Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

فهرست پرجرم‌ترین سیاه‌چاله‌ها

یک برداشت هنری از یک سیاه‌چاله کلان‌جرم عظیم که مواد را از یک دیسک برافزایشی می‌بلعد

فهرست پرجرم‌ترین سیاه‌چاله‌ها (انگلیسی: List of most massive black holes) فهرست منظمی از پرجرم‌ترین سیاه‌چاله‌های تاکنون کشف شده (و نامزدهای احتمالی) است که بر حسب یکای جرم خورشیدی (M☉)، (تقریباً ۲×۱۰۳۰ کیلوگرم) اندازه‌گیری شده‌اند.

پیش‌گفتار

یک سیاه‌چاله کلان‌جرم (SMBH) سیاه‌چاله‌ای بسیار بزرگ است که جرم آن در حد صدها هزار تا میلیاردها جرم خورشیدی (M☉) است و تقریباً در مرکز همهٔ کهکشانهای پرجرم وجود دارد. در برخی از کهکشان‌ها، حتی سیستم‌های دوتایی از سیاه‌چاله‌های کلان پرجرم وجود دارد، به سیستم OJ 287 مراجعه کنید. شواهد دینامیکی بدون ابهام برای SMBHها فقط در تعداد انگشت شماری از کهکشان‌ها وجود دارد؛[۱]این کهکشان‌ها عبارتند از کهکشان راه شیری، کهکشان‌های گروه محلی M31 و M32، و چند کهکشان فراتر از گروه محلی، به عنوان مثال. ان‌جی‌سی ۴۳۹۵. در این کهکشان‌ها، سرعت میانگین مربع (یا ریشه میانگین مربع) ستارگان یا گاز به اندازه 1/r در نزدیکی مرکز افزایش می‌یابد که نشان‌دهندهٔ یک جرم نقطه مرکزی است. در تمام کهکشان‌های دیگر که تا به امروز مشاهده شده‌اند، سرعت‌های rms مسطح هستند یا حتی در حال سقوط به سمت مرکز هستند، و نمی‌توان با قطعیت بیان کرد که سیاه‌چاله‌ای بسیار پرجرم وجود دارد.[۱] با این وجود، عموماً پذیرفته شده‌است که مرکز تقریباً هر کهکشانی حاوی یک سیاه‌چاله بسیار پرجرم است.[۲] دلیل این فرض، رابطه M–sigma است، یک رابطه تنگ (پراکندگی ضعیف) بین جرم سیاه‌چاله در حدود ۱۰ کهکشان با تشخیص مطمئن، و پراکندگی سرعت ستارگان در برآمدگی‌های آن کهکشان‌ها. ] این همبستگی، اگرچه بر اساس تعداد انگشت شماری کهکشان است، به بسیاری از اخترشناسان نشان می‌دهد که ارتباط قوی بین تشکیل سیاه‌چاله و خود کهکشان وجود دارد.[۲] هرجند که smbhها در حال حاضر در همهٔ کهکشان‌های عظیم وجود دارند، سیاه‌چاله‌های تاریک بیشتر نادر هستند، و تنها تعداد کمی از آن‌ها تا به امروز کشف شده‌اند. دشواری زیادی در تعیین جرم یک smbh خاص وجود دارد، و بنابراین پروندهٔ آن‌ها در زمینهٔ بررسی‌ها هنوز باز باقی می‌مانند. smbhها با توده‌های دقیق تنها محدود به کهکشان‌ها در درون ابرخوشه کهکشانی و هسته کهکشانی فعال هستند.

فهرست

با توجه به اینکه تعداد و مقدار اعداد به‌کار رفته بسیار بالا است، در اینجا اندازهٔ جرمی سیاهچاله‌های فهرست شده به صورت ارزش جرمی سیاه‌چاله و به شیوهٔ نماد علمی؛ (اعداد ضربدر توان ۱۰) نمایش داده می‌شوند. مقدارهای با عدم قطعیت در صورت امکان در پرانتز نوشته می‌شوند. توجه شود که ورودی‌های مختلف در این فهرست روش‌ها و سیستماتیک متفاوتی در به دست آوردن مقادیر جرم خود دارند و از این رو سطوح مختلف اعتماد به توده‌های خود را دارند. این روش‌ها در یادداشت‌های مربوط به آنها مشخص شده‌است.

فهرست پرجرم‌ترین سیاه‌چاله‌ها
نام جرم خورشیدی
(خورشید = ۱ × 100) 		یادداشت‌ها
phoenix A ۱×۱۰۱۱[۳] Estimated using a calorimetric model on the adiabatic behavior of core regrowth and an assumed core-Sérsic model of n=4. It is consistent with evolutionary modelling of gas accretion and the dynamics and density profiles of the galaxy.[۳] Mass has not been measured directly.
TON618 ۶٫۶×۱۰۱۰ [۴] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
Black hole of central elliptical galaxy of MS 0735.6+7421 ۵٫۱۳×۱۰۱۰ [۵][۶] Produced a colossal AGN outburst after accreting 600 million M☉ worth of material.

Estimated using the break radius of 0.5 kpc core of the central galaxy.[۵][۶] Previous indirect assumptions about the efficiencies of gas accretion and jet power yield a lower limit of 1 billion M☉.[۷][۸][۹]

The above masses are larger than what is predicted by current models of black hole growth, and are thus potentially unreliable
(Theoretical limit) ۵٫۰×۱۰۱۰ This is the maximum mass of a black hole that models predict, at least for luminous accreting SMBH's. At around 1010 M☉, both effects of intense radiation and star formation in the accretion disc slows down black hole growth. Given the age of the Universe and the composition of available matter, there is simply not enough time to grow black holes larger than this mass.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳] Reported for reference.
Holmberg 15A (۴٫۰±۰٫۸)×۱۰۱۰[۱۴] Mass specified obtained through orbit-based, axisymmetric Schwarzschild models. Earlier estimates range from ~310 billion M☉ down to 3 billion M☉, all relying on empirical scaling relations and are thus obtained from extrapolation and not from kinematical measurements.[۱۵]
IC 1101 (۴–۱۰)×۱۰۱۰[۱۶] Estimated from properties of the host galaxy (Faber–Jackson relation); mass has not been measured directly.
S5 0014+81 ۴×۱۰۱۰[۱۷][۱۸][۱۹] A 2010 paper suggested that a funnel collimates the radiation around the jet axis, creating an optical illusion of very high brightness, and thus a possible overestimation of the black hole mass.[۱۷]
SMSS J215728.21-360215.1 (۳٫۴±۰٫۶)×۱۰۱۰[۲۰] Estimated using near-infrared spectroscopic measurements of the MgII emission line doublet.
SDSS J102325.31+514251.0 (۳٫۳۱±۰٫۶۱)×۱۰۱۰[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
H1821+643 ۳×۱۰۱۰[۲۲] Value obtained as an indirect estimate using a model of minimum Eddington luminosity required to account for the Compton cooling of the surrounding cluster.[۲۲]
NGC 6166 ۳×۱۰۱۰[۲۳] Central galaxy of Abell 2199; notable for its hundred thousand light year long relativistic jet.
2MASS J13260399+7023462 ۲٫۷×۱۰۱۰[۲۴] Estimated using the full-width half maxima of the CIV emission line and monochromatic luminosity at 1350 Å wavelength.
APM 08279+5255 ۲٫۳×۱۰۱۰[۲۵]
۱٫۰+۰٫۱۷
−۰٫۱۳×۱۰۱۰[۲۶]		 Based on velocity width of CO line from orbiting molecular gas,[۲۵] and reverberation mapping using SiIV and CIV emission lines.[۲۶]
NGC 4889 (۲٫۱±۱٫۶)×۱۰۱۰[۲۷][۲۸] Best fit: the estimate ranges from 6 billion to 37 billion M☉.[۲۷][۲۸]
RBS 2043 ۲×۱۰۱۰[۲۹] Central galaxy of the Phoenix Cluster;[۳۰] this black hole is continuously growing at the rate of ~60 M☉ per year.
