از منابع قدیمی این مجموعه در وبسایت کتابخانه و مجلهٔ پیام بهارستان نیز معرفی گردیده‌است. این منابع با توجه قدمت و تنوع‌شان فرصت بسیار مغتنمی برای محققین این حوزه‌های پژوهشی فراهم می‌آورد.
کتابخانهٔ ویژهٔ نمایندگان
علیرغم ارتباط تاریخی و تشکیلاتی این کتابخانه با مجلس شورای اسلامی، در راستای تبیین و شفافیت بیشتر رسالت اساسی و اصلی که باعث شکل‌گرفتن این کتابخانه شد یعنی اطلاع‌رسانی به‌هنگام و خاص به نمایندگان مردم، در آستانهٔ یکصدمین سال تأسیس مجلس و شکل‌گیری قوهٔ مقننه و با هدف تسهیل و تسریع در دسترسی آسان این عزیزان به اطلاعات مورد نیاز، کتاب‌ها، منابع و مآخذ لازم برای ایفای وظیفهٔ خطیر قانونگذاری و نظارت بر حسن اجرای قوانین، در ۱۳ دی ۱۳۸۴ در محوطهٔ تالار جلسات علنی، کتابخانهٔ ویژهٔ نمایندگان به عنوان واحدی کوچک اما عملیاتی از تمامی خدمات و مجموعه‌های کتابخانه راه‌اندازی شد و هم اینک در جهت وظایف تعیین شده خود، منشأ خدمات ارزنده‌ای بوده‌است.
این کتابخانه تحت نظارت رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد کتابخانه مجلس به فعالیت می‌پردازد. بر اساس آنچه در اساسنامهٔ کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی آمده، خدمت‌رسانی به نمایندگان مجلس پیوسته در اولویت نخست قرار داشته‌است و نمایندگان مجلس نیز از مراجعان دائمی کتابخانهٔ مجلس بوده و همواره از خدمات و همکاری این کتابخانه بهره‌مند بوده‌اند، اما ایجاد کتابخانهٔ ویژهٔ نمایندگان را باید سرفصلی نو و اقدامی مبتکرانه در زمینهٔ خدمت‌رسانی کتابخانهٔ مجلس به نمایندگان و یاری آنان در حوزهٔ خطیر قانونگذاری و نظارت بر اجرای قانون و به‌طور کلی افزایش توان دسترسی مجلس به اطلاعات به‌شمار آورد.
کتابخانهٔ ویژهٔ نمایندگان در فضایی نسبتاً کوچک واقع شده و مجموعهٔ آن بالغ بر ۵۰۰۰ جلد کتب حقوقی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، تاریخی، اسلامی، منابع مرجع و نظایر آن است. علیرغم مساحت کم و مجموعه کتب موجود، کتابخانهٔ ویژهٔ نمایندگان، به دلیل برخورداری کامل از کمک و پشتیبانی کتابخانهٔ مجلس توانسته‌است نیازهای اطلاعاتی فوری نمایندگان را به سرعت تهیه و در دسترس آنان قرار دهد. در واقع این کتابخانه، واسطهٔ پیوند میان نمایندگان مجلس از یک سو و خدمات و مجموعه بزرگ کتابخانهٔ مجلس از سوی دیگر است.
این کتابخانه در فاصله بسیار نزدیک از صحن و کمیسیون‌های مجلس قرار دارد و به همین دلیل نمایندگان به‌راحتی به این کتابخانه مراجعه و از خدمات آن بهره‌مند می‌گردند. نمایندگان عموماً جهت استفاده از خدمات اینترنت، امانت گرفتن کتاب و منابع مورد نیاز و به‌خصوص درخواست جستجوی اطلاعات اعم از مقالات، آمار و اطلاعات در موضوعات خاص و مناسبتی به این کتابخانه مراجعه می‌نمایند. در بسیاری از موارد نیز درخواست جستجوی اطلاعات به صورت تلفنی اعلام و متعاقب آن مطالب و اطلاعات مورد نیاز، فوراً تهیه و در صحن مجلس به نمایندگان تحویل می‌گردد.
مراجعان این کتابخانه علاوه بر نمایندگان مجلس، شامل دبیران کمیسیون‌ها، مدیران کل و رؤسای ادارات مجلس، مشاوران و معاونان پارلمانی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی هستند. میزان مراجعه نمایندگان نمایانگر استقبال آنان از فعالیت‌ها و خدمات کتابخانه ویژه نمایندگان است. در سال ۱۳۸۸ حدود ۸۰۰ مورد و در سال ۱۳۸۹ حدود ۹۰۰ مورد مراجعه به کتابخانه صورت گرفته و در مجموع طی ۵ سال گذشته یعنی از زمان آغاز بکار کتابخانهٔ ویژهٔ نمایندگان تا پایان سال ۱۳۸۹ نزدیک به ۴۰۰۰ مورد مراجعه به کتابخانه صورت گرفته‌است.
کتابخانهٔ تخصصی انقلاب اسلامی
فرارسیدن سی‌امین سال پیروزی انقلاب اسلامی فرصتی فراروی پژوهشگران است تا با نگاهی عمیق‌تر ابعاد این انقلاب مردمی و مبتنی بر آرمان‌های دینی و میهنی را بررسی کنند و حاصل یافته‌های خویش را برای نسل امروز و فردا به یادگار گذارند. کتابخانهٔ تخصصی انقلاب اسلامی که در بر دارندهٔ منابع مربوط به این برههٔ تاریخی است هم‌زمان با شانزدهمین هفتهٔ کتاب جمهوری اسلامی در سال ۱۳۸۷ با چنین هدفی و با همت آقای قاسم تبریزی در دل کتابخانهٔ مجلس راه‌اندازی شد. در حال حاضر این مجموعه در حدود ۱۷ هزار مجلد کتاب را در خود جای داده‌است که هر روز به این مجموعه افزوده می‌شود.
کتابخانهٔ تخصصی افغانستان
تفکر ایجاد کتابخانهٔ تخصصی افغانستان بعد از برگزاری «نخستین همایش بین‌المللی میراث مکتوب ایران و افغانستان» که در سال ۱۳۸۹ برگزار گردید به وجود آمد. در حال حاضر این کتابخانه دائر است و تا دی ماه ۱۳۹۰، ۵ هزار جلد کتاب دارد و تهیه و گردآوری منابع مرتبط همچنان ادامه دارد.
کتابخانهٔ تخصصی مطالعات زنان
کتابخانهٔ تخصصی مطالعات زنان، روز دوشنبه، ۲۳ آبان ۱۳۹۰ مصادف با روز قبل عید سعید غدیر خم در کتابخانهٔ شمارهٔ ۲ مجلس شورای اسلامی افتتاح شد.. نخستین مجموعهٔ خریداری شده در این زمینه ۲۰۰۰ مجلد کتاب تخصصی به‌طور یکجا بود که هستهٔ اولیهٔ این کتابخانه را شکل داد. این منابع که صرفاً اختصاص به حوزهٔ مطالعات زنان دارد شامل کتاب، جزوه، پایان‌نامه و نشریات به زبانهای فارسی، عربی و انگلیسی است.
کتابخانهٔ تخصصی تاریخ مجلس
کارهای مقدماتی مانند تهیهٔ منابع مورد نظر و جا در دست اقدام است و امید می‌رود که در پایان ۱۳۹۰ یا اوائل سال ۱۳۹۱ راه‌اندازی گردد.
اسناد ملی، تاریخی و بین‌المللی
بخش مرکز اسناد کتابخانهٔ مجلس با در اختیار داشتن آرشیو بی‌همتایی شامل بیش از ۱۲ میلیون برگ از اسناد مربوط به ۲۴ دورهٔ مجلس شورای ملی و هفت دورهٔ مجلس سنا، تنها مرکز غنی اسناد پارلمانی کشور، معرفِ تاریخ قانونگذاری، سیر تصویب قوانین و تحولات قوهٔ مقننه در ادوار مختلف و روایت‌گری صادق و بی‌غرض از تعاملات مردم با نمایندگان خویش است که به لحاظ پژوهش‌های جامعه‌شناختی و تحقیقات اجتماعی بسیار مهم و ارزنده محسوب می‌شود.
این مرکز با مجموعه‌های اهدایی نظیر مجموعهٔ ۷۵ هزار سندی خانوادهٔ متین دفتری و مجموعهٔ ۱۰ هزار سندی فرمانفرما و… تقویت گردیده و عرصهٔ مطالعاتی و پژوهشی نابی را برای نویسندگان و پژوهشگران فراهم آورده‌است. این اسناد مشتمل است بر نامه‌ها، فرمان‌ها، قراردادها، امتیازنامه‌ها، اسناد مالی، قباله‌ها، وقفنامه‌ها، اعتبارنامه‌ها، عرایض و شکایات مردمی، اسناد انتخابات، اسناد و مدارک کمیسیون‌ها، لوایح، طرح‌ها، اسناد حسابداری، قوانین، اسناد مجلس مؤسسان، عکس‌ها، آلبوم‌های تاریخی و نقشه‌ها، نوارهای ریلی مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی و فایل‌های دیجیتالی آنها، بریدهٔ نشریات، پروندهٔ نمایندگان مجالس ملی و سنا و غیره است. برای بخش مهمی از اسناد موجود در این بخش کاربرگه تهیه شده و اطلاعات آن در شبکه کتابخانه موجود و از طریق وب سایت کتابخانه، فهرست آنها، قابل دسترس است. طی سال‌های ۱۳۸۷ – ۱۳۸۹ ده‌ها دانشجوی ارشد رشته‌های تاریخ و نسخه‌شناسی به کار فهرست‌نویسی این اسناد مشغول بودند.
این بخش همچنین در بردارندهٔ اسناد سازمان ملل شامل مجموعه‌های ارزشمند اطلاعات، اسناد و مدارک، گزارش‌ها و انتشارات ارکان ششگانه سازمان ملل و کارگزاری‌های تخصصی آن یعنی سازمان بین‌المللی کار، سازمان خواربار و کشاورزی، سازمان بهداشت جهانی، بانک جهانی و یونسکو است. این اسناد از اولین سال‌های تأسیس سازمان ملل در سال ۱۹۴۸ میلادی(۱۳۲۷ خورشیدی) تاکنون، به زبانهای انگلیسی، عربی و فرانسوی به این کتابخانه می‌رسد و مطابق طبقه‌بندی خاص آن نگهداری می‌شود.
برای مراجعین کتابخانه استفاده از منابع نامبرده، نامحدود و رایگان است و همچنین جستجوی الکترونیکی در کلیه سایت‌های سازمان ملل از طریق اینترنت در محل کتابخانه میسر است.
بخش دیگری از این مرکز به مجموعه گزارش‌های دولتی اختصاص دارد که توسط سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی به‌صورت کارنامه، گزارش عملکرد، سالنامه و آمارنامه، گزارش کنفرانس‌ها، قطعنامه‌ها و سمینارها تهیه و معمولاً با تیراژ محدود منتشر و به مراکز معدودی ارسال می‌شود. این گزارش‌ها حاوی مجموعه‌ای از آخرین اطلاعات آماری موجود در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور است که نیازهای اطلاعاتی تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان و پژوهشگران را در این حوزه‌ها بر طرف می‌کند.
