مانسا موسی

مانسا موسی
مانسا موسی با تکه‌ای زر در دست بر روی اطلس کاتالان از سال ۱۳۷۵ (میلادی)
مانسا امپراتوری مالی
سلطنت	ح.۱۳۱۲–۱۳۳۷ (۲۵ سال)
پیشین	ابوبکر دوم
جانشین	ماگان موسی
زاده	حدود ۱۲۸۰ امپراتوری مالی
درگذشته	ح. ۱۳۳۷
فرزند(ان)	ماگان موسی
خاندان	دودمان کیتا

مانسا کانکان موسیٰ دهمین مانسا (امپراتور) امپراتوری مالی بود.^[۱] او میان سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۳۷ و در زمانی که امپراتوری مالی در اوج نیرومندی خود بود، فرمان راند. از او به خاطر سفر حج و نیز یاری‌رسانی‌اش به علوم اسلامی یاد می‌شود.

به نوشتهٔ مجلهٔ تایم، مانسا موسی، یکی از ثروتمندترین افراد در همه دوره‌های تاریخ است.^[۲] مورخان برآورد می‌کنند که مانسا موسی، امروزه ثروتی حدود ۴۰۰ میلیارد دلار داشته‌است.^[۱]

رسیدن به پادشاهی

مانسا موسی به احتمال زیاد میان سال‌های ۱۲۷۰ (میلادی) تا ۱۲۸۰ (میلادی) در خانواده‌ای از طبقه حاکم زاده شد. پیش از او برادرش، مانسا ابوبکر دوم، تا سال ۱۳۱۲ (میلادی) حاکم امپراتوری بود. مانسا ابوبکر برای کشف سرزمین‌های فرای اقیانوس اطلس از پادشاهی کناره‌گیری کرد و با ۲ هزار کشتی و شمار زیادی از مردان، زنان و بردگان، راهی سفر اکتشافی به اقیانوس اطلس شد. او هیچگاه از این سفر بازنگشت.^[۲]

گسترش پادشاهی

وی امپراتوری مالی را که در باختر آفریقا جای دارد به داراترین و بزرگترین سرزمین این قاره تبدیل نمود. گفته می‌شود مانسا موسی در دوران حکومتش ۲۴ شهر را فتح نمود^[۳] و قلمروی خود را به بخش‌هایی از کشورهایی که امروزه سنگال، موریتانی، مالی، بورکینافاسو، نیجر، گامبیا، گینه بیسائو، گینه و ساحل عاج هستند گسترش داد.

ثروت

در دوران حکومت او امپراتوری مالی بزرگترین تولیدکنندهٔ طلا بود. در این زمان تقاضا برای طلا در جهان به اندازه چشمگیری افزایش یافته بود. به گونه‌ای که نیمی از طلای جهان را در اختیار داشت و همه آن متعلق به شخص پادشاه بود.^[۲][۴]

سفر حج

او در چهاردهمین سال پادشاهی خود به مکه رفت و با این سفر، ثروت مالی را به رخ جهان کشاند. او این سفر را از پایتختش نیانی آغاز نمود. از بالای رود نیجر گذشت و با گذر از موریتانی و الجزایر کنونی راه قاهره را پیش گرفت. خود مانسا موسی سوار بر اسب در جلوی کاروان و در پناه پانصد بَرده با پوشش زربفت روان‌بود. کاروان او از ۶۰ هزارتن از خدمتگذارانش تشکیل می‌شد که در میان آنان ۱۲هزار برده با پوشش زربافت و ابریشم ایرانی بودند. همچنین در این کاروان ۸۰ تا ۱۰۰ شتر بود که هر یک ۳۰۰ پوند طلا داشتند.^[۲][۵][۶] موسی همهٔ این طلا را در راه حج به فقرا بخشید.^[۷]

شاهدان عینی بسیاری که سفر حج موسی را در نوشته‌های خود آورده‌اند از ثروت و گشاده‌دستی او بهت‌زده بوده‌اند. موسی در ژوئیه ۱۳۲۵ (میلادی) با ناصر محمد سلطان پادشاهی مملوک (مصر) ملاقات کرد.^[۸] جز این گشاده‌دستی‌ها، پرهیزکاری پادشاه و رفتار خوب همراهانش مورد توجه قرارگرفت.