SDSS J074521.78+734336.1 (۱٫۹۵±۰٫۰۵)×۱۰۱۰[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
OJ 287 primary ۱٫۸×۱۰۱۰[۳۱] A smaller 100 million M☉ black hole orbits this one in a 12-year period (see OJ 287 secondary below). But this measurement is in question due to the limited number and precision of observed companion orbits.
NGC 1600 (۱٫۷±۰٫۱۵)×۱۰۱۰[۳۲][۳۳] Unprecedentedly massive in relation of its location: an elliptical galaxy host in a sparse environment.
SDSS J08019.69+373047.3 (۱٫۵۱±۰٫۳۱)×۱۰۱۰[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
SDSS J115954.33+201921.1 (۱٫۴۱±۰٫۱۰)×۱۰۱۰[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
SDSS J075303.34+423130.8 (۱٫۳۸±۰٫۰۳)×۱۰۱۰[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
SDSS J080430.56+542041.1 (۱٫۳۵±۰٫۲۲)×۱۰۱۰[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
Abell 1201 BCG (۱٫۳±۰٫۶)×۱۰۱۰[۳۴] Estimated from the strong gravitational lensing of a background galaxy behind the BCG.[۳۴] Beware of ambiguity between the BH mass determination and the galaxy cluster's dark matter profile.[۳۵]
SDSS J0100+2802 (۱٫۲۴±۰٫۱۹)×۱۰۱۰[۳۶][۳۷] Estimated from quasar MgII emission line correlation. This object grew early in cosmic history (redshift 6.30).
SDSS J081855.77+095848.0 (۱٫۲۰±۰٫۰۶)×۱۰۱۰[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
NGC 1270 ۱٫۲×۱۰۱۰[۳۸] Elliptical galaxy located in the Perseus Cluster. Also is a low-luminosity AGN (LLAGN).[۳۹]
SDSS J082535.19+512706.3 (۱٫۱۲±۰٫۲۰)×۱۰۱۰[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line
SDSS J013127.34-032100.1 (۱٫۱±۰٫۲)×۱۰۱۰[۴۰] Estimated from accretion disk spectrum modelling.[۴۰]
PSO J334.2028+01.4075 ۱×۱۰۱۰[۴۱] There are actually two black holes, orbiting at each other in a close pair with a 542-day period. The largest one is quoted, while the smaller one's mass is not defined.[۴۱]
Black hole of central elliptical galaxy of RX J1532.9+3021 ۱×۱۰۱۰[۴۲]
QSO B2126-158 ۱×۱۰۱۰[۱۷]
NGC 1281 ۱×۱۰۱۰[۴۳] Compact elliptical galaxy in the Perseus Cluster. Mass estimates range from 10 billion M☉ down to <5 billion M☉.[۴۴]
SDSS J015741.57-010629.6 (۹٫۸±۱٫۴)×۱۰۹[۲۱]
NGC 3842 ۹٫۷+۳٫۰
−۲٫۵×۱۰۹[۲۷][۲۸] 		Brightest galaxy in the Leo Cluster
SDSS J230301.45-093930.7 (۹٫۱۲±۰٫۸۸)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
SDSS J140821.67+025733.2 ۸×۱۰۹[۴۵] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
SDSS J075819.70+202300.9 (۷٫۸±۳٫۹)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
CID-947 ۶٫۹+۰٫۸
−۱٫۲×۱۰۹[۴۶] 		Constitutes 10% of the total mass of its host galaxy. Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
SDSS J080956.02+502000.9 (۶٫۴۶±۰٫۴۵)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
SDSS J014214.75+002324.2 (۶٫۳۱±۱٫۱۶)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
Messier 87 ۷٫۲۲+۰٫۳۴
−۰٫۴۰×۱۰۹[۴۷]
۶٫۳×۱۰۹[۴۸] 		Central galaxy of the Virgo Cluster; the first black hole directly imaged.
NGC 5419 ۷٫۲+۲٫۷
−۱٫۹×۱۰۹[۴۹]		 Estimated from the stellar velocity distribution. A secondary satellite SMBH may orbit around 70 parsecs.[۴۹]
SDSS J025905.63+001121.9 (۵٫۲۵±۰٫۷۳)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
SDSS J094202.04+042244.5 (۵٫۱۳±۰٫۷۱)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
QSO B0746+254 ۵×۱۰۹[۱۷]
QSO B2149-306 ۵×۱۰۹[۱۷]
SDSS J090033.50+421547.0 (۴٫۷±۰٫۲)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
Messier 60 (۴٫۵±۱٫۰)×۱۰۹[۵۰]
SDSS J011521.20+152453.3 (۴٫۱±۲٫۴)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
QSO B0222+185 ۴×۱۰۹[۱۷]
Hercules A (3C 348) ۴×۱۰۹ Notable for its million light-year long relativistic jet.
Abell 1836-BCG ۳٫۶۱+۰٫۴۱
−۰٫۵۰×۱۰۹[۵۱]
SDSS J213023.61+122252.0 (۳٫۵±۰٫۲)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
SDSS J173352.23+540030.4 (۳٫۴±۰٫۴)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
SDSS J025021.76-075749.9 (۳٫۱±۰٫۶)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
NGC 1271 ۳٫۰+۱٫۰
−۱٫۱×۱۰۹[۵۲]		 Compact elliptical or lenticular galaxy in the Perseus Cluster.[۵۳]
SDSS J030341.04-002321.9 (۳٫۰±۰٫۴)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar MgII emission line correlation.
QSO B0836+710 ۳×۱۰۹[۱۷]
SDSS J224956.08+000218.0 (۲٫۶۳±۱٫۲۱)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
SDSS J030449.85-000813.4 (۲٫۴±۰٫۵۰)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
SDSS J234625.66-001600.4 (۲٫۲۴±۰٫۱۵)×۱۰۹[۲۱] Estimated from quasar Hβ emission line correlation.
PKS 2128-123 ۲٫۰۲×۱۰۹[۵۴]
ULAS J1120+0641 ۲×۱۰۹[۵۵][۵۶]
QSO 0537-286 ۲×۱۰۹[۱۷]
NGC 3115 ۲×۱۰۹[۵۷]
Q0906+6930 ۲×۱۰۹[۵۸] Most distant blazar, at z = ۵٫۴۷
QSO B0805+614 ۱٫۵×۱۰۹[۱۷]
Messier 84 ۱٫۵×۱۰۹[۵۹]
J100758.264+211529.207 ("Pōniuāʻena") (۱٫۵±۰٫۲)×۱۰۹[۶۰] Second most-distant quasar known
PKS 2059+034 ۱٫۳۶×۱۰۹[۵۴]
Abell 3565-BCG ۱٫۳۴+۰٫۲۱
−۰٫۱۹×۱۰۹[۵۱]
NGC 7768 ۱٫۳+۰٫۵
−۰٫۴×۱۰۹[۲۸]
NGC 1277 ۱٫۲×۱۰۹[۶۱] Once thought to harbor a black hole so large that it contradicted modern galaxy formation and evolutionary theories,[۶۲] re-analysis of the data revised it downward to roughly a third of the original estimate.[۶۳] and then one tenth.[۶۱]
QSO B225155+2217 ۱×۱۰۹[۱۷]
QSO B1210+330 ۱×۱۰۹[۱۷]
Cygnus A ۱×۱۰۹[۶۴] Brightest extrasolar radio source in the sky as seen at frequencies above 1 GHz
Sombrero Galaxy ۱×۱۰۹[۶۵] Bolometrically most luminous galaxy in the local universe and also the nearest billion-solar-mass black hole to Earth.
