پرواز شماره ۷۲ هواپیمایی کانتاس

Qantas Flight 72

VH-QPA، هواپیمای دچار سانحه شده در ۲۰۱۷
سانحه
تاریخ	۸ اکتبر ۲۰۰۸
علت	اختلال در پرواز به دلیل خطای نرم‌افزاری که منجر به دو بار مانور کاهش ارتفاع شد.
محل حادثه	اقیانوس هند ۲۲°۱۴′۰۶″ جنوبی ۱۱۴°۰۵′۱۸″ شرقی
هواگرد
نوع هواپیما	ایرباس A330-303
شرکت هواپیمایی	هواپیمایی کانتاس
شماره پرواز یاتا	QF72
شماره پرواز ایکائو	QFA72
شناسه تماس	QANTAS 72
شماره دم	VH-QPA
مبدا پرواز	فرودگاه بین‌المللی چانگی، سنگاپور
مقصد	فرودگاه بین‌المللی پرث، استرالیا
سرنشینان	۳۱۵
مسافرین	۳۰۳
خدمه	۱۲
کشته‌شدگان	۰
مجروحین	۱۱۸
بازماندگان	۳۱۵

پرواز شماره ۷۲ کانتاس (QF72) یک پرواز مسافربری (ایرباس A330) از فرودگاه چانگی سنگاپور به فرودگاه پرث بود. این هواپیما در ۷ اکتبر ۲۰۰۸، دو مانور ناگهانی و کاهش ارتفاع سریع را تجربه کرد که باعث صدمات شدید به سرنشینان هواپیما و فرود اضطراری آن در فرودگاه لیرمانث در نزدیکی اکسماوث شد.^{[۱][۲][۳][۴][۵]} پس از فرود اضطراری در لیرمانث، هواپیما توسط سرویس سلطنتی پزشکان پروازی استرالیا (RFDS) و شرکت هواپیمایی کرفلایت بازرسی شد.^[۶][۷] پس از سانحه، ۱۴ مصدوم برای بستری شدن به شهر پرث منتقل شدند و ۳۹ نفر دیگر نیز در شهر اکسماوث بستری شدند.^{[۸][۹][۱۰][۱۱]} در کل، یک خدمه و ۱۱ مسافر دچار مصدومیت شدید شدند، و ۸ خدمه و ۹۹ مسافر نیز دچار جراحات جزئی شدند.^[۱۲] تحقیقات اداره ایمنی حمل‌ونقل استرالیا (ATSB)، دلیل این سانحه را نقص یکی از سه واحد مرجع داده‌های هوایی هواپیما (ADIRU) و محدودیت طراحی نرم‌افزاری ناشناخته در رایانه اولیه کنترل پرواز هواپیمای ایرباس ای330 (FCPC) گزارش کرد.

پس زمینه

این هواپیما که با نام VH-QPA ثبت شده است، در ۲۶ نوامبر ۲۰۰۳، ابتدا به عنوان یک A330-301 به هواپیمایی کانتاس تحویل داده شد. در نوامبر ۲۰۰۴، این هواپیما تغییری در نوع موتورهای نصب شده داشت و به عنوان ایرباس A330-303 دوباره طراحی شد.^[۱۳][۱۴]

هواپیما توسط کاپیتان کوین سالیوان ۵۳ ساله، یک خلبان سابق نیروی دریایی ایالات متحده (۱۹۷۷–۱۹۸۶) که به استرالیا آمده بود، هدایت می‌شد. کمک خلبان پیتر لیپست و مهندس پرواز راس هیلز بود. کاپیتان سالیوان ۱۳۵۹۲ ساعت پرواز تجربه داشت که ۲۴۵۳ ساعت آن در ایرباس A330 بود، کمک خلبان لیپست، ۱۱۶۵۰ ساعت پرواز داشت که ۱۸۷۰ ساعت آن در ایرباس A330 بود و مهندس پرواز هیلز، ۲۰۷۰ ساعت پرواز داشت که ۴۸۰ ساعت آن در ایرباس A330 بود.^[۱۵]

در این پرواز علاوه بر ۳ نفر در اتاقک خلبان، ۹ مهماندار و ۳۰۳ مسافر نیز بودند و در مجموع ۳۱۵ نفر در پرواز شماره ۷۲ حضور داشتند.^[۱۶]

جزئیات پرواز

در ۷ اکتبر ۲۰۰۸، ۰۹:۳۲ به وقت سنگاپور، پرواز شماره ۷۲ کانتاس با ۳۱۵ سرنشین، سنگاپور را به مقصد پرث، پایتخت استرالیا ترک کرد. در ساعت ۱۰:۰۱، هواپیما به ارتفاع کروز خود، ۳۷٬۰۰۰ فوت (۱۱٬۰۰۰ متر) رسیده بود. و با سرعت ۰٫۸۲ ماخ حرکت می‌کرد.

