میرزا کاظم آشتیانی فرزند میرزا محسن آشتیانی، مستوفی درجه اول دربار قاجار.
میرزا کاظم در زمان سلطنت کریم خان زند مقام استیفای کل یافت و پس از تاج‌گذاری آقا محمد خان در مقام خود باقی ماند. او در سال ۱۲۱۱ هجری قمری زمانی که در التزام رکاب آقا محمد خان برای فتح قلعه شوشی به قراباغ رفته‌بود، درگذشت و جنب حصار شهر به خاک سپرده شد.[۱]
فرزندان
میرزا کاظم شش پسر داشت. چهار پسر ارشد او در سفرنامه‌ی میرزا ابوالحسن ایلچی به روسیه به نام دلیل‌السفرا چنین معرفی شده‌اند:[۲]
- «الحق اولاد مرحمت پناه میرزا محمدکاظم مستوفی سرکار شاه جنت مکان [=آقامحمدخان قاجار] هریک در مرتبه خود عدیل و نظیر ندارند و به جمیع اوصاف حمیده و اخلاق پسندیده و کمالات و محاسن صوری و معنوی آراسته و پیراسته می‌باشند. چنانچه میرزا بابا که اکبر اولاد اوست و مستوفی دیوان اعلاست در سررشته‌داری و علم سیاق ثانی به جهت او متصور نیست و بعد میرزامحمدعلی که در سرکار والاتبار نواب اشرف نایب‌السلطنه و ولیعهد دولت ایران، منشی بالاستقلال و نادر عصر است. و بعد همین میرزا محمدحسین وزیر شاهزاده صاحب اختیار قزوین [=علی‌نقی میرزا رکن‌الدوله] که به جمیع صفات حسنه آراسته است. و از مراتب دانشمندی و نیک رفتاری او آثار رضامندی و خوشنودی از ناصیه احوال اهالی قزوین ظاهر است، و شاهزاده اعظم را کمال اعتماد و اعتقاد و التفات با ایشان می‌باشد و بعد میرزا محمدحسن مستوفی سرکار نواب اشرف ولیعهد ایران که وزارت سپاه نظام و سرباز نیز با ایشان است، و در امر خود منتهای استقلال را می‌دارند.»
نام فرزندان او به این شرح است:
- آقا میرزا موسی معروف به میرزا بابا،[۳] چندسالی در عهد فتحعلی‌شاه حاکم کاشان بود[۴] و مدتی نیز مقام استیفای کل را داشت.
- میرزا محمدعلی، متخلص به مایل آشتیانی. از اعیان و معاریف زمان خود و پیشکار محمد شاه قاجار در حکومت آذربایجان بود. او در شاعری مقامی والا داشت. رضاقلی‌خان هدایت در مجمع الفصحا و فاضل خان گروسی در تذکرهٔ انجمن خاقان از او یاد کرده‌اند.
- میرزا حسین، مدتی وزیر و پیشکار علی‌نقی میرزا رکن‌الدوله پسر فتحعلی‌شاه بود. او مردی خوش خط و ادیب بود و در جوانی با تفنگ خودکشی کرد. پسر او میرزا هدایت‌الله وزیر دفتر از رجال برجسته دوره ناصرالدین‌شاه بود و چندین فرزند داشت. معروفتین فرزند میرزا هدایت‌الله، محمد مصدق است.
- میرزا حسن مستوفی‌الممالک آشتیانی، جد اعلای خاندان مستوفی‌الممالک‌ها. او در دورهٔ فتحعلی شاه و محمد شاه قاجار و سال‌های اول سلطنت ناصرالدین شاه قاجار منصب استیفای کل و ریاست مستوفیان را داشت. با دختر حاجی محمدصادق کلانتر باغمیشه ازدواج کرد و باجناق عباس میرزا شد. او پدر میرزا یوسف آشتیانی و پدربزرگ حسن مستوفی بود. دخترش نیز با فیروز میرزا پسر عباس میرزا ازدواج کرد.
- میرزا فضل‌الله، از مستوفیان درجه اول و ملقب به مقرب‌السلطان بود.
- میرزا عبدالله آشتیانی، از اعیان و ادبا و خطاط و شاعر بود و خلف تخلص می‌کرد. در میانهٔ عمر بر اثر سکته به لقوهٔ دست مبتلا گردید و ناچار دست از خطاطی کشید. او جداعلای خاندان میکده است و سلیمان میکده و غلامعلی میکده از نوادگان او هستند.[۵]
یکی از همسران میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی دختر میرزا کاظم آشتیانی بود.[۶]
تبارنامه
منبع
- ↑ يوسف حضرتى ، رجال و مشاهير آشتيان ، جاب اول ، ( تهران ، نشر سخن ، 1382 )
- ↑ علوی شیرازی، میرزا محمدهادی (به کوشش محمدگلبن). دلیل‌السفرا، سفرنامه میرزا ابوالحسن خان شیرازی «ایلچی» به روسیه. مرکز اسناد فرهنگی آسیا، بی‌تا. صص۷-۸
- ↑ مدرسه رضویه قم، ص۴۴، [۱] بایگانی‌شده در ۸ مه ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine
- ↑ کلانتر ضرابی، عبدالرحیم. تاریخ کاشان. تهران، ابن سینا، چاپ دوم: ۱۳۴۱. ص۴۰۵
- ↑ مجله یادگار، سال سوم، شماره ۱، ص۶۰
- ↑ فلسفی، بهرام.قائم مقام در آئینه زمان. ۲۲۹.
- عاقلی، باقر. خاندان‌های حکومت‌گر در ایران. نشرعلمی، تهران: ۱۳۸۱.