Markarian 501 ۹×۱۰۸–۳٫۴×۱۰۹[۶۶] Brightest object in the sky in very high energy gamma rays.
PG 1426+015 (۱٫۲۹۸±۰٫۳۸۵)×۱۰۹[۶۷]
۴۶۷۷۴۰۰۰۰[۶۸]
3C 273 (۸٫۸۶±۱٫۸۷)×۱۰۸[۶۷]
۵۵۰۰۰۰۰۰۰[۶۸]		 Brightest quasar in the sky
ULAS J1342+0928 ۸×۱۰۸[۶۹] Most distant quasar[۶۹] − currently on record as the most distant quasar at z=7.54[۶۹]
Messier 49 ۵٫۶×۱۰۸[۷۰]
ESO 444-46 ۵٫۰۱×۱۰۸–۷٫۷۶×۱۰۱۰[۵][۶] Brightest cluster galaxy of Abell 3558 in the center of the Shapley Supercluster; estimated using spheroidal luminosity profile of the host galaxy.
NGC 1399 ۵×۱۰۸[۷۱] Central galaxy of the Fornax Cluster
PG 0804+761 (۶٫۹۳±۰٫۸۳)×۱۰۸[۶۷]
۱۹۰۵۵۰۰۰۰[۶۸]
PG 1617+175 (۵٫۹۴±۱٫۳۸)×۱۰۸[۶۷]
۲۷۵۴۲۰۰۰۰[۶۸]
PG 1700+518 ۷٫۸۱+۱٫۸۲
−۱٫۶۵×۱۰۸[۶۷]
۶۰۲۶۰۰۰۰[۶۸]
NGC 4261 ۴×۱۰۸[۷۲] Notable for its ۸۸۰۰۰ light-year long relativistic jet.[۷۳]
PG 1307+085 (۴٫۴±۱٫۲۳)×۱۰۸[۶۷]
281 840 000[۶۸]
SAGE0536AGN (۳٫۵±۰٫۸)×۱۰۸[۷۴][۷۵] Constitutes 1.4% of the mass of its host galaxy
NGC 1275 ۳٫۴×۱۰۸[۷۶][۷۷] Central galaxy of the Perseus Cluster
3C 390.3 (۲٫۸۷±۰٫۶۴)×۱۰۸[۶۷]
۳۳۸۸۴۰۰۰۰[۶۸]
II Zwicky 136 (۴٫۵۷±۰٫۵۵)×۱۰۸[۶۷]
۱۴۴۵۴۰۰۰۰[۶۸]
PG 0052+251 (۳٫۶۹±۰٫۷۶)×۱۰۸[۶۷]
۲۱۸۷۸۰۰۰۰[۶۸]
Messier 59 ۲٫۷×۱۰۸[۷۸] This black hole has a retrograde rotation.[۷۹]
PG 1411+442 (۴٫۴۳±۱٫۴۶)×۱۰۸[۶۷]
۷۹۴۳۰۰۰۰[۶۸]
Markarian 876 (۲٫۷۹±۱٫۲۹)×۱۰۸[۶۷]
۲۴۰۰۰۰۰۰۰[۶۸]
Andromeda Galaxy ۲٫۳×۱۰۸ Nearest large galaxy to the Milky Way
PG 0953+414 (۲٫۷۶±۰٫۵۹)×۱۰۸[۶۷]
۱۸۲۰۰۰۰۰۰[۶۸]
PG 0026+129 (۳٫۹۳±۰٫۹۶)×۱۰۸[۶۷]
۵۳۷۰۰۰۰۰[۶۸]
Fairall 9 (۲٫۵۵±۰٫۵۶)×۱۰۸[۶۷]
۷۹۴۳۰۰۰۰[۶۸]
NGC 7727 ۱٫۵۴+۰٫۱۸
−۰٫۱۵×۱۰۸[۸۰] 		with ۶٫۳×۱۰۶ companion and the closest confirmed BBH to Earth at about 89 million light years away
Markarian 1095 (۱٫۵±۰٫۱۹)×۱۰۸[۶۷]
۱۸۲۰۰۰۰۰۰[۶۸]
Messier 105 ۱٫۴×۱۰۸–۲×۱۰۸[۸۱]
Markarian 509 (۱٫۴۳±۰٫۱۲)×۱۰۸[۶۷]
۵۷۵۵۰۰۰۰[۶۸]
OJ 287 secondary ۱×۱۰۸[۳۱] The smaller black hole orbiting OJ 287 primary (see above).
RX J124236.9-111935 ۱×۱۰۸[۸۲] Observed by the Chandra X-ray Observatory to be tidally disrupting a star.[۸۲][۸۳]
Messier 85 ۱×۱۰۸[۸۴]
NGC 5548 (۶٫۷۱±۰٫۲۶)×۱۰۷[۶۷]
۱۲۳۰۰۰۰۰۰[۶۸]
PG 1211+143 (۱٫۴۶±۰٫۴۴)×۱۰۸[۶۷]
۴۰۷۴۰۰۰۰[۶۸]
Messier 88 ۸×۱۰۷[۸۵]
Messier 81 (Bode's Galaxy) ۷×۱۰۷[۸۶]
Markarian 771 (۷٫۳۲±۳٫۵۲)×۱۰۷[۶۷]
۷٫۵۸۶×۱۰۷[۶۸]
Messier 58 ۷×۱۰۷[۸۷]
PG 0844+349 (۹٫۲۴±۳٫۸۱)×۱۰۷[۶۷]
۲٫۱۳۸×۱۰۷[۶۸]
Centaurus A ۵٫۵×۱۰۷[۸۸] Also notable for its million light-year long relativistic jet.[۸۹]
Markarian 79 (۵٫۲۴±۱٫۴۴)×۱۰۷[۶۷]
۵٫۲۵×۱۰۷[۶۸]
Messier 96 ۴۸۰۰۰۰۰۰[۹۰] Estimates can be as low as 1.5 million solar masses
Markarian 817 (۴٫۹۴±۰٫۷۷)×۱۰۷[۶۷]
۴٫۳۶۵×۱۰۷[۶۸]
NGC 3227 (۴٫۲۲±۲٫۱۴)×۱۰۷[۶۷]
۳٫۸۹×۱۰۷[۶۸]
NGC 4151 primary ۴×۱۰۷[۹۱][۹۲]
3C 120 ۵٫۵۵+۳٫۱۴
−۲٫۲۵×۱۰۷[۶۷]
۲٫۲۹×۱۰۷[۶۸]
Markarian 279 (۳٫۴۹±۰٫۹۲)×۱۰۷[۶۷]
۴٫۱۷×۱۰۷[۶۸]
NGC 3516 (۴٫۲۷±۱٫۴۶)×۱۰۷[۶۷]
۲٫۳×۱۰۷[۶۸]
NGC 863 (۴٫۷۵±۰٫۷۴)×۱۰۷[۶۷]
۱٫۷۷×۱۰۷[۶۸]
Messier 82 (Cigar Galaxy) ۳×۱۰۷[۹۳] Prototype starburst galaxy.[۹۴]
Messier 108 ۲٫۴×۱۰۷[۹۵]
M60-UCD1 ۲×۱۰۷[۹۶] Constitutes 15% of the mass of its host galaxy.