در کنار اسناد مکتوب مرکز اسناد کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی، واحد اسناد شنیداری و دیداری به‌عنوان قسمت دیگری از بخش اسناد، دارای منابع غنی و منحصر به‌فردی است. از آنجا که عصر حاضر، عصر ارتباطات و پیشرفت سریع در علوم است ابزارهای شنیداری و دیداری در انتقال اطلاعات و همچنین در نظام آموزشی، تحقیقاتی و فرهنگی جوامع بشری نقش به‌سزایی دارند. در این راستا بود که واحد شنیداری و دیداری کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی از سال ۱۳۷۷، فعالیت خود را با هدف گردآوری، حفظ و نگهداری منابع آغاز نمود و به جامعه محققان و پژوهشگران فرهنگ و تاریخ خدمات ارائه می‌دهد. در طی دو سال گذشته و مشخصاً از سال ۱۳۸۷ تاکنون بیش از ۳ هزار عکس جدید از طریق اهدا و خرید به مجموعه عکس‌های تاریخی مجلس اضافه شده‌است.
از دیگر بخش‌های مرکز اسناد کتابخانه می‌توان به شورای ارزیابی اسناد، واحد فهرست‌نویسی، واحد فراهم‌آوری، واحد تحقیقات تاریخ مجلس، واحد تاریخ شفاهی، فصلنامهٔ اسناد بهارستان و واحد مخزن و خدمات آرشیوی اشاره نمود.
از کارهای حائز اهمیت دیگر می‌توان به تهیهٔ تصاویر دیجیتالی از اسناد ملی و تاریخی موجود در کتابخانهٔ مجلس اشاره نمود که چندی است که این اقدام آغاز گردیده و تاکنون در حدود ۵۰ هزار برگ سند اسکن شده‌است.
نشریات ادواری
در کنار مجموعه‌های ارزنده و کم‌نظیر نسخ خطی و کتابهای چاپ سنگی و سربی و مجموعه‌های اسنادی این کتابخانه، مجموعهٔ ۵ هزار عنوان نشریهٔ معتبر و در خورِ اعتنای این کتابخانه فرصتی مناسب را برای پژوهشگران و مشتاقان این عرصه فراهم آورده‌است. مجموعه‌ای از قدیمی‌ترین مجلات فارسی‌زبان چاپ داخل و خارج کشور، نشریات مرتبط با ایران و جهان اسلام به زبان‌هایی غیر فارسی، شبنامه‌ها و … در سیر پژوهش‌های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و خصوصاً بررسی‌های ادواری یکصد سال اخیر، منابعی متنوع و در عین حال قابل اعتمادی محسوب می‌شود. به‌خصوص نشریات مربوط به نهضت مشروطیت، نهضت ملی شدن صنعت نفت، انقلاب اسلامی و موضوعات دیگر و نیز نشریات محلی، بر غنای این مجموعه افزوده‌است. در حال حاضر هم از طریق شبکه رسا و هم چاپ فهرست مجلات موجود در کتابخانه از آغاز تا سال ۱۳۸۶ تمامی نشریات موجود در کتابخانه به ویژه در حوزه فارسی‌زبان فهرست شده‌است و قابل بازیابی و استفاده است. هم‌اکنون این مجموعه به بیش از ۴۶ هزار مجلد رسیده‌است.
منابع موزه‌ای
سه موزه با موضوعات و محتوای مختلف در کتابخانهٔ مجلس وجود دارد که قدیمی‌ترین آنها «موزهٔ مجلس» است که رویکرد هنری و تاریخی دارد. موزهٔ بعدی «موزهٔ تاریخ صنعت چاپ ایران» است که تاریخ چاپ و نشر را در ایران با دستگاه‌های مربوط نمایش می‌دهد. موزه سوم نیز «موزهٔ نسخ خطی» است که مقدمات تأسیس آن در حال اجراء است. ذیلاً به شرح هر یک پرداخته می‌شود.
موزهٔ مجلس
بنیانگذاران روشن‌بین کتابخانهٔ مجلس از همان سال‌های نخستینِ راه‌اندازی کتابخانه، در این اندیشه بودند که با خرید تابلوهای هنرمند عالیقدر، استاد کمال‌الملک و برخی دیگر از هنرمندان برجسته در کنار پارلمان موزه‌ای به‌نام آن استاد برجسته برپا کنند. استاد کمال‌الملک پس از آگاهی از این نیت خیر تعدادی از آثار خویش را نیز به رسم اهداء در اختیار می‌گذارد و این مجموعه ارزشمند سنگ‌بنای شکل‌گیری موزهٔ مجلس می‌شود. بعدها با افزوده شدن برخی آثار ارزندهٔ دیگر از دستنویسهای و اسناد تاریخی و اشیای نفیس موزهٔ مجلس تنوع بیشتری یافت.
در سال‌های پس از پیروزی انقلاب نیز تحولی در مجموعه‌سازی این موزه پدید آمد و اشیاء و آثارِ اهداءشده از سوی مقامات خارجی و هیئت‌های پارلمانی به رؤسای وقت مجلس شورای اسلامی هم به این موزه منتقل گردید. از جمله مقاطع چشمگیر فعالیت این موزه طی سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۳ بود که بخش عمدهٔ ساختمان موزهٔ نگارستان برای نمایش اشیاءِ آن آماده‌سازی و در نظر گرفته شده بود و بازدیدکنندگان فراوانی را به خود جلب می‌کرد.
با جابجایی مجلس و دوایر تابعه به باغ بهارستان، فعالیت موزه به‌طور موقت متوقف شد و مقدماتی فراهم گردید تا این اشیاء در فضایی همخوان با تاریخ مجلس و با توجه به ارزش آنها در معرض بازدید مشتاقان و علاقه‌مندان قرار گیرد. در دورهٔ هشتم مجلس با حمایت آقای دکتر علی لاریجانی- رئیس وقت مجلس شورای اسلامی- و با حمایت‌های جدی و پیگیر دکتر جعفری- مشاور و رئیس حوزهٔ ریاست مجلس شورای اسلامی-، موزه در عمارت قدیمی و زیبای مجلس شورای ملی معروف به ساختمان مشروطه در تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۸۸ بازگشایی گردید.
در حال حاضر موزهٔ مجلس با دو رویکرد هنری و تاریخی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در رویکردی هنری برخی از آثار هنری از جمله تابلوهای استاد کمال‌الملک و شاگردان ایشان مانند علی محمودی، محمود اولیاء، جعفر چهره‌نگار و غیره و هدایایی که مقامات خارجی به رؤسای مجلس شورای اسلامی تقدیم نموده‌اند در معرض نگاه علاقه‌مندان قرار داده شده و در رویکرد تاریخی، تاریخ مشروطیت، مجلس، قانونگذاری و انقلاب اسلامی در قالب تصویر، سند و تندیس شخصیت‌های تاریخی معاصر ایران به نمایش گذاشته شده‌است. از دیگر بخش‌های این موزه صحن علنی و زیبای مجلس شورای ملی است که انسان را به یاد تاریخ پر جنب و جوش مجلس می‌اندازد.
از تحولات اخیر موزه می‌توان به راه‌اندازی وبسایت موزه اشاره نمود که لینک آن در وبسایت کتابخانهٔ مجلس موجود است. در این وبسایت، معرفی موزه و مجموعه‌های آن، تاریخ مجلس، تاریخچهٔ ساختمان مجلس شورای ملی (ساختمان مشروطه)، نحوهٔ بازدید، برنامه‌های نمایشگاه‌های موقت ارائه شده‌است. در بخش «دربارهٔ ما»، بخش‌های مختلف موزه از جمله معرفی و آموزش، مستندنگاری و پژوهش، نگهداشت و مرمت و سایر بخش‌های موزه معرفی می‌گردد.
موزهٔ تاریخ صنعت چاپ ایران
این موزه به منظور نمایش تاریخ صنعت چاپ و نشر و ایجاد فضایی عینی برای درک بهتر صنعت چاپ در یک سدهٔ اخیر ایران با حمایت دکتر رسول جعفریان- رئیس کتابخانهٔ مجلس- و تلاش اسمعیل دمیرچی و کارکنان کتابخانهٔ مجلس راه‌اندازی شد. بیش از ۹۰ درصد دستگاه‌ها و ابزارآلات حوزهٔ چاپ به صورت اهدایی موجود در این موزه از طریق اشخاص و سازمان‌ها و نهادها جمع‌آوری شده‌است. بخشی از این دستگاه‌ها در سالنی به مساحت ۳۰۰ متر مربع قرار داده شده‌است.
در ۱۳ شهریورماه سال ۱۳۹۰ به‌مناسبت روز صنعت چاپ این موزه با حضور مسئولان فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پیش‌کسوتان و فعالان حوزه صنعت چاپ و علاقه‌مندان به این رشته و هنر به‌طور رسمی افتتاح گردید. از آن به بعد روزانه شاهد بازدید گروه‌های زیادی از دانش‌آموزان، دانشجویان و علاقه‌مندان به این صنعت هستیم. بازدید برای عموم آزاد است.
همچنین علاوه بر دستگاه‌ها و وسایل موجود در داخل موزه به جهت نبود فضایی کافی، بخشی از دستگاهای و ابزارها در انبار نگهداری می‌شود. ضمناً دمیرچی تعدادی دستگاه و ابزارآلات چاپ از کشور آلمان آورده‌اند و تعدادی دیگر هم در راه است.
موزهٔ نسخ خطی
جهت آشنای بیشتر پژوهشگران و مردم ایران و جهان با آثار غنی تمدن و فرهنگ ایران و اسلام، موزه‌ای به‌نام «نسخ خطی» شامل کتب خطی نفیس، مرقعات و غیره در سال ۱۳۹۰، در بخش نسخ خطی کتابخانهٔ مجلس افتتاح شد. آثار به نمایش درآمده از بهترین آثار خطی- هنری موجود در کتابخانه بوده و به‌صورت ادواری، محتوای آن عوض می‌شود.
مجموعه‌ها
یکی از وظایف کتابخانهٔ مجلس، تلاش برای توسعهٔ مطالعات و تحقیقات مربوط به متون، اسناد، نسخه‌های خطی و فهرست‌نویسی است. در این زمینه مرکز پژوهش کتابخانهٔ مجلس با فعالیت پانزده‌سالهٔ خود تلاش کرده‌است تا کارنامهٔ در خوری ارائه دهد. برخی از این منشورات به‌صورت سری و مجموعه منتشر می‌شود که به قرار زیر است:
گنجینه بهارستان: کتابخانه مجلس با همت گروهٔ از محققان حوزه و دانشگاه مجموعهٔ نسخه‌های خطی کم حجم معروف به «رساله» را تحت عنوان «گنجینه بهارستان» در قالب ۸ موضوع یعنی «علوم قرآنی و روایی»، «حکمت شامل منطق، فلسفه، کلام و عرفان»، «فقه و اصول»، «اخلاق»، «ادبیات فارسی»، «ادبیات عربی»، «تاریخ و جغرافیا» و «علوم و فنون» تصحیح و به پیشگاه اندیشوران عرضه می‌نماید. تاکنون از این مجموعه ۱۵ جلد منتشر شده‌است. دبیری و نظارت علمی این مجموعه بر عهدهٔ بهروز ایمانی است.