حادثه در ساعت ۱۲:۴۰:۲۶ به وقت استرالیا شروع شد، زمانی که یکی از سه واحد مرجع داده‌های هوایی (ADIRU) شروع به ارائه داده‌های اشتباه به رایانه پرواز کرد، و به دنبال آن خلبان خودکار خاموش و چند ثانیه بعد، خلبان‌ها پیام‌هایی مربوط به بی نظمی خلبان خودکار و واحدهای داده‌های هوایی برروی مانیتور هواپیما و هشدارهای نادرست سرعت غیرمجاز و استال را مشاهده کردند. در این مدت خلبان، هواپیما را به صورت دستی کنترل کرد. پس از آن خلبان خودکار دوباره فعال شد و هواپیما شروع به بازگشت به ارتفاع قبلی کرد. پس از ۱۵ ثانیه، خلبان خودکار توسط خلبان برای ادامه پرواز غیرفعال شد.

در ساعت ۱۲:۴۲:۲۷، هواپیما یک مانور ناگهانی برای کم کردن ارتفاع انجام داد که منجر به تجربه شتاب گرانشی -۰٫۸g در کابین و صعود هواپیما با ۸٫۴ درجه به سمت زمین برای ۶۵۰ فوت (۲۰۰ متر) شد. پس از ۲۰ ثانیه، خلبانان موفق به بازگرداندن هواپیما به ارتفاع تایین شده FL370 شدند. در ساعت ۱۲:۴۵:۰۸، هواپیما باری دیگر مانوری بی مقدمه شبیه به اتفاق قبلی انجام داد و این بار با زاویه ۳٫۵ درجه، ۴۰۰ فوت (۱۲۰ متر) ارتفاع کم کرد و باعث ایجاد شتاب +۰٫۲g در کابین هواپیما شد؛ ۱۶ ثانیه بعد خلبانان موفق شدند به ارتفاع قبلی برگردند.

در حین حادثه، تعدادی از مسافران و خدمه که کمربندهای ایمنی خود را نبسته بودند و حتی برخی که کمربندهایشان بسته بود، به شدت به اطراف کابین پرتاب شدند. این افراد با درهای محفظه‌های بالای سر برخورد کردند یا توسط چمدان‌ها و وسایل داخل این محفظه‌ها آسیب دیدند. خلبانان ابتدا وضعیت پن پن (Pan-pan) که نشان‌دهندهٔ یک وضعیت اضطراری جدی اما نه تهدیدی فوری برای جان است را اعلام کردند، و سپس با دریافت اطلاعات بیشتر از شدت آسیب‌ها، وضعیت می‌دی (Mayday) را به برج مراقبت اعلام کردند.

تحقیق

تحقیقات اداره ایمنی حمل و نقل استرالیا (ATSB)، توسط سازمان ایمنی هوانوردی غیرنظامی استرالیا، کانتاس، اداره تحقیقات فرانسه برای ایمنی هوانوردی (BEA) و ایرباس حمایت شد.^[۱۷] اطلاعات جعبه سیاه نیز به BEA و ایرباس ارسال شد.^[۱۸]

این هواپیما به یک واحد مرجع داده‌های هوایی (ADIRU) ساخته شده توسط شرکت نورثروپ گرامن مجهز بود. بازرسان این واحد را برای آزمایش بیشتر به شرکت سازنده آن در ایالات متحده فرستادند.^[۱۹][۲۰] در ۱۵ ژانویه ۲۰۰۹، آژانس ایمنی هوانوردی اروپا (EASA) دستور اضطراری ایمنی^[۲۱] را برای رسیدگی به مشکل هواپیماهای A330 و A340، مجهز به ADIRUهای شرکت نورثروپ گرومن، که به اشتباه به مرجع اینرسی معیوب پاسخ می‌دهند، صادر کرد.

در یک گزارش، ATSB مشکل رخ داده در ADIRU شماره یک را به عنوان «منشأ احتمالی حادثه» شناسایی کرد. یکی از سه دستگاه این چنینی در هواپیما، شروع به ارائه داده‌های اشتباه به سایر سیستم‌های هواپیما کرد.^[۲۲][۲۳]

دلایل اصلی این حادثه عبارتند از:^[۲۴]

• هشدارهای اشتباه استال و افزایش سرعت
• از دست دادن اطلاعات ارتفاع برروی مانیتور پرواز کاپیتان
• چندین هشدار مختلف برروی مانیتور مرکزی هواپیما

حدود دو دقیقه بعد، ADIRU شماره ۱، که داده‌ها را برای مانیتور پرواز کاپیتان ارائه می‌کرد، مقدارهای بسیار بالا (و نادرست) برای زاویه حمله هواپیما (Angle Of Attack, AOA) ثبت می‌کرد که منجر شد به:^[۲۵]

• کامپیوترهای کنترل پرواز دستور حرکت هواپیما به سمت پایین را می‌دهند و در نتیجه هواپیما با حداکثر ۸٫۵ درجه ارتفاع کم کند.
• بروز یک خطا در کامپیوتر اولیه پرواز (FCPC).