NGC 3783 (۲٫۹۸±۰٫۵۴)×۱۰۷[۶۷]
۹۳۰۰۰۰۰[۶۸]
Markarian 110 (۲٫۵۱±۰٫۶۱)×۱۰۷[۶۷]
۵۶۲۰۰۰۰[۶۸]
Markarian 335 (۱٫۴۲±۰٫۳۷)×۱۰۷[۶۷]
۶۳۱۰۰۰۰[۶۸]
NGC 4151 secondary ۱۰۰۰۰۰۰۰[۹۲]
NGC 7469 (۱۲٫۲±۱٫۴)×۱۰۶[۶۷]
۶۴۶۰۰۰۰[۶۸]
IC 4329 A ۹٫۹۰+۱۷٫۸۸
−۱۱٫۸۸×۱۰۶[۶۷]
۵۰۱۰۰۰۰[۶۸]
NGC 4593 ۵٫۳۶+۹٫۳۷
−۶٫۹۵×۱۰۶[۶۷]
۸۱۳۰۰۰۰[۶۸]
Messier 61 ۵×۱۰۶[۹۷]
Messier 32 ۱٫۵×۱۰۶–۵×۱۰۶[۹۸] A dwarf satellite galaxy of the Andromeda Galaxy.
Sagittarius A* ۴٫۳×۱۰۶[۹۹] The black hole at the center of the Milky Way.

جستارهای وابسته

منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Merritt, David (2013). Dynamics and Evolution of Galactic Nuclei. Princeton, NJ: Princeton University Press. p. 23. ISBN 978-0-691-15860-0.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ King, Andrew (2003-09-15). "Black Holes, Galaxy Formation, and the MBH-σ Relation". The Astrophysical Journal Letters. 596 (1): L27–L29. arXiv:astro-ph/0308342. Bibcode:2003ApJ...596L..27K. doi:10.1086/379143. S2CID 9507887.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Brockamp, M.; Baumgardt, H.; Britzen, S.; Zensus, A. (January 2016). "Unveiling Gargantua: A new search strategy for the most massive central cluster black holes". Astronomy & Astrophysics. 585. A153. arXiv:1509.04782. Bibcode:2016A&A...585A.153B. doi:10.1051/0004-6361/201526873. S2CID 54641547.
  4. ↑ Shemmer, O.; Netzer, H.; Maiolino, R.; Oliva, E.; Croom, S.; Corbett, E.; di Fabrizio, L. (2004). "Near-infrared spectroscopy of high-redshift active galactic nuclei. I. A metallicity-accretion rate relationship". The Astrophysical Journal. 614 (2): 547–557. arXiv:astro-ph/0406559. Bibcode:2004ApJ...614..547S. doi:10.1086/423607. S2CID 119010341.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Dullo, B.T. (22 November 2019). "The Most Massive Galaxies with Large Depleted Cores: Structural Parameter Relations and Black Hole Masses". The Astrophysical Journal. 886 (2): 80. arXiv:1910.10240. Bibcode:2019ApJ...886...80D. doi:10.3847/1538-4357/ab4d4f. S2CID 204838306.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ Dullo, B.T.; de Paz, A.G.; Knapen, J.H. (18 February 2021). "Ultramassive black holes in the most massive galaxies: MBH−σ versus MBH−Rb". The Astrophysical Journal. 908 (2): 134. arXiv:2012.04471. Bibcode:2021ApJ...908..134D. doi:10.3847/1538-4357/abceae. S2CID 227745078.
  7. ↑ Most Powerful Eruption In The Universe Discovered NASA/Marshall Space Flight Center (ScienceDaily) January 6, 2005
  8. ↑ McNamara, B. R.; Nulsen, P. E. J.; Wise, M. W.; Rafferty, D. A.; Carilli, C.; Sarazin, C. L.; Blanton, E. L. (2005). "The heating of gas in a galaxy cluster by X-ray cavities and large-scale shock fronts". Nature. 433 (7021): 45–47. Bibcode:2005Natur.433...45M. doi:10.1038/nature03202. PMID 15635404. S2CID 4340763.
  9. ↑ Rafferty, D. A.; McNamara, B. R.; Nulsen, P. E. J.; Wise, M. W. (2006). "The Feedback-regulated Growth of Black Holes and Bulges through Gas Accretion and Starbursts in Cluster Central Dominant Galaxies". The Astrophysical Journal. 652 (1): 216–231. arXiv:astro-ph/0605323. Bibcode:2006ApJ...652..216R. doi:10.1086/507672. S2CID 9481371.
  10. ↑ King, Andrew (February 2016). "How big can a black hole grow?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 456 (1): L109–L112. arXiv:1511.08502. Bibcode:2016MNRAS.456L.109K. doi:10.1093/mnrasl/slv186. S2CID 40147275.
  11. ↑ Trosper, Jaime (May 5, 2014). "Is There a Limit to How Large Black Holes Can Become?". futurism.com. Retrieved November 27, 2018.
  12. ↑ Clery, Daniel (December 21, 2015). "Limit to how big black holes can grow is astonishing". sciencemag.org. Retrieved November 27, 2018.
  13. ↑ "Black holes could grow as large as 50 billion suns before their food crumbles into stars, research shows". University of Leicester. Archived from the original on 25 اكتبر 2021. Retrieved November 27, 2018. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  14. ↑ Mehrgan, K.; Thomas, J.; Saglia, R.; Massalay, X.; Erwin, P.; Bender, R.; Kluge, M.; Fabricius, M. (2019). "A 40-billion solar mass black hole in the extreme core of Holm 15A, the central galaxy of Abell 85". The Astrophysical Journal. 887 (2): 195. arXiv:1907.10608. Bibcode:2019ApJ...887..195M. doi:10.3847/1538-4357/ab5856. S2CID 198899965.
  15. ↑ López-Cruz, O.; Añorve, C.; Birkinshaw, M.; Worrall, D. M.; Ibarra-Medel, H. J.; Barkhouse, W. A.; Torres-Papaqui, J. P.; Motta, V. (2014). "The Brightest Cluster Galaxy in Abell 85: The Largest Core Known So Far". The Astrophysical Journal. 795 (2): L31. arXiv:1405.7758. Bibcode:2014ApJ...795L..31L. doi:10.1088/2041-8205/795/2/L31. S2CID 1140857.
  16. ↑ Dullo, Bililign T.; Graham, Alister W.; Knapen, Johan H. (October 2017). "A remarkably large depleted core in the Abell 2029 BCG IC 1101". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 471 (2): 2321–2333. arXiv:1707.02277. Bibcode:2017MNRAS.471.2321D. doi:10.1093/mnras/stx1635. S2CID 119000593.
  17. ↑ ۱۷٫۰۰ ۱۷٫۰۱ ۱۷٫۰۲ ۱۷٫۰۳ ۱۷٫۰۴ ۱۷٫۰۵ ۱۷٫۰۶ ۱۷٫۰۷ ۱۷٫۰۸ ۱۷٫۰۹ ۱۷٫۱۰ Ghisellini, G.; Ceca, R. Della; Volonteri, M.; Ghirlanda, G.; Tavecchio, F.; Foschini, L.; Tagliaferri, G.; Haardt, F.; Pareschi, G.; Grindlay, J. (2010). "Chasing the heaviest black holes in active galactic nuclei, the largest black hole". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 405 (1): 387. arXiv:0912.0001. Bibcode:2010MNRAS.405..387G. doi:10.1111/j.1365-2966.2010.16449.x. S2CID 40214759.
  18. ↑ Ghisellini, G.; Foschini, L.; Volonteri, M.; Ghirlanda, G.; Haardt, F.; Burlon, D.; Tavecchio, F.; et al. (14 July 2009). "The blazar S5 0014+813: a real or apparent monster?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. v2. 399 (1): L24–L28. arXiv:0906.0575. Bibcode:2009MNRAS.399L..24G. doi:10.1111/j.1745-3933.2009.00716.x. S2CID 14438667.
  19. ↑ Gaensler, Bryan (2012-07-03). Extreme Cosmos: A Guided Tour of the Fastest, Brightest, Hottest, Heaviest, Oldest, and Most Amazing Aspects of Our Universe. ISBN 978-1-101-58701-0.