نسخه‌پژوهی: مجموعه‌ای دربارهٔ فهرست‌های کتابخانه‌های ایران، پژوهش‌های نسخه‌شناسی، تصحیح رساله‌های خطی، کتابشناسی‌های موضوعی، راهنمای کتابخانه‌ها، برافزوده‌ها و نویافته‌های خطی، تصحیح و تکمله بر فهرست‌ها و کتابشناسی‌ها، اطلاع‌رسانی در حوزه نسخه‌های خطی است که تاکنون ۳ دفتر از آن به کوشش ابوالفضل حافظیان بابلی تدوین و منتشر گردیده‌است.
اوراق عتیق: این مجموعه که تاکنون دفتر اول و دوم آن انتشار یافته‌است حاوی فهرست کتابخانه‌های مختلف است که در جهان پراکنده بوده و تاکنون فهرست آنها انتشار نیافته بود. علاوه بر این، شماری مقالهٔ پژوهشی نیز در حوزهٔ نسخه‌شناسی و متن پژوهی دارد. این مجموعه تحت مدیریت آقای محمدحسین حکیم انتشار می‌یابد.
حدیث عشق: کتابخانهٔ مجلس از سال ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۸۶ هم‌زمان با هفتهٔ کتاب جمهوری اسلامی ایران «آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی» را برای تجلیل و قدردانی از آنانی که عمر خویش را در مسیر معرفی، احیاء، انتشار و حفظ میراث علمی و فرهنگی بازمانده از دانشمندان و پژوهشگران پیشین صرف نموده‌اند برگزار می‌نمود. در کنار تقدیر از همه حامیان و فعالین نسخ خطی، بزرگداشت و نکوداشت ویژه‌ای نیز به یکی از افراد شاخص و برجسته اختصاص داشت و مجموعه‌ای از آثار برگزیده و شرح زندگی آنان در مجموعه‌ای به نام «حدیث عشق» که حکایتی از تلاش و کوشش طولانی و برآمده از عشق و شیفتگی ایشان به فرهنگ و تمدن بشری بود منتشر می‌شد. تاکنون ۶ مجلد منتشر شده و دفتر چهارم که نامه‌ها و اسناد محمدتقی دانش‌پژوه را دربرمی‌گیرد در دست تدوین است.
میراث بهارستان: در کنار آثار خطی مستقل و حجیم، رسائل کوتاهی نیز وجود دارد که از لحاظ اشتمال بر فواید مختلف علمی، چاپ و نشر آنها از ضروریات عرصه تحقیق است. با توجه به اینکه امکان عرضهٔ این رسائل در قالب یک کتاب مستقل میسر نیست، لذا بایسته می‌نماید اینگونه آثار کم‌حجم به صورت مجموعه‌ای در اختیار پژوهشگران قرار گیرد. در همین راستا کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی با ساماندهی این مجموعه سعی در عرضه و نشر شماری از رسائل کوتاه و کم‌حجم خطی و مرقعات نفیس دارد. از انتشار نخستین شماره آن در سال ۱۳۸۷ تاکنون ۴ دفتر از مجموعه میراث بهارستان با نظارت بهروز ایمانی به چاپ رسیده‌است.
فهرست نسخ خطی: تدوین تاریخ علم بدون آگاهی از مواریث علمی‌مان محال است؛ لذا قدم نخست در این راه، فهرست‌نویسی نسخ خطی است. کتابخانهٔ مجلس در این امر بسیار کوشا است. کار فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی از سال ۱۳۰۵ در کتابخانه آغاز شد و هم‌اکنون با قوت ادامه دارد به‌طوری‌که در این چند سال اخیر بیش از ۲۰ فهرست جدید منتشر شده‌است.
کار اساسی و مهم دیگری که هم‌اکنون در حال انجام است بازنگری، اصلاح غلط‌های چاپی و محتوایی فهارس قدیمی و بازچاپ آنها است. بازنگری در مجلدات گذشته به اتمام رسیده و ان شاء الله به زودی به چاپ سپرده خواهد شد.
فهرستواره دست‌نوشت‌های فارسی (دنا): این فهرستواره حاوی اسامی بیش از ۳۲۰ هزار اثر خطی است که در کتابخانه‌های عمومی و خصوصی ایران نگهداری می‌شود. دو جلد از این اثر ۱۲ جلدی فهرستی الفبایی از مؤلفان است. فهرست الفبایی نسخه‌های خطی بقیهٔ جلدها را تشکیل می‌دهد. در این فهرست به جز نام کتاب و مؤلف آن، محل نگهداری نسخه و شمارهٔ آن نیز آمده‌است. این کتاب در طول پانزده سال در «مؤسسهٔ امام جواد علیه السلام» به مدیریت مصطفی درایتی تألیف شده و کتابخانهٔ مجلس آن را در مهرماه ۱۳۸۹ منتشر کرده‌است.
متون ایرانی: «متون ایرانی؛ مجموعه رساله‌های فارسی و عربی از دانشوران ایرانی» از آغاز دورهٔ اسلامی تا پایان عصر تیموری، مجموعه‌ای از رساله‌های خطی فارسی و عربی، تألیف دانشمندان ایرانی پیش از سدهٔ نهم هجری است که تاکنون منتشر نشده و به شیوه‌ای علمی برای نخستین با تحقیق و تصحیح شده‌است. این مجموعه، محدودیت موضوعی ندارد و هر آنچه را که در حوزهٔ فرهنگ و دانش ایران اسلامی جای گیرد شامل می‌شود. رساله‌های موجود در این مجموعه توسط پژوهشگران و مصححان تحت نظارت و سرپرستی جواد بشری تصحیح و تحقیق می‌شود. دفتر اول این مجموعه با ۹ رساله و دفتر دوم با ۷ رساله در سال ۱۳۹۰ منتشر شده‌است و دفتر سوم با ۷ رساله در اوائل ۱۳۹۱ چاپ خواهد شد.
نسخه‌برگردان‌های نسخ خطی و مرقعات نفیس: یکی دیگر از تلاش‌های انتشاراتی کتابخانهٔ مجلس چاپ عکسی نسخ و مرقعات نفیس کتابخانه است. از این دست تاکنون ۱۳ عنوان منتشر گردیده‌است. در دو سال گذشته دست کم شش اثر نفیس در این زمینه انتشار یافته که به شرح زیر است.
علی‌نامه: منظومه‌ای کهن از ربیع به سال ۴۸۲ هجری با مقدمهٔ محمدرضا شفیعی کدکنی و محمود امیدسالار است که با همکاری مرکز پژوهشی میراث مکتوب و کتابخانه تخصصی تاریخ (قم) در سال ۱۳۸۸ منتشر گردید.
الامامة و السیاسة: تألیف أبی‌محمّد عبدالله بن مسلم بن قتیبه الدینوری(۲۱۳–۲۷۶)، کتابت در قرن هشتم هجری که با اشراف دکتر عبدالجبّار ناجی در سال ۱۳۸۸ منتشر شده‌است.
تفسیر کتاب‌الله: یک دوره تفسیر کامل قرآن بر اساس مذهب زیدی و معتزلی و تألیف ابوالفضل بن شهردویر دیلمی است که با همکاری کتابخانهٔ تخصصی علوم قرآنی (قم) در سال ۱۳۸۸ منتشر شده‌است.
مصحف بهارستان (برگ‌هایی زرّین از قرآن‌های نفیس در کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی): گزیده‌ای است از برخی صفحات، مجلدات و تزیینات قرآن‌های خطی نفیس محفوظ در کتابخانهٔ مجلس که در سال ۱۳۸۸ در ۲۲۴ صفحه منتشر گردید.
قرآن مجلس: یکی از بهترین آثاری که تاکنون کتابخانهٔ مجلس افتخار نشر آن را داشته‌است، چاپ قرآن به خط احمد نیریزی از سال ۱۱۲۲ هجری قمری است که به نفیس‌ترین صورت تحت عنوان قرآن مجلس انتشار یافته‌است. این قرآن در ماه رمضان سال ۱۳۸۹ با حضور ریاست محترم مجلس رونمایی و هم‌زمان توزیع شد.
معانی کتاب‌الله تعالی و تفسیرةالمنیر: این مصحف شریف که گنجی بی‌مانند و گوهری یگانه از دانش و هنر ایرانیان مسلمان است و ترجمه و تفسیر فارسی آیات قرآنی را نیز دربردارد در سال ۴۸۴ هجری به دست عثمان بن حسین وراق غزنوی خوشنویسی و تذهیب‌شده و کهن‌ترین نسخهٔ مترجَم قرآن به‌شمار می‌رود. این نسخهٔ خطی در کاخ‌موزهٔ توپقاپی سرای استانبول وجود دارد و کتابخانهٔ مجلس با همکاری آن موزه در زمستان ۱۳۹۰ چاپ عکسی نموده‌است.
اسناد بهارستان: یکی از کارهای مهم کتابخانهٔ مجلس، شناسایی، شناساندن و دسترس‌پذیر کردن اسناد خود از طریق فهرست‌نویسی و انتشار آنها در قالب کتاب است. این مجموعه به‌نام «اسناد بهارستان» است و تاکنون ۲۲ جلد منتشر شده که اسامی آنها جزء فهرست منشورات کتابخانه خواهد آمد.
کاغذ اخبار بهارستان: با توسعهٔ فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی در جهان، مرکز اطلاع‌رسانی کتابخانه در سال ۱۳۷۷ و به تبع آن در اواسط سال ۱۳۷۹ وبسایت کتابخانهٔ مجلس راه‌اندازی شد. اما به دو دلیل عمده درج اخبار کتابخانهٔ مجلس در وبسایت، از اهمیت چندانی برخوردار نبود. نخست اینکه وبسایت در آغاز راه بود و دلیل مهم‌تر دیگر این بود که در ۱۵ بهمن ۱۳۷۹ اولین شمارهٔ ماهنامهٔ «پیام بهارستان» منتشر شد و تا تابستان ۱۳۸۷ جمعاً ۸۱ شمارهٔ دیگر نیز به آن اضافه گردید. در این دورهٔ ۸ ساله، اخبار کتابخانه در پیام بهارستان درج می‌گردید.
با آغاز ریاست آقای رسول جعفریان، در روز یکشنبه، دهم شهریورماه ۱۳۸۷ تحولی چشمگیر در تهیه و ثبت و ضبط اخبار کتابخانه به وجود آمد. بهتر است بگویم که به دو علت، انقلابی در این زمینه رخ داد: فعالتر شدن بیش از پیش وبسایت و ایجاد امکانات جدید در آن و دوم، تبدیل مجلهٔ پیام بهارستان از ماهنامه‌ای کم‌حجم و در زمینهٔ کتابداری و اطلاع‌رسانی به فصلنامه‌ای پرحجم و در زمینهٔ اسناد، مطبوعات و متون. این بدین معنا بود که دیگر جای اخبار در مجله‌ای تخصصی و بزرگی مثل پیام بهارستان نبود؛ بنابراین، از یک طرف با تغییر محتوایی و شکلی در پیام بهارستان و عدم پیش‌بینی فضایی برای اخبار کتابخانه در این مجله و از طرف دیگر با ارتقاء کیفیت و امکانات وبسایت و دسترسی آسان‌تر، سریع‌تر و بهروز به اخبار کتابخانهٔ مجلس، درج اخبار کتابخانه در فضای مجازی آغاز گردید.