منابع

1. "2008/40 – Qantas Airbus Incident Media Conference" (Press release). Australian Transport Safety Bureau. 8 October 2008. Archived from the original on 17 June 2019. Retrieved 8 October 2008.
2. "2008/40a – ATSB Airbus investigation update" (Press release). Australian Transport Safety Bureau. 9 October 2008. Archived from the original on 17 June 2019. Retrieved 14 October 2008.
3. "2008/40b – Qantas Airbus Accident Media Conference" (Press release). Australian Transport Safety Bureau. 10 October 2008. Archived from the original on 17 June 2019. Retrieved 14 October 2008.
4. "2008/43 – Qantas Airbus A330 accident Media Conference" (Press release). Australian Transport Safety Bureau. 14 October 2008. Archived from the original on 17 June 2019. Retrieved 14 October 2008.
5. Siddique, Haroon (7 October 2008). "Qantas flight makes emergency landing as dozens of passengers injured". The Guardian. London. Retrieved 7 October 2008.
6. Knowles, Gabrielle; Strick, Ben; Torre, Giovanne (8 October 2008). "Mayday in WA: Dozens hurt as Qantas jet plunges 8000ft". The West Australian. Archived from the original on 11 December 2008. Retrieved 7 March 2009.
7. Weber, David (8 October 2008). "Confusion surrounds Qantas emergency landing". AM. Australian Broadcasting Corporation. Retrieved 7 March 2009.
8. "In-flight upset, 154 km west of Learmonth, WA, 7 October 2008, VH-QPA, Airbus A330-303 – Interim Factual" (PDF). Aviation Occurrence Investigation AO-2008-070. Australian Transport Safety Bureau. 6 March 2009. Archived from the original (PDF) on 23 November 2018. Retrieved 7 March 2009.
9. Taylor, Rob (8 October 2008). "Computer glitch may have caused Qantas jet plunge". Reuters. Retrieved 8 October 2008.
10. "Australian jet plunge injures 40". BBC News. BBC. 7 October 2008. Retrieved 8 October 2008.
11. Hradecky, Simon (7 October 2008). "Accident: Qantas A333 near Learmonth on 7 Oct 2008, sudden inflight upset injures 74 people on board". The Aviation Herald.
12. "AO-2008-070: In-flight upset, 154 km west of Learmonth, WA, 7 October 2008, VH-QPA, Airbus A330-303". Aviation Safety Investigation Report – Preliminary. Australian Transport Safety Bureau. 14 November 2008. Archived from the original on 10 November 2008. Retrieved 15 November 2008.
13. "VH-QPA Qantas Airbus A330-303". planespotters.net. Archived from the original on 29 October 2008. Retrieved 9 October 2008.
14. "Accident Airbus A330-303 VH-QPA". Retrieved 16 June 2024.
15. (Report). {{cite report}}: Missing or empty |title= (help)
16. "Sunday Night: How a routine Qantas flight became a nightmare". news.com.au. 2 June 2019. Retrieved 17 June 2019.
17. "2008/40b – Qantas Airbus Accident Media Conference" (Press release). Australian Transport Safety Bureau. 10 October 2008. Archived from the original on 17 June 2019. Retrieved 14 October 2008.
18. Nicholson, B. (2008-10-09). "Data show Qantas jet in two sudden plunges". The Age. Retrieved 2008-10-08.
19. "Computer error behind Qantas midair drama". Australian Broadcasting Corporation. 14 October 2008. Retrieved 15 October 2008.
20. Creedy, Steve (17 October 2008). "US tests on false data sent on Qantas jet over WA". The Australian. Archived from the original on 17 October 2008. Retrieved 16 October 2008.
21. "Emergency Airworthiness Directive No 2009-0012-E" (PDF). European Union Safety Agency. 15 January 2009. Archived from the original (PDF) on 5 February 2009.
22. "Computer glitch may be behind Qantas incident: ATSB". Australian Broadcasting Corporation. 8 October 2008. Retrieved 8 October 2008.
23. "Qantas flight suffered computer 'irregularity'". The Australian. Australian Associated Press. 8 October 2008. Archived from the original on 9 October 2008. Retrieved 8 October 2008.
24. "2008/43 – Qantas Airbus A330 accident Media Conference" (Press release). Australian Transport Safety Bureau. 14 October 2008. Archived from the original on 17 June 2019. Retrieved 14 October 2008.
25. "2008/43 – Qantas Airbus A330 accident Media Conference" (Press release). Australian Transport Safety Bureau. 14 October 2008. Archived from the original on 17 June 2019. Retrieved 14 October 2008.