  20. ↑ Christopher A Onken; Fuyan Bian; Xiaohui Fan; Feige Wang; Christian Wolf; Jinyi Yang (August 2020), "thirty-four billion solar mass black hole in SMSS J2157–3602, the most luminous known quasar", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 496 (2): 2309, arXiv:2005.06868, Bibcode:2020MNRAS.496.2309O, doi:10.1093/mnras/staa1635
  21. ↑ ۲۱٫۰۰ ۲۱٫۰۱ ۲۱٫۰۲ ۲۱٫۰۳ ۲۱٫۰۴ ۲۱٫۰۵ ۲۱٫۰۶ ۲۱٫۰۷ ۲۱٫۰۸ ۲۱٫۰۹ ۲۱٫۱۰ ۲۱٫۱۱ ۲۱٫۱۲ ۲۱٫۱۳ ۲۱٫۱۴ ۲۱٫۱۵ ۲۱٫۱۶ ۲۱٫۱۷ ۲۱٫۱۸ ۲۱٫۱۹ ۲۱٫۲۰ ۲۱٫۲۱ ۲۱٫۲۲ ۲۱٫۲۳ Zuo, Wenwen; Wu, Xue-Bing; Fan, Xiaohui; Green, Richard; Wang, Ran; Bian, Fuyan (2014). "Black Hole Mass Estimates and Rapid Growth of Supermassive Black Holes in Luminous $z \sim$ 3.5 Quasars". The Astrophysical Journal. 799 (2): 189. arXiv:1412.2438. Bibcode:2015ApJ...799..189Z. doi:10.1088/0004-637X/799/2/189. S2CID 73642040.
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ Walker, S. A.; Fabian, A. C.; Russell, H. R.; Sanders, J. S. (2014). "The effect of the quasar H1821+643 on the surrounding intracluster medium: Revealing the underlying cooling flow". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 442 (3): 2809. arXiv:1405.7522. Bibcode:2014MNRAS.442.2809W. doi:10.1093/mnras/stu1067. S2CID 118724526.
  23. ↑ Magorrian, J.; Tremaine, S.; Richstone, D.; Bender, R.; Bower, G.; Dressler, A.; Faber, S. ~M.; Gebhardt, K.; Green, R.; Grillmair, C.; Kormendy, J.; Lauer, T. (June 1998). "The Demography of Massive Dark Objects in Galaxy Centers". The Astronomical Journal. 115 (6): 2285–2305. arXiv:astro-ph/9708072. Bibcode:1998AJ....115.2285M. doi:10.1086/300353. S2CID 17256372.
  24. ↑ Jeram, Sarik; Gonzalez, Anthony; Eikenberry, Stephen; Stern, Daniel; Mendes De Oliveira, Claudia Lucia; Izuti Nakazono, Lilianne Mariko; Ackley, Kendall (2020). "An Extremely Bright QSO at z = 2.89". The Astrophysical Journal. 899 (1): 76. arXiv:2006.11915. Bibcode:2020ApJ...899...76J. doi:10.3847/1538-4357/ab9c95. S2CID 219966890.
  25. ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ Riechers, D. A.; Walter, F.; Carilli, C. L.; Lewis, G. F. (2009). "Imaging The Molecular Gas in a z = 3.9 Quasar Host Galaxy at 0farcs3 Resolution: A Central Sub-Kiloparsec Scale Star Formation Reservoir in APM 08279+5255". The Astrophysical Journal. 690 (1): 463–485. arXiv:0809.0754. Bibcode:2009ApJ...690..463R. doi:10.1088/0004-637X/690/1/463. S2CID 13959993.
  26. ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ Saturni, F. G.; Trevese, D.; Vagnetti, F.; Perna, M.; Dadina, M. (2016). "A multi-epoch spectroscopic study of the BAL quasar APM 08279+5255. II. Emission- and absorption-line variability time lags". Astronomy and Astrophysics. 587: A43. arXiv:1512.03195. Bibcode:2016A&A...587A..43S. doi:10.1051/0004-6361/201527152. S2CID 118548618.
  27. ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ McConnell, Nicholas J.; Ma, Chung-Pei; Gebhardt, Karl; Wright, Shelley A.; Murphy, Jeremy D.; Lauer, Tod R.; Graham, James R.; Richstone, Douglas O. (2011). "Two ten-billion-solar-mass black holes at the centres of giant elliptical galaxies". Nature. 480 (7376): 215–8. arXiv:1112.1078. Bibcode:2011Natur.480..215M. doi:10.1038/nature10636. PMID 22158244. S2CID 4408896.
  28. ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ ۲۸٫۲ ۲۸٫۳ McConnell, N. J.; Ma, C. -P.; Murphy, J. D.; Gebhardt, K.; Lauer, T. R.; Graham, J. R.; Wright, S. A.; Richstone, D. O. (2012). "Dynamical Measurements of Black Hole Masses in Four Brightest Cluster Galaxies at 100 Mpc". The Astrophysical Journal. 756 (2): 179. arXiv:1203.1620. Bibcode:2012ApJ...756..179M. doi:10.1088/0004-637X/756/2/179. S2CID 119114155.
  29. ↑ McDonald, M.; Bayliss, M.; Benson, B. A.; Foley, R. J.; Ruel, J.; Sullivan, P.; Veilleux, S.; Aird, K. A.; Ashby, M. L. N.; Bautz, M.; Bazin, G.; Bleem, L. E.; Brodwin, M.; Carlstrom, J. E.; Chang, C. L.; Cho, H. M.; Clocchiatti, A.; Crawford, T. M.; Crites, A. T.; De Haan, T.; Desai, S.; Dobbs, M. A.; Dudley, J. P.; Egami, E.; Forman, W. R.; Garmire, G. P.; George, E. M.; Gladders, M. D.; Gonzalez, A. H.; et al. (2012). "A massive, cooling-flow-induced starburst in the core of a luminous cluster of galaxies". Nature. 488 (7411): 349–52. arXiv:1208.2962. Bibcode:2012Natur.488..349M. doi:10.1038/nature11379. PMID 22895340. S2CID 205230129.
  30. ↑ "BAT AGN Spectroscopic Survey -- XIII. The nature of the most luminous obscured AGN in the low-redshift universe".
  31. ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ Valtonen, M. J.; Ciprini, S.; Lehto, H. J. (2012). "On the masses of OJ287 black holes". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 427 (1): 77–83. arXiv:1208.0906. Bibcode:2012MNRAS.427...77V. doi:10.1111/j.1365-2966.2012.21861.x. S2CID 118483466.
  32. ↑ Thomas, J.; Ma, C. -P.; McConnell, N. J.; Greene, J. E.; Blakeslee, J. P.; Janish, R. (2016). "A 17-billion-solar-mass black hole in a group galaxy with a diffuse core". Nature. 532 (7599): 340–342. arXiv:1604.01400. Bibcode:2016Natur.532..340T. doi:10.1038/nature17197. PMID 27049949. S2CID 4454301.
  33. ↑ Morrow, Ashley (5 April 2016). "Behemoth Black Hole Found in an Unlikely Place".
  34. ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ Smith, R. J.; Lucey, J. R.; Edge, A. C. (2017). "A counterimage to the gravitational arc in Abell 1201: Evidence for IMF variations or a 1010 Msun black hole?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 467 (1): 836–848. arXiv:1701.02745. Bibcode:2017MNRAS.467..836S. doi:10.1093/mnras/stx059. S2CID 59965783.
  35. ↑ Smith, R. J.; Lucey, J. R.; Edge, A. C. (2017). "Stellar dynamics in the strong-lensing central galaxy of Abell 1201: A low stellar mass-to-light ratio a large central compact mass and a standard dark matter halo". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 1706 (1): 383–393. arXiv:1706.07055. Bibcode:2017MNRAS.471..383S. doi:10.1093/mnras/stx1573. S2CID 54757451.