با توجه به اهتمام و عنایتی که رئیس کتابخانه مجلس به تهیه و ثبت و ضبط اخبار کتابخانه داشته در کمیت و کیفیت اخبار رشد فوق‌العاده‌ای به‌وجود آمده‌است. به‌طوری‌که در حدود ۶۰ درصد اخبار وبسایت چه از لحاظ تعداد و چه از لحاظ صفحات، مربوط به اخبار کتابخانهٔ مجلس است. اما از آنجایی‌که بعد از مدتی اخبار قدیمی به بخش آرشیو وبسایت منتقل می‌شود و دیدن یک‌جای اخبار کمی سخت است و ممکن است که وبسایت جدیدی جایگزین شود یا حتی تعطیل یا ویروسی گردد لازم دیده شد که اخبار به‌صورت مکتوب و کاغذی نیز وجود داشته باشد.
کاغذ اخبار بهارستان، شامل مجموعهٔ اخبار مربوط به کتابخانهٔ مجلس است که در وبسایت آن کتابخانه درج گردیده و پس از ویرایش و چاپ، صحافی شده و در کتابخانه به ثبت هم رسیده‌است. تاکنون ۳ مجلد از آن منتشر شده‌است.
باید اذعان نمود که این اخبار فقط، جنبهٔ خبری صرف نداشته، بلکه به معرفی انتشارات مختلف کتابخانه، مجموعه‌ها، فعالیت‌ها، کتابداری و اطلاع‌رسانی و آگاهی‌رسانی نیز می‌پردازد. در حال حاضر وبسایت کتابخانهٔ مجلس به یکیی از کانون‌های خبررسانی و مورد توجه پژوهشگران، دانشجویان و خبرنگاران تبدیل شده‌است و شاید بتوان گفت که باعث ایجاد حس رقابت مثبت بین کتابخانه‌ها نیز شده‌است.
فعالیت‌های کتابخانهٔ مجلس
فراهم‌آوری منابع
تعیین دقیق موضوعاتی که مراجعان خاص کتابخانه به دنبال آن هستند و شناسایی منابع اطلاعاتی تولید شده در آن حیطه‌های موضوعی و نهایتاً گردآوری آن منابع از طریق سفارش و خرید، پذیرش اهدا، جذبِ واسپاری و مبادله، سلسله اقداماتی است که در مدیریت فراهم‌آوری منابع کتابخانه انجام می‌پذیرد. هر ساله انبوهی از منابع جدید و قدیم‌چاپ در اشکال گوناگون از نسخهٔ خطی و سند گرفته تا کتاب چاپی و لوح فشرده و … به زبانهای مختلف فارسی، عربی، انگلیسی و… وارد این گنج‌خانهٔ عظیم می‌شود.
با تلاش این بخش طی سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰ بالغ بر ۲۵۵ هزار مجلد کتاب به مجموعه کتابخانه افزوده شده‌است. بخش مهمی از این آثار با کاوش در کتاب‌فروشی‌های قدیمی و آثار خانگی به دست آمده و افزون بر نمایشگاه‌های داخلی، از نمایشگاه‌های خارجی خریداری شده‌است. در این زمینه، علاوه بر خرید آثار لاتین، کتابهای فراوانی از ترکیه و نیز کردستان عراق تهیه شده‌است.
سازماندهی منابع
یکی از مدیریت‌های حوزهٔ معاونت فنی کتابخانهٔ مجلس که توسعهٔ کیفی منابع کتابی و غیر کتابی اعم از داخلی و خارجی را بر عهده دارد مدیریت سازماندهی منابع است که اهم وظایف این مدیریت عبارت است از برنامه‌ریزی برای سازماندهی، فهرست‌نویسی، رده‌بندی و آماده‌سازی منابع کتابخانه با استفاده از ابزارهای کتابشناختی، فناوری‌ها و شیوه‌های نوین و بر اساس استانداردهای رایج ملی و فراملی و ایجاد و تکمیل پایگاه‌های اطلاعاتی روزآمد و توسعه‌پذیر.
رده‌بندی قابل استفاده در کتابخانه LC و تعداد رکوردهای اطلاعاتی موجود در پایگاه‌های کتابخانه که شامل کتب فارسی و لاتین، خطی، سنگی و سربی، اسناد، نشریات می‌شود در حدود ۶۱۳٬۵۰۰ رکورد است.
مدیریت منابع
حوزهٔ مدیریت منابع متشکل از بخش‌های متعددی است که عبارتند از واحد نشریات، کتابخانهٔ تخصصی انقلاب اسلامی، کتابخانهٔ تخصصی افغانستان، کتابخانهٔ شماره۲ (ایران‌شناسی) و کتابخانهٔ تخصصی مطالعات زنان، مخزن‌های کتب چاپی، سربی و لاتین، واحد امانت و مرجع و کتابخانهٔ ویژهٔ نمایندگان مستقر در ساختمان اصلی مجلس شورای اسلامی.
فناوری اطلاعات و تولید منابع دیجیتال
این بخش از جدیدترین و روزآمدترین بخش‌های کتابخانهٔ مجلس است. عمده فعالیت این مدیریت در ۵ مقوله به شرح ذیل خلاصه می‌شود.
بخش فنی در این بخش ضمن آماده‌سازی بستری مناسب جهت شبکهٔ داخلی و اینترنت کتابخانه کلیهٔ امور مربوط به نگهداری سرورها و انباره‌های ذخیره تولیدات دیجیتال کتابخانه، نگهداری کلیهٔ رایانه‌ها در بخش‌های مختلف کتابخانه و همچنین پایگاه‌های موجود مانند پایگاه‌های کتابشناختی، کتابخانهٔ دیجیتال، اتوماسیون اداری، پایگاه مقالات، پایگاه مشروح مذاکرات مجلس و اینترنت صورت می‌گیرد.
بخش تولید و نگهداری محتوای دیجیتال در اوایل دههٔ ۱۳۳۰ و با تجهیزات ساده و عاریتی؛ عکسبرداری از نسخه‌های خطی را به منظور حفاظت از آنها در قبال حوادث و مخاطرات و از سوی دیگر تسهیل ارائه خدمات به مراجعین آغاز کرد و در سال‌های بعد به خصوص از سال ۱۳۸۷ به این سوی با خرید دستگاه‌های جدید، کار تهیهٔ میکروفیلم و تصاویر دیجیتالی از منابع به‌ویژه نسخ خطی، کتابهای چاپ سنگی و سربی و اسناد ملی و تاریخی سرعت و شتاب چشم‌گیری یافت.
در بخش ارائه و اشاعهٔ محتوا اطلاعات پایگاه‌ها و منابع دیجیتال موجود در کتابخانه در اختیار مراجعین قرار می‌گیرد. علاوه بر ارائهٔ خدمات بر روی شبکهٔ داخلی کتابخانه، بسیاری از خدمات این مرکز از طریق وبسایت کتابخانه به آدرس www.ical.ir نیز ارائه می‌گردد.
پایگاه کتابشناختی مشار، یکی از پایگاه‌های بزرگ کتابشناختی کتابخانهٔ مجلس است. «پایگاه کتابشناختی مشار» با بیش از ۸۰۰ هزار رکورد با آدرس (www.moshar.ir) قابل دسترسی است. خانبابا مشار طی سال‌های متمادی فهرست جامعی از آثار چاپی را تا سال ۱۳۵۰ گردآوری کرده و در شش مجلد (شامل پنج جلد فارسی و یک جلد عربی) منتشر کرد.
کتابخانهٔ مجلس یکی از اعضای فعال و بنیان‌گذار کنسرسیوم محتوای ملی است. پرتال این کنسرسیوم با محتوای اطلاعاتی ۱۱ مرکز فرهنگی و مهم کشور در ۲۶ تیر ۱۳۹۰ برابر با ۱۵ شعبان ۱۴۳۲ هجری قمری مصادف با ولادت حضرت قائم (عج راه‌اندازی گردید و هم‌اینک لینک و آیکن آن بر وبسایت کتابخانهٔ مجلس قابل دسترسی است. همچنین این کنسرسیوم از طریق نشانی اینترنتی www.icnc.ir قابل دسترسی است.
«کنسرسیوم محتوای ملی» در روزهای پایانی سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را آغاز نمود. این کنسرسیوم با هدف تجمیع منابع و اطلاعات فارسی با هر قالبی با همکاری ۱۱ مرکز فرهنگی معتبر کشور کار خود را شروع نمود.
این ۱۱ عضو هستهٔ اصلی کنسرسیوم را تشکیل می‌دهند عبارتند از کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مرکز نشر دانشگاهی و مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند در این پرتال تحت شرایط کنسرسیوم عضو شوند و منابع خود را به اشتراک بگذارند. البته در مرحلهٔ اول اشخاص حقوقی می‌توانند عضو شوند. از مزایا و امتیازات این کنسرسیوم می‌توان به این مورد اشاره نمود که وقتی اطلاعات یکپارچه باشد، قطعاً دسترسی به اطلاعات در زمان کمتری و با گستردگی بیشتری در اختیار کاربران قرار می‌گیرد.
عضویت در کمیتهٔ ملی حافظهٔ جهانی یونسکو
در اواخر سال ۱۳۸۴ شمسی (مارس ۲۰۰۶ میلادی)، موضوع تشکیل کمیتهٔ ملی حافظهٔ جهانی در ایران مطرح شد. به دنبال رایزنی کمیسیون ملی یونسکو با برخی نهادهای فرهنگی قرار شد که دبیرخانهٔ این کمیته در سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملی باشد. در نتیجه با مشورت کمیسیون ملی یونسکو دستورالعملی با عنوان دستورالعمل اجرایی کمیتهٔ ملی حافظهٔ جهانی در ۶ ماده و ۲ تبصره در تاریخ ۱۵ شهریور ۱۳۸۵ تدوین گردید.
کمیتهٔ ملی حافظهٔ جهانی به منظور استفاده از نظرات کارشناسان، گروه ارزیابی کمیتهٔ ملی حافظهٔ جهانی را در مهرماه ۱۳۸۶(۲۰۰۷ میلادی) تشکیل داد تا موضوعات مرتبط با ثبت آثار در حافظهٔ ملی و جهانی قبل از طرح در کمیته، در این گروه بررسی شود و اعضای گروه، نظر مشورتی خود را در هر مورد برای تصمیم‌گیری نهایی در اختیار کمیته قرار دهند.
از اقدامات اخیر کتابخانهٔ مجلس به ثبت رساندن نسخهٔ خطی «التفهیم لأوائل صناعة التنجیم»، تألیف ابوریحان بیرونی در فهرست بین‌المللی حافظهٔ جهانی در تاریخ ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۱(۳۰ تیر ۱۳۹۰) با تأیید مدیرکل یونسکو است. گواهینامهٔ ثبت این اثر در تاریخ ۱۶ بهمن ۱۳۹۰ هم‌زمان با میلاد پیامبر اسلام و ایام دههٔ فجر طی مراسم رسمی توسط دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو به کتابخانهٔ مجلس تحویل گردید.