ورشکستگی

گشاده‌دستی موسی در سفر حج ناخواسته موجب ویرانی اقتصادی مناطقی شد که کاروان وی از آن‌ها عبور می‌کرد. در شهرهای قاهره، مکه، و مدینه سرازیر شدن ناگهانی مقادیر زیاد طلا باعث کاهش ارزش این فلز برای چند دههٔ بعد و افزایش قیمت اجناس و ابزار دچار تورم شدیدی شد. در برگشت از مکه، زمانی که موسی از تأثیر بخشندگی‌هایش بر اقتصاد منطقه آگاه شد تمام طلای موجود در شهر قاهره را با بهرهٔ بالا وام گرفت تا تعادل به بازار بازگردد. این تنها دورهٔ گزارش‌شده در تاریخ است که تنها یک نفر مستقیماً قیمت طلا را در حوزهٔ مدیترانه کنترل می‌کرد.^[۹] این قرض دادن ارزان و بازپس‌گیری گران طلا باعث ورشکستگی امپراتوری مانسا موسی شد. همچنین او برای سفر خود آنقدر خرج کرد که دیگر هیچ طلایی باقی نماند.^[۲]

میراث

موسی از خود شمار زیادی مسجد، کتابخانه، مدرسه، دانشگاه و ساختمان‌های پرشکوه به جا گذاشت که برخی همچنان پابرجا هستند.^[۲][۱۰]

مانسا موسی در بازگشت از مکه چندین دانشمند اسلامی، از جمله نوادگان مستقیم محمد، و یک شاعر و معمار اهل اندلس به نام ابواسحاق الساحلی را با خود به مالی آورد.^[۲] ابواسحاق مسجد جینگاریبر را معماری کرد. برای ساخت این مسجد، موسی به او ۲۰۰ کیلوگرم طلا دستمزد داد.^[۲]

او همچنین یکی پایه‌گذاران سنت آموزش در غرب آفریقا بود. به گونه‌ای که مردم از سراسر جهان برای تحصیل در جایی که بعدها دانشگاه سانکوره نام گرفت راهی تیمبوکتو می‌شدند.^[۲]

وارثان

بعد از مرگ مانسا موسی پادشاهی او به دو پسرش رسید. اما آنها نتوانستند امپراطوری را نگه دارند و کشور به سرزمین‌های کوچک‌تر جدا شد و امپراطوری مالی فروپاشید. ورود اروپایی‌ها در دوران استعمار، پایان قطعی این پادشاهی بود.^[۲]

پانویس

1. «مانسا موسی، مردی که پولدارتر از رئیس آمازون بود». BBC Farsi. ۲۰۱۹-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۶.
2. نعیمه محمد (۱۱ فروردین ۱۳۹۸). «ثروتمندترین مرد تاریخ کیست؟». بی‌بی‌سی فارسی.
3. C. Conrad, David (1 January 2009). Empires of Medieval West Africa: Ghana, Mali, and Songhay. Infobase Publishing. p. 36-36. ISBN 1-4381-0319-0. Retrieved 1 November 2015.
4. Jacob Davidson. "The 10 Richest People of All Time". CNNMoney. Archived from the original on 24 August 2015. Retrieved 17 January 2018..
5. Pollard, Elizabeth (2015). Worlds Together Worlds Apart. New York: W.W. Norton Company Inc. p. 362. ISBN 978-0-393-91847-2.
6. Wilks, Ivor (1997). "Wangara, Akan, and Portuguese in the Fifteenth and Sixteenth Centuries". In Bakewell, Peter John (ed.). Mines of Silver and Gold in the Americas. Aldershot: Variorum, Ashgate Publishing Limited. p. 7. ISBN 978-0-86078-513-2.
7. de Graft-Johnson, John Coleman, "Mūsā I of Mali", Encyclopædia Britannica, 15 November 2017.
8. (Bell 1972، ص. 224).
9. (Goodwin 1957، ص. 110).
10. Mansa Musa, African History Restored, 2008, retrieved 29 September 2008

منابع

• ثروتمندترین مرد تاریخ کیست؟

• Bell, Nawal Morcos (1972), "The age of Mansa Musa of Mali: Problems in succession and chronology", International Journal of African Historical Studies, 5: 221–234, JSTOR 217515.
• De Villiers, Marq, and Sheila Hirtle. Timbuktu: Sahara’s Fabled City of Gold. Walker and Company: New York. 2007.
• Goodwin, A. J .H. (1957), "The Medieval Empire of Ghana", South African Archaeological Bulletin, 12: 108–112, JSTOR 3886971.
• Hunwick, John O. (1999), Timbuktu and the Songhay Empire: Al-Sadi's Tarikh al-Sudan down to 1613 and other contemporary documents, Leiden: Brill, ISBN 90-04-11207-3.
• Levtzion, Nehemia (1963), "The thirteenth- and fourteenth-century kings of Mali", Journal of African History, 4: 341–353, doi:10.1017/s002185370000428x, JSTOR 180027.
• Levtzion, Nehemia (1973), Ancient Ghana and Mali, London: Methuen, ISBN 0-8419-0431-6.
• Levtzion, Nehemia; John F. P. Hopkins, eds. (2000), Corpus of Early Arabic Sources for West Africa, New York, NY: Marcus Weiner Press, ISBN 1-55876-241-8

پیوند به بیرون

• History Channel: Mansa Moussa: Pilgrimage of Gold at بایگانی اینترنت
• African Legends page
• Al-Umari's description of Mansa Musa's 1324 visit to Cairo بایگانی‌شده در ۱ دسامبر ۲۰۰۵ توسط Wayback Machine
• Mansa Musa, from Black History Pages