  36. ↑ Wu, X.; Wang, F.; Fan, X.; Yi, Weimin; Zuo, Wenwen; Bian, Fuyan; Jiang, Linhua; McGreer, Ian D.; Wang, Ran; Yang, Jinyi; Yang, Qian; Thompson, David; Beletsky, Yuri (25 February 2015). "An ultraluminous quasar with a twelve-billion-solar-mass black hole at redshift 6.30". Nature. 518 (7540): 512–515. arXiv:1502.07418. Bibcode:2015Natur.518..512W. doi:10.1038/nature14241. PMID 25719667. S2CID 4455954.
  37. ↑ "Astronomers Discover Record-Breaking Quasar". Sci-News.com. 2015-02-25. Retrieved 2015-02-27.
  38. ↑ Ferré-Mateu, Anna; Mezcua, Mar; Trujillo, Ignacio; Balcells, Marc; Bosch, Remco C. E. van den (2015-07-21). "Massive Relic Galaxies Challenge the Co-Evolution of Super-Massive Black Holes and Their Host Galaxies". The Astrophysical Journal (به انگلیسی). 808 (1): 79. arXiv:1506.02663. Bibcode:2015ApJ...808...79F. doi:10.1088/0004-637X/808/1/79. ISSN 1538-4357. S2CID 118777377.
  39. ↑ Park, Songyoun; Yang, Jun; Oonk, J. B. Raymond; Paragi, Zsolt (2016-11-22). "Discovery of five low-luminosity active galactic nuclei at the centre of the Perseus cluster". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (به انگلیسی). 465 (4): 3943–3948. arXiv:1611.05986. Bibcode:2017MNRAS.465.3943P. doi:10.1093/mnras/stw3012. ISSN 0035-8711. S2CID 53538944.
  40. ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ Ghisellini, G.; Tagliaferri, G.; Sbarrato, T.; Gehrels, N. (2015). "SDSS J013127.34-032100.1: A candidate blazar with a 11 billion solar mass black hole at $z$=5.18". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 450: L34–L38. arXiv:1501.07269. Bibcode:2015MNRAS.450L..34G. doi:10.1093/mnrasl/slv042. S2CID 118449836.
  41. ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ Liu, Tingting; Gezari, Suvi; Heinis, Sebastien; Magnier, Eugene A.; Burgett, William S.; Chambers, Kenneth; Flewelling, Heather; Huber, Mark; Hodapp, Klaus W.; Kaiser, Nicholas; Kudritzki, Rolf-Peter; Tonry, John L.; Wainscoat, Richard J.; Waters, Christopher (2015). "A Periodically Varying Luminous Quasar at z=2 from the Pan-STARRS1 Medium Deep Survey: A Candidate Supermassive Black Hole Binary in the Gravitational Wave-Driven Regime". The Astrophysical Journal. 803 (2): L16. arXiv:1503.02083. Bibcode:2015ApJ...803L..16L. doi:10.1088/2041-8205/803/2/L16. S2CID 118580031.
  42. ↑ Hlavacek-Larrondo, J.; Allen, S. W.; Taylor, G. B.; Fabian, A. C.; Canning, R. E. Ato.; Werner, N.; Sanders, J. S.; Grimes, C. K.; Ehlert, S.; von Der Linden, A. (2013). "Probing the extreme realm of AGN feedback in the massive galaxy cluster, RX J1532.9+3021". The Astrophysical Journal. 777 (2): 163. arXiv:1306.0907. Bibcode:2013ApJ...777..163H. doi:10.1088/0004-637X/777/2/163. S2CID 118597740.
  43. ↑ Yıldırım, Akın; Bosch, Van Den; E, Remco C.; van de Ven, Glenn; Dutton, Aaron; Läsker, Ronald; Husemann, Bernd; Walsh, Jonelle L.; Gebhardt, Karl (2016-02-11). "The massive dark halo of the compact early-type galaxy NGC 1281". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (به انگلیسی). 456 (1): 538–553. arXiv:1511.03131. Bibcode:2016MNRAS.456..538Y. doi:10.1093/mnras/stv2665. ISSN 0035-8711. S2CID 118483580.
  44. ↑ Ferré-Mateu, Anna; Mezcua, Mar; Trujillo, Ignacio; Balcells, Marc; Bosch, Remco C. E. van den (2015-07-21). "Massive Relic Galaxies Challenge the Co-Evolution of Super-Massive Black Holes and Their Host Galaxies". The Astrophysical Journal (به انگلیسی). 808 (1): 79. arXiv:1506.02663. Bibcode:2015ApJ...808...79F. doi:10.1088/0004-637x/808/1/79. ISSN 1538-4357. S2CID 118777377.
  45. ↑ Guo, Hengxiao; J. Barth, Aaron (2021). "The Quasar SDSS J140821.67+025733.2 Does Not Contain a 196 Billion Solar Mass Black Hole". American Astronomical Society. 5 (1): 2. Bibcode:2021RNAAS...5....2G. doi:10.3847/2515-5172/abd7f9.
  46. ↑ Trakhtenbrot, Benny; Megan Urry, C.; Civano, Francesca; Rosario, David J.; Elvis, Martin; Schawinski, Kevin; Suh, Hyewon; Bongiorno, Angela; Simmons, Brooke D. (2015). "An Over-Massive Black Hole in a Typical Star-Forming Galaxy, 2 Billion Years After the Big Bang". Science. 349 (168): 168–171. arXiv:1507.02290. Bibcode:2015Sci...349..168T. doi:10.1126/science.aaa4506. PMID 26160942. S2CID 22406584.
  47. ↑ Oldham, L. J.; Auger, M. W. (2016). "Galaxy structure from multiple tracers – II. M87 from parsec to megaparsec scales". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 457 (1): 421–439. arXiv:1601.01323. Bibcode:2016MNRAS.457..421O. doi:10.1093/mnras/stv2982. S2CID 119166670.
  48. ↑ Walsh, Jonelle L.; Barth, Aaron J.; Ho, Luis C.; Sarzi, Marc (June 2013). "The M87 Black Hole Mass from Gas-dynamical Models of Space Telescope Imaging Spectrograph Observations". The Astrophysical Journal. 770 (2): 86. arXiv:1304.7273. Bibcode:2013ApJ...770...86W. doi:10.1088/0004-637X/770/2/86. S2CID 119193955.
  49. ↑ ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ Mazzalay, X.; Thomas, J.; Saglia, R. P.; Wegner, G. A.; Bender, R.; Erwin, P.; Fabricius, M. H.; Rusli, S. P. (2016). "The supermassive black hole and double nucleus of the core elliptical NGC 5419". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 462 (3): 2847–2860. arXiv:1607.06466. Bibcode:2016MNRAS.462.2847M. doi:10.1093/mnras/stw1802. S2CID 119236364.
  50. ↑ Juntai Shen; Karl Gebhardt (2010). "The Supermassive Black Hole and Dark Matter Halo of NGC 4649 (M60)". The Astrophysical Journal. 711 (1): 484–494. arXiv:0910.4168. Bibcode:2010ApJ...711..484S. doi:10.1088/0004-637X/711/1/484. S2CID 119291328.
  51. ↑ ۵۱٫۰ ۵۱٫۱ Dalla Bontà, E.; Ferrarese, L.; Corsini, E. M.; Miralda-Escudé, J.; Coccato, L.; Sarzi, M.; Pizzella, A.; Beifiori, A. (2009). "The High-Mass End of the Black Hole Mass Function: Mass Estimates in Brightest Cluster Galaxies". The Astrophysical Journal. 690 (1): 537–559. arXiv:0809.0766. Bibcode:2009ApJ...690..537D. doi:10.1088/0004-637X/690/1/537. S2CID 17074507.