سایت‌های اینترنتی مجلس معاصر و کتاب معاصر
پیشتر اطلاع‌رسانی دقیق و گسترده‌ای دربارهٔ اسناد مربوط به مجلس صورت نگرفته‌بود؛ لذا با پیشنهاد رئیس کتابخانهٔ مجلس مقرر شد تا اسناد و منابع دسته اول و مکمل در حوزهٔ تاریخ‌نگاری مجلس شناسایی و در مراحل بعد، جمع‌آوری و سازماندهی گردد. در ابتدای کار، بنا به پیشنهاد مسعود کوهستانی‌نژاد- پژوهشگر تاریخ معاصر- مطالعاتی دربارهٔ انعکاس وقایع مرتبط با مشروطیت و مجلس در حوزهٔ نشریات صورت گرفت. نتیجه شگفت‌انگیز بود. بسیاری از اطلاعات و اتفاقاتی که در میان دیگر منابع به‌ویژه مذاکرات مجلس یافت نمی‌شد در این نشریات موجود بود. بدین خاطر، کارگروهی تشکیل شد و این اطلاعات از میان تمام نشریات جمع‌آوری گردید. در نهایت، سایتی به‌نام مجلس معاصر در آبان ۱۳۹۰ راه‌اندازی شد و مسعود کوهستانی مسئولیت یافت که در هر ماه بیش از ۲ هزار خبر منتشرشده در نشریات را در سایت مذکور درج نماید که از طریق نشانی www.majlesemoaser.com می‌توان به این سایت دسترسی داشت.
سایت دیگری که وابسته به کتابخانهٔ مجلس سایت کتاب معاصر است که به معرفی اعلامیه‌ها و اعلان‌های تبلیغاتی مربوط به آثار فارسی چاپ شده که طی ۱۵۰ سال در روزنامه‌ها و نشریات ایران منتشر شده‌است می‌پردازد. مسعود کوهستانی‌نژاد مسئول راه‌اندازی این طرح است. اطلاعات و یافته‌های مزبور ابعاد مختلف وضعیت کتاب در ایران را نشان می‌دهد. از جمله کتاب به مفهوم فعلی آن اعم از کتابهای عمومی و کتابهای درسی، نسخه‌های خطی، کتابخانه‌ها، قرائتخانه‌ها، دست‌اندرکاران نشر، قوانین و مقررات و نهادهای دولتی فعال در حوزهٔ کتاب، آراء و اندیشه‌های موجود در این حوزه و کلاً تمام اطلاعاتی که در مورد کتاب است. از طریق نشانی www.bookcontemporary.com می‌توان به این سایت دسترسی داشت.
حفاظت و مرمت
حفاظت و مرمت یکی از واحدهای فعال کتابخانهٔ مجلس است که به صورت فنی و تخصصی منابع کاغذی از جمله کتب خطی، سنگی، سربی و نوین، اسناد و نشریات را از گزند عوامل مخرب محیطی همچون نور، رطوبت، دما، و نیز عوامل بیولوژیک مثل قارچ، کپک و میکرب و عوامل فیزیکی از قبیل پارگی و چسبیدگی اوراق و… نجات داده و محافظت می‌نماید.
در این مرکز هر ساله صدها جلد کتاب خطی، هزاران برگ سند تاریخی، کتاب و نشریهٔ اداواری مختلف مورد مرمت، بازسازی و آسیب‌زدایی قرار می‌گیرد. در این بخش شماری از دانشجویان ارشد رشته مرمت مشغول ظریف‌ترین کارهای اصلاحی و مرمتی بوده و هم‌زمان نزد استادان مربوط آموزش می‌بینند. از فعالیت‌های مهم دیگر این بخش مرمت عکس‌های تاریخی، تابلوهای نقاشی، جلدهای هنری، تذهیب و نقاشی‌های داخل کتب خطی و به‌طور کلی آثار هنری است.
همایش‌ها، نشست‌ها و نمایشگاه‌ها
کتابخانهٔ مجلس در سطح ملی و بین‌المللی در همایش‌ها و نشست‌های بسیاری شرکت داشته‌است یا همایش‌ها و نشست‌های بسیاری را برگزار نموده‌است. در زیر به چند نمونه از همایش‌های برگزار شده توسط کتابخانهٔ مجلس اشاره می‌شود.
سمینار مقدماتی نسخه‌های خطی: سمینار مذکور برای اولین بار در کشور در خرداد ۱۳۷۹ برگزار شد. هدف از برگزاری این سمینار شناسایی، معرفی و بررسی شیوه‌های بهره‌وری بهینه از فناوری پیشرفته در جهت احیای نسخ خطی بوده‌است.
آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی: قدردانی و تجلیل از تلاش‌های دانش‌پژوهان و اندیشمندانی که در سالیان دراز عمرِ پرُبرکت خود را وقف شناسایی و شناساندن، احیا، نشر، حفاظت و مرمت، تحقیق و تصحیح میراث مکتوب و گران‌ب‌های موجود در کتابخانه‌های شخصی و عمومی‌کرده و می‌کنند. در آیین‌های هشت‌گانهٔ برگزار شده در سال‌های ۸۷–۷۹ از این اسوه‌های مجاهدت علمی به‌صورت ویژه تجلیل به عمل آمده‌است:
سال اول(۱۳۷۹): همایش مقدماتی؛* سال دوم(۱۳۸۰): استاد عبدالحسین حائری، کتابشناس برجسته؛* سال سوم(۱۳۸۱): استاد محمدتقی دانش‌پژوه، فهرست‌نگار شهیر؛* سال چهارم(۱۳۸۲): استاد احمد منزوی، فهرست‌نگار شهیر؛* سال پنجم(۱۳۸۳): استاد دکتر اصغر مهدوی، کتابشناس و نسخه‌شناس برجسته؛* سال ششم(۱۳۸۴): و المسلمین استاد سید احمد حسینی اشکوری، فهرست‌نگار برجسته؛* سال هفتم(۱۳۸۵): استاد سید عبدالله انوار، مصصح و فهرست‌نگار برجسته؛* سال هشتم(۱۳۸۶): استاد میر جلال‌الدین محدث ارموی، مصصح برجسته؛* از سال نهم به بعد این همایش از سوی دیگر نهادهای فرهنگی و پژوهشی مانند کتابخانهٔ ملی جمهوری اسلامی ایران و کتابخانهٔ آستان قدس برگزار می‌گردد.
همایش تاریخ مجلس: مجلس شورای ملّی، میراث انقلاب مشروطه است که دوره‌های پرفراز و نشیبی را در طی سال‌ها سپری نموده‌است. به منظور دستیابی به این هدف، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی اقدام به برگزاری همایش‌هایی در جهت تعیین نقش و جایگاه مجلس در همایش نخست، تلاش شد تا به‌طور کلّی به تمامی ابعاد و زوایای مجلس در طی دوران برپایی آن پرداخته شود. در همایش دوم، با محدودتر شدن دورهٔ مورد نظر، کارکرد مجلس شورای ملّی، به‌طور خاص در دورهٔ پهلوی اوّل مورد بررسی قرار گرفت. سومین همایش تاریخ مجلس؛ سه‌شنبه، ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۱ برگزار شد؛ موضوع اصلی این همایش، نگاهی به ساختار و کارکرد مجلس شورای ملی از دورهٔ سیزدهم تا شانزدهم بود.
نشست تاریخ شفاهی: برای معرفی و گسترش روش‌های نوین جمع‌آوری، حفظ و اطلاع‌رسانی در حیطهٔ منابع تاریخ معاصر ایران و با توجه به نقش سازندهی تاریخ شفاهی در تاریخ‌نگاری مستند، اولین نشست در اسفند ۱۳۸۴ در کتابخانهٔ ملی برگزار گردید. هفتمین نشست تاریخ شفاهی نیز به میزبانی کتابخانهٔ مجلس، در روز سه‌شنبه، ۱۱ بهمن ۱۳۹۰ در ساختمان قدیمی مشروطه برگزار گردید.
نخستین همایش بین‌المللی میراث مکتوب ایران و افغانستان: هدف از برگزاری این همایش، شناسایی اشتراکات فرهنگی و میراث مکتوب مشترک فارسی‌زبان ایران و افغانستان بود که تاکنون از نگاه افکار عمومی مغفول مانده بود، تحکیم روابط فرهنگی دو کشور و ایجاد شرایط مناسب برای انجام تلاش‌های مشترک برای شناسایی، نگهداری شناساندن این میراث مشترک بوده‌است. این همایش در روز شنبه، ۱۲ تیر ۱۳۸۹ برگزار گردید.
همایش بازشناسی مناسبات فرهنگی ایران و عراق: مدت همایش ۵ روز در تهران، قم و مشهد بود و در روزهای سه‌شنبه تا شنبه مورخ ۱۳ تا ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۰ برگزار گردید. از جمله مهمانان ویژهٔ این همایش دکتر ابراهیم جعفری- نخست‌وزیر سابق عراق- و دکتر احمد چلبی- نمایندهٔ فعلی مجلس عراق- بودند.
مراسم چهره‌گشایی از نسخه‌برگردان قرآن خطی موزهٔ توپقاپی سرای استانبول: به منظور رونمایی از نسخه‌برگردان «معانی کتاب الله تعالی و تفسیرةالمنیر» مراسمی در روز یکشنبه، ۱۶ بهمن ۱۳۹۰، ساعت ۱۵ و ۳۰ دقیقه در صحن علنی عمارت قدیمی و زیبای مجلس شورای ملی (ساختمان مشروطه) با حضور دکتر علی لاریجانی-ریاست مجلس شورای اسلامی-، دکتر رسول جعفریان-رئیس کتابخانهٔ مجلس-، امید یاردم(Umid Yardim)-سفیر محترم جمهوری ترکیه در تهران-، ایلبر اورتایلی(ilber Ortayli)- پژوهشگر و رئیس کاخ‌موزهٔ توپ‌قاپی‌سرای استانبول، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- و جمعی از پژوهشگران قرآنی و علماء شرکت داشتند. این نسخهٔ نفیس قرآنی در بخش انتشارات معرفی شده‌است.
اساسنامه و ساختار سازمانی
اساسنامهٔ کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در جلسهٔ روز سه‌شنبه، مورخ ۱۳ آذر ۱۳۷۵ به تصویب مجلس و در تاریخ ۵ دی ۱۳۷۵ به تأیید شورای نگهبان رسید. اساسنامهٔ مذکور دارای ۱۳ ماده و ۲ تبصره است.
مطابق مادهٔ اول این اساسنامه؛ کتابخانهٔ مجلس، مؤسسه‌ای تحقیقاتی، فرهنگی و خدماتی است که زیر نظر مستقیم رئیس مجلس فعالیت می‌کند. مادهٔ ۳ اساسنامه بیان می‌دارد هدف اصلی و بنیادی کتابخانهٔ مجلس جمع‌آوری آثار حقوقی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی با تأکید بر اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی، حفظ و نگهداری میراث ملی، آثار کمیاب و خطی و موزه‌ای و انتشار مناسب آن، ارائهٔ خدمات به نمایندگی مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان، مجلس خبرگان، مجمع تشخیص مصلحت نظام، دولتمردان نظام و پژوهشگران داخلی و خارجی، دانشجویان و سایر مراجعین است.
مادهٔ ۵ به ارکان کتابخانه می‌پردازد. این ارکان عبارتند از هیئت أمنا و رئیس کتابخانه. مطابق مادهٔ ۶، اعضای هیئت أمنا عبارتند از رئیس مجلس، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات، رئیس کمیسیون فرهنگی، کارپرداز فرهنگی و دو نفر از کارشناسان کتابداری و کتابشناسی به پیشنهاد رئیس کتابخانه و تأیید رئیس مجلس. رئیس مجلس، رئیس هیئت أمنا و رئیس کتابخانه، دبیر هیئت أمنا است.
مطابق مادهٔ ۱۰، وظایف هیئت أمنا بدین قرار است: سیاستگذاری و برنامه‌ریزی و تعیین خطمشی کلی در امور کتابخانه، بررسی و تصویب بودجهٔ سالانهٔ کتابخانه، پیشنهاد تغییر و اصلاح اساسنامه به کمیسیون مشترک امور اداری و استخدامی و دیوان محاسبات، بودجه و امور مالی مجلس، استماع و اظهار نظر نسبت به گزارش رئیس کتابخانه، تصویب آیین‌نامه‌های داخلی مورد نیاز کتابخانه، تهیه و تصویب آیین‌نامه‌های مالی، استخدامی و تشکیلاتی کتابخانه و مشاوره با رئیس مجلس در جهت تثبیت یا عزل رئیس کتابخانه.
بر اساس مادهٔ ۱۱، رئیس کتابخانه مستقیماً از طرف رئیس مجلس منصوب می‌شود و بر طبق مادهٔ ۱۲، وظایفی چون سرپرستی کلیهٔ امور کتابخانه، مراقبت بر حسن اجرای اساسنامه و تصمیمات هیئت أمنا، معرفی اعضای انتخابی هیئت أمنای کتابخانه به رئیس مجلس، اخذ مجوزهای لازم جهت استخدام از هیئت أمنا، نصب و عزل کارکنان کتابخانه، امضای کلیهٔ قراردادها و اسناد مالی و افتتاح حساب با رعایت ضوابط و مقررات قانونی، پیش‌بینی راه‌های افزایش درآمد جهت پیشنهاد به هیئت أمنا، پیشنهاد بودجهٔ سالانه و تهیهٔ گزارش عملکرد آن، پیشنهاد آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی به هیئت أمنا، پیشنهاد تغییر یا اصلاح اساسنامه به هیئت أمنا و دعوت از اعضای هیئت أمنا برای تشکیل جلسه را بر عهده دارد.
پژوهش و انتشارات
از فعالیت‌های مهم کتابخانهٔ مجلس که نقش مهمی در احیای میراث گذشتگان، اشاعهٔ فرهنگ و دانش و در دسترس قرار دادن منابع علمی دارد، پژوهش و انتشارات است که در قالب دو مدیریت به شرح زیر انجام می‌گیرد.
پژوهش
تحقیق در عرصهٔ متن‌پژوهی و تصحیح و احیای نسخه‌های خطی که منجر به ارائهٔ دستاوردهای علمی، فرهنگی و هنری فرهیختگان اعصار گذشته به نسل کنونی و نسل‌های بعدی می‌شود جان‌مایهٔ مبارک تلاش‌هایی است که در «مرکز پژوهش کتابخانهٔ مجلس» صورت می‌پذیرد تا ضمن پاسداشت هویت ملی و تأکید بر اصالت‌های تمدن شکوهمند خودی، دلنگرانی گرفتار آمدن نسل نو در مهلکهٔ هول‌انگیز بی‌هویتی و شیفتگی‌های تحمیلی به خرده‌فرهنگ‌های بی‌اصالت کاهش یابد.
کتابخانهٔ مجلس که خود گنجینهٔ بی‌نظیری از این مواریث معنوی را پاسداری می‌کند در راستای همین سیاست و برنامهٔ استراتژیک با تشکیل مرکز پژوهش، کار سنگین و طاقت‌فرسای تحقیق، تصحیح و انتشار این گنج‌های دانش و معرفت و فعالیت در دیگر عرصه‌های پژوهشی و انتشاراتی را در دستور کار خود قرار داده و با بهره‌گیری از تجارب، تخصص و علاقهٔ جمعی از پژوهشگران متعهد و صاحب‌رأی، سالیانی است که در این مسیر گام برمی‌دارد. حاصل این تلاش‌ها که با حمایت شمار فراوانی از پژوهشگران همکار صورت گرفته تاکنون بیش از ۳۲۰ عنوان کتاب بوده‌است که در بخش انتشارات توضیحات مختصری دربارهٔ این کتاب‌ها ارائه می‌شود.
انتشارات
به‌طور کلی انتشارات کتابخانهٔ مجلس از لحاظ محتوا و متصدی در ۳ مقولهٔ اصلی «لوح فشرده»، «مجلهٔ تخصصی» و «کتاب» به شرح زیر تقسیم‌بندی می‌گردد.
لوح‌های فشرده
مدیریت فناوری اطلاعات کتابخانهٔ مجلس در راستای معرفی نشریات ادواری قدیمی، کتابهای چاپی و نسخ خطی خود و دسترسی آسان‌تر پژوهشگران به این منابع، لوح‌های فشرده‌ای از تصاویر دیجیتالی آنها را منتشر نموده‌است.
بخش اعظم این لوح‌های فشرده مربوط به مطبوعات ادواری قدیمی است که گنجینهٔ ارزشمندی از منابع پژوهشی و بیان‌کنندهٔ زاویه‌ای از تاریخ این کشور است. بیش از ۲ سال است که کتابخانهٔ مجلس با مدیریت سید علیرضا طیرانی و برای اولین بار در کشور، اقدام به انتشار مطبوعات قدیمی در قالب لوح‌های فشرده نموده‌است. اگرچه این اقدام در نوع خود اولین بار است که توسط یک کتابخانه انجام پذیرفته و لیکن در طی این میسر مشکلات فراوانی به همراه داشته‌است. با توجه به هدف ذکرشده، این اقدام بی‌بدیل دارای مزایای بسیار دیگری است که از آن جمله می‌توان به دسترس‌پذیری آسان‌تر و همگانی‌تر این مطبوعات، معرفی بسیاری از نشریات قدیمی که ممکن است افراد زیادی حتی از وجود آنها بی‌اطلاع باشند و تلاش در جهت یکپارچه‌سازی و تکمیل نواقص و کسری مطبوعات ارائه شده‌است.
۱. لوح مطبوعات فارسی ایران۱:
تاریخ انتشار لوح فشرده: مرداد ۱۳۸۸
این مجموعه که در قالب ۱۴ عدد لوح فشرده ارائه گردیده، مشتمل بر ۵۸ عنوان مطبوعات فارسی است که بخش عمده آن مربوط به دوران مشروطه و تعداد انگشت‌شماری مربوط به دوران پهلوی اول و دوم می‌باشند. عناوین مطبوعات ارائه شده در این مجموعه عبارتند از: آذربایجان، آزاد، ابلاغ، احتیاج، احسن اخبار، اختر، اخوت، ادب، اردوی همایونی، اطلاع، اقبال، الجناب، المطبة فی‌الفارس، امید، انجمن، انجمن تبریز، ایران، ایران سلطانی، بشارت، پرورش، تربیت، تمدن، ثریا، جریده ادب، جریده ملی، چهره‌نما، حبل‌المتین، حدید، حفظ‌الصحه، حکمت، خلاصه الحوادث، خلافت، دانش، روزنامه دولت علیه، روزنامه ملی تبریز، شاهنشاهی، شرف، شکر، عدالت، علمی، غرش، فلاحت مظفری، قانون، کاغذ اخبار، کمال، مجلس، مجموعه اخلاق، مرآت‌السفر، مریخ، معارف، ملت سنیه ایران، ناصری، ندای وطن، نظامی دولتی، نوروز، وطن، وقایعه اتفاقیه، وقایع عدلیه.
۲. تذکرات دیانتی و ندای حق:
تاریخ انتشار لوح فشرده: مهر ماه ۱۳۸۸
لوح فشرده حاضر شامل پنجاه شماره از نشریه تذکرات دیانتی و دوازده شمارهٔ نشریه ندای حق است که به مدیریت حاج شیخ غلامحسین تبریزی انتشار می‌یافته‌است.
۳. روزنامه استوار قم:
تاریخ انتشار لوح فشرده: مهر ماه ۱۳۸۸
بستهٔ دیجیتالی ارائه شده مشتمل بر چهار لوح فشرده و در برگیرنده چهل سال انتشار این روزنامه است که البته دارای نواقصی در برخی شماره‌ها است.
۴. مجلةالاسلام و دعوةالاسلام:
تاریخ انتشار لوح فشرده: آذرماه ۱۳۸۸
این لوح فشرده مشتمل بر دو مجلهٔ الاسلام و دعوةالاسلام از سید محمد علی داعی‌الاسلام است.
۵. الدین و الحیوة:
تاریخ انتشار لوح فشرده: بهمن ماه ۱۳۸۸
این نشریه که طی سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۰ قمری به مدیریت شیخ علی مقدس تبریزی (خیابانی) انتشار یافته، یکی از نشریات دینی است که در چهارچوب کلام جدید اسلامی، تلاش کرده‌است به شبهات ایجاد شده دربارهٔ اسلام در روزگار سخت بعد از مشروطه پاسخ دهد.
۶. مجله مسلمین:
تاریخ انتشار لوح فشرده: اسفندماه ۱۳۸۸
نشریهٔ مسلمین، مجلهٔ ماهانهٔ دینی، اخلاقی، اجتماعی، علمی و سیاسی ارگان اتحادیهٔ مسلمین است. این مجله با مدیریت مهدی حاج سراج انصاری با عنوان نشریهٔ ماهانهٔ اتحادیه مسلمین از سال ۱۳۲۸ ش تا سال ۱۳۳۵ منتشر می‌شد.
۷. مجله آئین اسلام:
تاریخ انتشار لوح فشرده: فروردین ماه ۱۳۸۹
نخستین شمارهٔ آیین اسلام در تاریخ ۱/۱/۱۳۲۳ش. در چاپخانهٔ تابان تهران انتشار یافت و آخرین شمارهٔ آن (۳۷۳) در دههٔ ۱۳۳۰ منتشر شد. این نشریه پس از ۲۴ سال و اندی وقفه، از یکم تیر ۱۳۵۸ دورهٔ دیگری از حیات خود را آغاز کرد که بسیار کوتاه بود.
۸. مجموعه حکمت:
تاریخ انتشار لوح فشرده: فروردین ماه ۱۳۸۹
خاندان سادات برقعی در قم، از خاندان‌های معروف علمی و فرهنگی هستند. برادران سید فخرالدین، یحیی، صدرا و ناصر چهار برادر بودند که در کار انتشارات و چاپخانه بوده و سال‌ها در این زمینه فعالیت داشتند.