  52. ↑ Walsh, Jonelle L.; Bosch, Remco C. E. van den; Gebhardt, Karl; Yildirim, Akin; Gültekin, Kayhan; Husemann, Bernd; Richstone, Douglas O. (2015-08-03). "The Black Hole in the Compact, High-Dispersion Galaxy NGC 1271". The Astrophysical Journal (به انگلیسی). 808 (2): 183. arXiv:1506.05129. Bibcode:2015ApJ...808..183W. doi:10.1088/0004-637X/808/2/183. ISSN 1538-4357. S2CID 41570998.
  53. ↑ Graham, Alister W.; Ciambur, Bogdan C.; Savorgnan, Giulia A. D. (2016). "Disky Elliptical Galaxies and the Allegedly Over-massive Black Hole in the Compact "ES" Galaxy NGC 1271". The Astrophysical Journal (به انگلیسی). 831 (2): 132. arXiv:1608.00711. Bibcode:2016ApJ...831..132G. doi:10.3847/0004-637X/831/2/132. hdl:1959.3/432781. ISSN 0004-637X. S2CID 118435675.
  54. ↑ ۵۴٫۰ ۵۴٫۱ Oshlack, A. Y. K. N.; Webster, R. L.; Whiting, M. T. (2002). "Black Hole Mass Estimates of Radio‐selected Quasars". The Astrophysical Journal. 576 (1): 81–88. arXiv:astro-ph/0205171. Bibcode:2002ApJ...576...81O. doi:10.1086/341729. S2CID 15343258.
  55. ↑ Daniel J. Mortlock; Stephen J. Warren; Bram P. Venemans; Patel; Hewett; McMahon; Simpson; Theuns; Gonzáles-Solares; Adamson; Dye; Hambly; Hirst; Irwin; Kuiper; Lawrence; Röttgering; et al. (2011). "A luminous quasar at a redshift of z = 7.085". Nature. 474 (7353): 616–619. arXiv:1106.6088. Bibcode:2011Natur.474..616M. doi:10.1038/nature10159. PMID 21720366. S2CID 2144362.
  56. ↑ John Matson (2011-06-29). "Brilliant, but Distant: Most Far-Flung Known Quasar Offers Glimpse into Early Universe". Scientific American. Retrieved 2011-06-30.
  57. ↑ Kormendy, John; Richstone, Douglas (1992). "Evidence for a supermassive black hole in NGC 3115". The Astrophysical Journal. 393: 559–578. Bibcode:1992ApJ...393..559K. doi:10.1086/171528.
  58. ↑ Romani, Roger W. (2006). "The Spectral Energy Distribution of the High-z Blazar Q0906+6930". The Astronomical Journal. 132 (5): 1959–1963. arXiv:astro-ph/0607581. Bibcode:2006AJ....132.1959R. doi:10.1086/508216. S2CID 119331684.
  59. ↑ Bower, G.A.; et al. (1998). "Kinematics of the Nuclear Ionized Gas in the Radio Galaxy M84 (NGC 4374)". Astrophysical Journal. 492 (1): 111–114. arXiv:astro-ph/9710264. Bibcode:1998ApJ...492L.111B. doi:10.1086/311109. S2CID 119456112.
  60. ↑ Jinyi Yang; Feige Wang; Xiaohui Fan; Joseph F. Hennawi; Frederick B. Davies; Minghao Yue; Eduardo Banados; Xue-Bing Wu; Bram Venemans; Aaron J. Barth; Fuyan Bian; Konstantina Boutsia; Roberto Decarli; Emanuele Paolo Farina; Richard Green; Linhua Jiang; Jiang-Tao Li; Chiara Mazzucchelli; Fabian Walter (2020). "Pōniuāʻena: A Luminous z=7.5 Quasar Hosting a 1.5 Billion Solar Mass Black Hole". The Astrophysical Journal Letters. arXiv:2006.13452. doi:10.3847/2041-8213/ab9c26. S2CID 220042206.
  61. ↑ ۶۱٫۰ ۶۱٫۱ Graham, Alister W.; Durré, Mark; Savorgnan, Giulia A. D.; Medling, Anne M.; Batcheldor, Dan; Scott, Nicholas; Watson, Beverly; Marconi, Alessandro (1 March 2016). "A Normal Supermassive Black Hole in NGC 1277". The Astrophysical Journal. 819 (1): 43. arXiv:1601.05151. Bibcode:2016ApJ...819...43G. doi:10.3847/0004-637X/819/1/43. ISSN 0004-637X. S2CID 36974319.
  62. ↑ van den Bosch, Remco C. E.; et al. (29 Nov 2012). "An over-massive black hole in the compact lenticular galaxy NGC 1277". Nature. 491 (7426): 729–731. arXiv:1211.6429. Bibcode:2012Natur.491..729V. doi:10.1038/nature11592. PMID 23192149. S2CID 205231230.
  63. ↑ Emsellem, Eric (Aug 2013). "Is the black hole in NGC 1277 really overmassive?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 433 (3): 1862–1870. arXiv:1305.3630. Bibcode:2013MNRAS.433.1862E. doi:10.1093/mnras/stt840. S2CID 54011632.
  64. ↑ "Black Holes: Gravity's Relentless Pull interactive: Encyclopedia". HubbleSite. Retrieved 2015-05-20.
  65. ↑ J. Kormendy; R. Bender; E. A. Ajhar; A. Dressler; S. M. Faber; K. Gebhardt; C. Grillmair; T. R. Lauer; D. Richstone; S. Tremaine (1996). "Hubble Space Telescope Spectroscopic Evidence for a 1 X 10 9 Msun Black Hole in NGC 4594". Astrophysical Journal Letters. 473 (2): L91–L94. Bibcode:1996ApJ...473L..91K. doi:10.1086/310399.
  66. ↑ Rieger, F. M.; Mannheim, K. (2003). "On the central black hole mass in Mkn 501". Astronomy and Astrophysics. 397: 121–126. arXiv:astro-ph/0210326. Bibcode:2003A&A...397..121R. doi:10.1051/0004-6361:20021482. S2CID 14579804.
  67. ↑ ۶۷٫۰۰ ۶۷٫۰۱ ۶۷٫۰۲ ۶۷٫۰۳ ۶۷٫۰۴ ۶۷٫۰۵ ۶۷٫۰۶ ۶۷٫۰۷ ۶۷٫۰۸ ۶۷٫۰۹ ۶۷٫۱۰ ۶۷٫۱۱ ۶۷٫۱۲ ۶۷٫۱۳ ۶۷٫۱۴ ۶۷٫۱۵ ۶۷٫۱۶ ۶۷٫۱۷ ۶۷٫۱۸ ۶۷٫۱۹ ۶۷٫۲۰ ۶۷٫۲۱ ۶۷٫۲۲ ۶۷٫۲۳ ۶۷٫۲۴ ۶۷٫۲۵ ۶۷٫۲۶ ۶۷٫۲۷ ۶۷٫۲۸ ۶۷٫۲۹ ۶۷٫۳۰ ۶۷٫۳۱ ۶۷٫۳۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام 1A وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  68. ↑ ۶۸٫۰۰ ۶۸٫۰۱ ۶۸٫۰۲ ۶۸٫۰۳ ۶۸٫۰۴ ۶۸٫۰۵ ۶۸٫۰۶ ۶۸٫۰۷ ۶۸٫۰۸ ۶۸٫۰۹ ۶۸٫۱۰ ۶۸٫۱۱ ۶۸٫۱۲ ۶۸٫۱۳ ۶۸٫۱۴ ۶۸٫۱۵ ۶۸٫۱۶ ۶۸٫۱۷ ۶۸٫۱۸ ۶۸٫۱۹ ۶۸٫۲۰ ۶۸٫۲۱ ۶۸٫۲۲ ۶۸٫۲۳ ۶۸٫۲۴ ۶۸٫۲۵ ۶۸٫۲۶ ۶۸٫۲۷ ۶۸٫۲۸ ۶۸٫۲۹ ۶۸٫۳۰ ۶۸٫۳۱ ۶۸٫۳۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام 2A وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  69. ↑ ۶۹٫۰ ۶۹٫۱ ۶۹٫۲ Bañados, Eduardo; et al. (6 December 2017). "An 800-million-solar-mass black hole in a significantly neutral Universe at a redshift of 7.5". Nature. 553 (7689): 473–476. arXiv:1712.01860. Bibcode:2018Natur.553..473B. doi:10.1038/nature25180. PMID 29211709. S2CID 205263326.