۹. روزنامه مجلس:
تاریخ انتشار لوح فشرده: خردادماه ۱۳۸۹
این بسته نرم‌افزاری مشتمل بر ۵ سال انتشار دورهٔ کامل روزنامهٔ مجلس بین سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۳۰ قمری است که تصاویر کامل آن در اختیار پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار گرفته‌است.
۱۰. لوح مطبوعات افغانستان:
تاریخ انتشار لوح فشرده: تیرماه ۱۳۸۹
این بستهٔ نرم‌افزاری به بهانهٔ نخستین همایش میراث مشترک مکتوب ایران و افغانستان انتشار یافته‌است. موجودی آن شامل ۳۴ عنوان نشریهٔ افغانستانی است که در آرشیو کتابخانهٔ مجلس نگهداری می‌شود.
۱۱. لوح مطبوعات دینی۱:
تاریخ انتشار لوح فشرده: مردادماه ۱۳۸۹
لوح مطبوعات مذهبی مشتمل بر ۶ عنوان مجله (نامه فروغ علم، تعلیمات اسلامی، گنج شایگان، مردان خدا، دارالسلام، همایون) انتشار یافت.
۱۲. مجله بررسی‌های تاریخی:
تاریخ انتشار لوح فشرده: شهریورماه ۱۳۸۹
مجلهٔ بررسی‌های تاریخی از جمله نشریات پژوهشی ـ تاریخی پیش از انقلاب است.
۱۳. درس‌هایی از مکتب اسلام:
تاریخ انتشار لوح فشرده: مهرماه ۱۳۸۹
لوح فشردهٔ مجلهٔ «درس‌هایی از مکتب اسلام» شامل مطبوعات «درس‌هایی از مکتب اسلام»، «مکتب تشیع» و نشریه «کتابخانهٔ مسجد اعظم» انتشار یافته‌است.
۱۴. مجلهٔ مکتب اسلام:
مجله مکتب اسلام مشهورترین مجلهٔ دینی در سه دههٔ پیش از انقلاب است. نخستین شمارهٔ آن در بهمن ماه ۱۳۳۷ با عنوان درس‌هایی از مکتب اسلام زیر نظر تنی چند از روحانیون حوزهٔ علمیه قم منتشر شد.
۱۵. مجلهٔ مکتب تشیع:
نشریهٔ مکتب تشیع توسط آقایان هاشمی رفسنجانی و محمد جواد باهنر و محمدباقر مهدوی منتشر می‌شد.
۱۶. نشریه مسجد اعظم:
کتابخانهٔ مسجد اعظم که در نیمهٔ دوم دههٔ ۱۳۳۰ با حمایت العظمی بروجردی منتشر شد، پس از تأسیس، نشریه‌ای با عنوان نشریهٔ مسجد اعظم منتشر کرد.
۱۷. لوح مطبوعات دینی۲:
تاریخ انتشار لوح فشرده: آبان ماه ۱۳۸۹
لوح مطبوعات دینی ۲ مشتمل بر ۵ نشریهٔ ایمان (انتشار از ۱۳۲۲ ش)، جلوه (انتشار از ۱۳۲۳ ش)، خرد (انتشار از ۱۳۲۸ ش)، پیکار قم (انتشار از ۱۳۳۴ ش) و معارف اسلامی (انتشار از ۱۳۴۵ ش) است.
۱۸. مجله هنر و مردم:
تاریخ انتشار لوح فشرده: آبان ماه ۱۳۸۹
۱۹. مجله اتاق تجارت:
تاریخ انتشار لوح فشرده: دیماه ۱۳۸۹
لوح فشرده اتاق تجارت ایران مشتمل بر انتشار شمارگان ۱ تا ۱۹۴ این مجلهٔ تجاری ارزشمند بین سال‌های ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۷ است که در قالب این لوح‌های فشرده و با همکاری اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران انتشار یافته‌است.
۲۰. نشریه دانشکده ادبیات تبریز:
تاریخ انتشار لوح فشرده: دیماه ۱۳۸۹
این لوح فشرده شامل شماره‌های نشریهٔ دانشکدهٔ ادبیات تبریز از سال اول تا پنجاه و دوم (۱۳۸۸–۱۳۲۷هـ. ش) یعنی از شمارهٔ ۱ تا ۲۱۱ است.
۲۱. لوح مطبوعات فارسی ایران ۲:
تاریخ انتشار لوح فشرده: فروردین ماه ۱۳۹۰
این مجموعه شامل ۳۲ عنوان نشریهٔ قدیمی فارسی است که در قالب ۵ لوح فشرده منتشر گردیده، عناوین این نشریات عبارتند از: آئینه عیب نما، انجمن ملی ولایتی گیلان، حبل‌المتین رشت، راه نجات، سروش، طوطی، کشکول تهران، ناله ملت، آزاد، پروانه، خراسان، روح‌القدس، صبح صادق، عصر جدید، گل زرد، ندای اسلام، آشفته، تجدد، خورشید، زمان وصال، صور اسرافیل، فارس، گلستان، ندای جنوب، اتحاد اسلام، جنوب، خیرالکلام، ساحل نجات، طوس، کشکول اصفهان، گیلان و وقت.
۲۲. جراید نجف:
تاریخ انتشار لوح فشرده: اردیبهشت ماه ۱۳۹۰
۲۳. مجله خواندنیها:
تاریخ انتشار لوح فشرده: اردیبهشت ماه ۱۳۹۰
دورهٔ کامل مجلهٔ خواندنیها در قالب یک بستهٔ نرم‌افزاری مشتمل بر ۶ عدد لوح فشرده انتشار یافته‌است.
۲۴. مطبوعات لرستان۱ (مجموعه سید فرید قاسمی):
تاریخ انتشار لوح فشرده: مرداد ماه ۱۳۹۰
لوح حاضر، در بردارندهٔ ۷ عنوان از مطبوعات استان لرستان، یا به سخن دقیق‌تر نشریه‌های چاپی خرم‌آباد است.
۲۵. نشریهٔ دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان:
تاریخ انتشار لوح فشرده: شهریورماه ۱۳۹۰
اولین شمارهٔ مجلهٔ دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان در زمستان ۱۳۴۳ منتشر گردید.
۲۶. نشریه هفتگی تماشا:
تاریخ انتشار لوح فشرده: آبانماه ۱۳۹۰
این مجموعه شامل ۴ لوح فشرده در برگیرندهٔ ۸ سال انتشار هفته‌نامهٔ تماشا است که از ۲۷ اسفند ۱۳۴۹ تا ۲ دی ۱۳۵۷ منتشر می‌شده و به بیان رویدادهای فرهنگی و هنری ایران و جهان می‌پرداخته‌است.
۲۷. لوح مطبوعات دینی ۳:
تاریخ انتشار لوح فشرده: آبانماه ۱۳۹۰
این لوح فشرده مشمل بر ۸ عنوان مطبوعات دینی با عناوین، نشریات الاسلام، پرچم اسلام، دانش‌آموز، دعوةالحق، دنیای اسلام، رواق، نهضت اسلام (سید صادق تقوی)، نهضت اسلام (سید جلال کاشانی) است.
۲۸. مطبوعات دینی ۴:
شامل نشریه ندای حق و وظیفه است.
۲۹. مجلةالعرفان:
تاریخ انتشار لوح فشرده: آذرماه ۱۳۹۰
۳۰. لوح مطبوعات فارسی ایران ۳:
تاریخ انتشار لوح فشرده: آذرماه ۱۳۹۰
آنچه در این لوح فشرده ارائه گردیده در بر گیرندهٔ ۳۷ عنوان مطبوعات قدیمی فارسی است. عناوین مطبوعات این لوح فشرده عبارتند از: اخوت تبریز، ادب، اصفهان، آفتاب، اقیانوس، انجمن اصفهان، انجمن بلدیه اصفهان، انجمن تبریز، انوشیروان، برجیس، برید شمال، بشارت، بلدیه، بهلول تهران، بهلول رشت، بی‌طرف، تنبیه درخشان، جهاد اکبر، حرف حق، دهریه، رهنما، زاینده رود، طریقةالفلاح، عدالت، عروةالوثقی، گنجینه فنون، مجاهد، مجموعه اخلاق، محاکمات، مساوات، معارف، مفتاح الظفر، ناقور، نجات تهران، ندای اسلام، ندای ترقی، نسیم شمال.
آثار مخطوط خواجه نصیرالدین طوسی در کتابخانهٔ مجلس (کنگره بین‌المللی هفتصد و پنجاه‌مین سالگشت دانشمند بزرگ خواجه نصیرالدین طوسی)
کتابهای دستنویس شیخ بهائی
مجلس دیروز و امروز (مصوّر)
نسخهٔ خطی نهج‌البلاغه
نسخهٔ چاپی قرآن معتمدی
نسخهٔ خطی «الابانة
فهرست نسخ خطی کتابخانهٔ مجلس
فهرست منابع کتابخانهٔ مجلس برای تبلت، لپ‌تاپ و اندروید
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی و اسلامی
لوح فشردهٔ «التفهیم لأوائل صناعةالتنجیم:
این کتاب، تنها نوشتهٔ فارسی ابوریحان بیرونی(۳۶۲–۴۴۰ هجری قمری) است و سال تألیف آن را ۴۲۰ هجری قمری در غزنین می‌دانند. این نسخه در روز پنجشنبه، ۶ صفر ۵۳۸ هجری قمری به خط محمد بن جورابی کتابت شده و به شمارهٔ ۲۱۳۲ در کتابخانهٔ مجلس نگهداری می‌شود.
لوح فشردهٔ صحیفه سجادیه به خط احمد نیریزی
لوح فشرده مثنوی معنوی
۴۴. مطبوعات زنان ۱
مجلات تخصصی
کتابخانهٔ مجلس در شناساندن میراث مکتوب و اسنادی خود و کمک به پیشرفت پژوهش‌های فرهنگی ۴ عنوان نشریهٔ علمی-پژوهشی به نام‌های پیام بهارستان، نامه بهارستان، اسناد بهارستان، مطبوعات بهارستان منتشر می‌کند.
نامه بهارستان نشریه‌ای بین‌المللی است که به منظور انجام مطالعات و تحقیقات تخصصی در حوزهٔ نسخه‌شناسی و نسخه‌پردازی منتشر می‌شود و از اقبال و توجه علاقه‌مندان بسیاری در سراسر ایران و جهان برخوردار است.
فهرست انتشارات کتابخانهٔ مجلس
شماره‌های ۱ تا ۲۹ از مجموعه انتشارات کتابخانهٔ مجلس شامل فهرست‌های نسخه‌های خطی این نهاد فرهنگی و پژوهشی می‌شود که از سال ۱۳۰۵ تا ۱۳۷۴ توسط یوسف اعتصام‌الملک (جلدهای۱و۲)؛ ابن یوسف شیرازی (جلد ۳)؛ عبدالحسین حائری (جلدهای ۴، ۵، ۷، ۹، ۱۰، ۱۷، ۱۹، ۲۱، ۲۲و۲۳)؛ سعید نفیسیی (جلد ۶)؛ فخری راستکار (جلد ۸)؛ احمد منزوی (جلدهای۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵و ۱۶) و محمدتقی دانش‌پژوه و بهاءالدین علمی انواری (جلدهای ۱و۲ سنا) منتشر شد و به‌منظور اختصار از درج جزئیات آن صرفنظر شد.
این فهارس که امروز نایاب گردیده در دست ویراستاری و بازچاپ است. گفتنی است از شمارهٔ ۱۳۰ به بعد در دورهٔ ریاست دکتر رسول جعفریان منتشر شده‌است. فهرست باقی آثار به قرار ذیل است:
۳۰. مجموعه مقالات سمینار هفتادمین سال افتتاح رسمی کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی، بهکوشش غلامرضا فدایی عراقی، ۱۳۷۴
۳۱. اسناد روحانیت و مجلس (جلد ۱)، عبدالحسین حائری، ۱۳۷۴
۳۲. اسناد روحانیت و مجلس (جلد ۲)، منصوره تدین‌پور، ۱۳۷۵
۳۳. اسناد روحانیت و مجلس (جلد ۳)، منصوره تدین‌پور، ۱۳۷۶
۳۴. روزنامه مجلس (جلدهای ۱ تا ۵)، ۱۳۷۶
۳۵. مدینةالادب (۳ جلد)، به خط عبرت نائینی، (چاپ عکسی)، ۱۳۷۶
۳۷. فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی (مجلدات ۲۵، ۲۶ و ۳۵)، علی صدرایی خویی با همکاری مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۶
۳۸. نامه فرهنگیان، به خط عبرت نائینی، (چاپ عکسی)، ۱۳۷۷
۳۹. مقدمه صحاح جوهری (در تاریخ واژه‌نامه‌های عربی)، عبدالغفور عطار، ترجمه غلامرضا فدایی عراقی، ۱۳۷۷
۴۰. گنجینه بهارستان مجموعه رسائل مکتوب، به‌اهتمام میرهاشم محدث، ۱۳۷۷
۴۱. پل‌های تاریخی، امیرحسین ذاکرزاده، ۱۳۷۷
۴۲. فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی (مجلدات ۳۶ و ۳۷ و ۳۸)، علی صدرایی خویی با همکاری مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۷
۴۴. واژه‌نامه نسخه‌شناسی و کتاب‌پردازی، حسن هاشمی میناباد با همکاری نشر فهرستگان، ۱۳۷۹
۴۵. فهرست نسخ خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی (بخش دوم از جلد۲۳)، به‌اهتمام عبدالحسین حائری، ۱۳۷۸
۴۶. تاریخ کتابخانه‌های مساجد ایران، نادر کریمیان سردشتی، ۱۳۷۸
۴۷. دو رساله فلسفی (عین‌الحکمه و تعلیقات)، میرقوام‌الدین محمدرازی تهرانی، تصحیح علی اوجبی با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۸
۴۸. مناجات الهیات حضرت امیر (ع) و ما نزل من القرآن فی علی (ع)، به‌روایت ابو عبدالله محمد بن عمران مرزبانی، تصحیح علی اوجبی با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۸
۴۹. تنبیه‌الغافلین عن فضائل‌الطالبیین، تألیف ابی‌سعد محسن بن محمد بن کرامی جشمی بیهقی، تصحیح محمدرضا انصاری قمی با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۸
۵۰. اسناد روحانیت و مجلس (جلد ۴)، منصوره تدین‌پور، ۱۳۷۹
۵۲. تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‌های خطی، نجیب مایل هروی، به مناسبت سمینار مقدماتی نسخه‌های خطی و با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰
۵۳. مقدمه‌ای بر اصول و قواعد فهرست‌نگاری، محمد وفادار مرادی، به مناسبت سمینار مقدماتی نسخه‌های خطی، با همکاری مؤسسه پژوهش و مطالعات عاشورا، ۱۳۷۹
۵۴. گنجینه دستنویسهای اسلامی در ایران، دکتر هادی شریفی، ترجمه احمد رحیمیریسه، به مناسبت سمینار مقدماتی نسخه‌های خطی، با همکاری انتشارات فهرستگان، ۱۳۷۹
۵۵. فرایندهای غیرشیمیایی برای آفت‌زدایی مجموعه‌های کتابخانه‌ای، مهرداد نیکنام، به مناسبت سمینار مقدماتی نسخه‌های خطی، ۱۳۷۹
۵۷. گنجینه بهارستان، جلد ۱: حکمت، دفتر ۱، به‌اهتمام علی اوجبی، با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۹
۵۸. تاریخ ذوالقرنین، میرزا فضل‌اللّه شیرازی متخلص به خاوری (۲ مجلد)، تصحیح ناصر افشارفر، با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰
۵۹. الملخص فی اصول الدین، الشریف المرتضی ابوالقاسم علی بن حسین بن محمد الموسوی، تصحیح محمدرضا انصاری قمی، با همکاری مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۸۱
۶۰. محبوب القلوب (تاریخ حکمای پیش از اسلام)، قطب‌الدین اشکوری، ترجمه سید احمد اردکانی، تصحیح علی اوجبی، با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰
۶۱. گنجینه بهارستان، جلد ۲: ادبیات فارسی، دفتر ۱، به اهتمام بهروز ایمانی، با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰
۶۲. نزهة الاخبار (تاریخ و جغرافیای فارسی)، میرزا جعفرخان حقایق‌نگار خورموجی، تصحیح سیدعلی آل داود، با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰
۶۳. سفرنامه اصفهان، میرزا غلامحسین افضل‌الملک، تصحیح ناصر افشارفر، با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰
۶۴. فارابی و مکتبش، یان ریچارد نتون، ترجمه دکتر گل‌بابا سعیدی، ۱۳۸۱
۷۵. گنجینه بهارستان، جلد ۴: ادبیات عرب، دفتر ۱، محمدباهر، با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۱
۷۶. گنجینه بهارستان، جلد ۵، فقه و اصول، دفتر ۱، حسنعلی علی اکبریان، با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۱
۷۷. لسان‌الغیب، کمال‌الدین محمدکریم صابونی، تصحیح شهاب‌الدین عباسی و علی اوجبی، با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۱
۷۸. الصراط المستقیم، محمدباقر میرداماد، تصحیح علی اوجبی، با همکاری مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۸۱
۷۹. فائق المقال فی الحدیث و الرجال، احمد بن عبدالرضا مهذب‌الدین بصری، تصحیح محمود نظری، با همکاری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۱
۱۲۳. ظفرنامه (در دو مجلد)، تألیف شرف‌الدین علی یزدی، تصحیح سیّد سعید میر محمّد صادق و عبدالحسین نوایی، ۱۳۸۷
۱۲۴. إیضاح مخالفة السنّة لنصّ الکتاب و السنّة، تألیف ابومنصور الحسن بن یوسف بن علی بن المطّهر «العلامة الحلّی»، تصحیح بی‌بی‌سادات رضی بهابادی، ۱۳۷۸
۱۲۵. گنجینه بهارستان، جلد ۱۱، حکمت، دفتر ۲، (مجموعه ۱۲ رساله در فلسفه، منطق، کلام، عرفان، تصوّف)؛ به کوشش علی اوجبی، ۱۳۷۸
۱۲۶. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در یک نگاه، ۱۳۸۷
۱۲۷. کارنامه مجلس شورای اسلامی، دوره هفتم، سال چهارم، تهیه و تدوین: اداره کل فرهنگی روابط عمومی مجلس شورای اسلامی و اداره تبلیغات و انتشارات، ۱۳۸۷
۱۲۸. شرح مثنوی، تألیف محمّد نعیم، تصحیح علی اوجبی، ۱۳۸۷
۱۲۹. دیدگاه فخر رازی و اکوئیناس در باب قدم عالم، نوشته معمّر اسکندر اوغلو، ترجمه عذرا لوعلیان، با همکاری نشر علم، ۱۳۸۷
۱۳۰. فهرست اسناد بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، گردآوری و تدوین عمادالدین شیخ‌الحکمایی، ۱۳۸۷
۱۳۱. دیوان سنجر کاشانی، تصحیح حسن عاطفی و عباس بهنیا، ۱۳۸۷
۱۳۲. گنجینه بهارستان (تاریخ، دفتر ۲: دوره قاجار)، بهکوشش سید سعید میرمحمّد صادق، ۱۳۸۷
۱۳۳. فریدة الاصقاع، سیّد نعمت‌اللّه بن سیّد عبدالهادی شوشتری، تصحیح عبدالکریم علی جرادات، ۱۳۸۷
۱۳۴. یکبار دیگر، اداره کل فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۷
۱۳۵. رساله در پادشاهی صفوی، محمّد یوسف ناجی، به کوشش رسول جعفریان ـ فرشته کوشکی، ۱۳۸۷
۱۳۶. منظرالاولیاء، محمّد بن محمّد کاظم تبریزی (اسرار علیشاه)، به کوشش میرهاشم محدث، ۱۳۸۷
۱۳۷. فهرست موضوعی مندرجات مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، تهیه و تدوین اداره کل فرهنگ و روابط عمومی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۷
۱۳۸. رهاورد حَسَن، به کوشش حسن رهاورد، ۱۳۸۷
۱۳۹. فهرست مقالات و مطالب مجله خواندنیها دربارهٔ تاریخ معاصر ایران، با همکاری مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۷
۱۴۰. الایضاح عن اصول صناعة المسّاح، منسوب به ابومنصور بغدادی، و رساله در علم مساحت، ترجمه ابوالفتوح عِجْلی، به کوشش علی اوجبی، ۱۳۸۸
۱۴۱. میراث بهارستان، دفتر ۱، نویسندگان مختلف: مرکز پژوهش کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۸
۱۴۲. معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی، دورة هشتم، به اهتمام اداره کل روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۷
۱۴۳. الشافی فی شرح الکافی، ملا خلیل بن غازی قزوینی، مصحّح محمدحسین درایتی، با همکاری مؤسسهٔ دارالحدیث، ۱۳۸۷
برای به دست آوردن آگاهی بیشتر می‌توانید به منابع زیر مراجعه کنید.
۱. تاریخچه کتابخانه مجلس شورای ملی، تهران، چاپخانه مجلس شورای ملی، بهمن ۱۳۵۵.
۲. تاریخچه کتابخانه مجلس: اولین کتابخانه رسمی کشور، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۴.
۳. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۱
۴. باستانی‌راد، حسن، بهارستان در تاریخ، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۰.
۵. وبسایت موزهٔ مجلس شورای اسلامی
۶. مجموعه مصوبات مجلس شورای ملی در چهار دوره تقنینیه، مطبعه مجلس، صص. ۴۶۹–۴۶۸.
مادهٔ ۱۳۵ این نظامنامه چنین اشعار می‌دارد: «اداره مجلس در تحت دو شعبه منشعب می‌شود:
(۱) شعبه تقنینیه.
(۲) شعبه اداری.
شعبه تقنینیه عبارت است از دارالانشاء هیئت رئیسه و دایره تحریر صورت مجلس و صورت مشروح مجلس و دایره تندنویسی و دایره ارسال مراسلات و مطبوعات راجع به قوانین.
شعبه اداری عبارت است از دارالانشاء مباشرت و دایره دفترخانه و کتابخانه و صندوق و ابنیه مجلس.»