  70. ↑ Loewenstein, Michael; et al. (July 2001). "Chandra Limits on X-Ray Emission Associated with the Supermassive Black Holes in Three Giant Elliptical Galaxies". The Astrophysical Journal. 555 (1): L21–L24. arXiv:astro-ph/0106326. Bibcode:2001ApJ...555L..21L. doi:10.1086/323157. S2CID 14873290.
  71. ↑ GEBHARDT, K.; LAUER, T. R.; PINKNEY, J.; BENDER, R.; RICHSTONE, D.; ALLER, M.; BOWER, G.; DRESSLER, A. (December 2007). "The Black Hole Mass and Extreme Orbital Structure in NGC 1399". The Astrophysical Journal. 671 (2): 1321–1328. arXiv:0709.0585. Bibcode:2007ApJ...671.1321G. doi:10.1086/522938. S2CID 12042010.
  72. ↑ "Massive Black Holes Dwell in Most Galaxies, According to Hubble Census". Hubblesite STScI-1997-01. 1997-01-13. Retrieved 2010-05-02.
  73. ↑ "The Giant Elliptical Galaxy NGC 4261". Astronomy 162 (Dept. Physics & Astronomy University of Tennessee). Retrieved 2010-05-02.
  74. ↑ van, Loon J. T.; Sansom, A. E. (2015). "An evolutionary missing link? A modest-mass early-type galaxy hosting an oversized nuclear black hole". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 453 (3): 2341–2348. arXiv:1508.00698. Bibcode:2015MNRAS.453.2341V. doi:10.1093/mnras/stv1787. S2CID 56459588.
  75. ↑ "Black hole is 30 times expected size". phys.org.
  76. ↑ Wilman, R. J.; Edge, A. C.; Johnstone, R. M. (2005). "The nature of the molecular gas system in the core of NGC 1275". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 359 (2): 755–764. arXiv:astro-ph/0502537. Bibcode:2005MNRAS.359..755W. doi:10.1111/j.1365-2966.2005.08956.x. S2CID 18190288.
  77. ↑ Wilman, R. J.; Edge, A. C.; Johnstone, R. M. (2005). "The nature of the molecular gas system in the core of NGC 1275". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 359 (2): 755–764. arXiv:astro-ph/0502537. Bibcode:2005MNRAS.359..755W. doi:10.1111/j.1365-2966.2005.08956.x. S2CID 18190288.
  78. ↑ Wrobel, J. M.; Terashima, Y.; Ho, L. C. (2008). "Outflow-dominated Emission from the Quiescent Massive Black Holes in NGC 4621 and NGC 4697". The Astrophysical Journal. 675 (2): 1041–1047. arXiv:0712.1308. Bibcode:2008ApJ...675.1041W. doi:10.1086/527542. S2CID 119208491.
  79. ↑ Wernli, F.; Emsellem, E.; Copin, Y. (2002). "A 60 pc counter-rotating core in NGC 4621". Astronomy & Astrophysics. 396: 73–81. arXiv:astro-ph/0209361. Bibcode:2002A&A...396...73W. doi:10.1051/0004-6361:20021333. S2CID 18545003.
  80. ↑ Voggel, K. T.; Seth, A. C.; Baumgardt, H.; Husemann, B.; Neumayer, N.; Hilker, M.; Pechetti, R.; Mieske, S.; Dumont, A.; Georgiev, I. (2021-11-30). "First direct dynamical detection of a dual super-massive black hole system at sub-kpc separation". Astronomy & Astrophysics. doi:10.1051/0004-6361/202140827. ISSN 0004-6361.
  81. ↑ Thilker, David A.; Donovan, Jennifer; Schiminovich, David; Bianchi, Luciana; Boissier, Samuel; Gil de Paz; Armando; Madore, Barry F.; Martin, D. Christopher; Seibert, Mark (2009). "Massive star formation within the Leo 'primordial' ring". Nature. 457 (7232): 990–993. Bibcode:2009Natur.457..990T. doi:10.1038/nature07780. PMID 19225520. S2CID 4424307.
  82. ↑ ۸۲٫۰ ۸۲٫۱ Komossa, S.; Halpern, J.; Schartel, N.; Hasinger, G.; Santos-Lleo, M.; Predehl, P. (May 2004). "A Huge Drop in the X-Ray Luminosity of the Nonactive Galaxy RX J1242.6-1119A, and the First Postflare Spectrum: Testing the Tidal Disruption Scenario". The Astrophysical Journal Letters. 603 (1): L17–L20. arXiv:astro-ph/0402468. Bibcode:2004ApJ...603L..17K. doi:10.1086/382046. S2CID 53724998.
  83. ↑ NASA: "Giant Black Hole Rips Apart Unlucky Star" بایگانی‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine
  84. ↑ Kormendy, John; Bender, Ralf (2009). "Correlations between Supermassive Black Holes, Velocity Dispersions, and Mass Deficits in Elliptical Galaxies with Cores". Astrophysical Journal Letters. 691 (2): L142–L146. arXiv:0901.3778. Bibcode:2009ApJ...691L.142K. doi:10.1088/0004-637X/691/2/L142. S2CID 18919128.
  85. ↑ Merloni, Andrea; Heinz, Sebastian; di Matteo, Tiziana (2003). "A Fundamental Plane of black hole activity". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 345 (4): 1057–1076. arXiv:astro-ph/0305261. Bibcode:2003MNRAS.345.1057M. doi:10.1046/j.1365-2966.2003.07017.x. S2CID 14310323.
  86. ↑ N. Devereux; H. Ford; Z. Tsvetanov & J. Jocoby (2003). "STIS Spectroscopy of the Central 10 Parsecs of M81: Evidence for a Massive Black Hole". Astronomical Journal. 125 (3): 1226–1235. Bibcode:2003AJ....125.1226D. doi:10.1086/367595.
  87. ↑ Merloni, Andrea; Heinz, Sebastian; di Matteo, Tiziana (2003). "A Fundamental Plane of black hole activity". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 345 (4): 1057–1076. arXiv:astro-ph/0305261. Bibcode:2003MNRAS.345.1057M. doi:10.1046/j.1365-2966.2003.07017.x. S2CID 14310323.
  88. ↑ "Radio Telescopes Capture Best-Ever Snapshot of Black Hole Jets". NASA. Retrieved 2012-10-02.
  89. ↑ Nemiroff, R.; Bonnell, J., eds. (2011-04-13). "Centaurus Radio Jets Rising". Astronomy Picture of the Day. ناسا. Retrieved 2011-04-16. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |last-author-amp= (help)
  90. ↑ Nowak, N.; et al. (April 2010). "Do black hole masses scale with classical bulge luminosities only? The case of the two composite pseudo-bulge galaxies NGC 3368 and NGC 3489". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 403 (2): 646–672. arXiv:0912.2511. Bibcode:2010MNRAS.403..646N. doi:10.1111/j.1365-2966.2009.16167.x. S2CID 59580555.
  91. ↑ "NGC 4151: An active black hole in the "Eye of Sauron"". Astronomy magazine. 2011-03-11. Archived from the original on 29 March 2019. Retrieved 2011-03-14.
  92. ↑ ۹۲٫۰ ۹۲٫۱ Bon; Jovanović; Marziani; Shapovalova; Bon; Borka Jovanović; Borka; Sulentic; Popović (2012). "The First Spectroscopically Resolved Sub-parsec Orbit of a Supermassive Binary Black Hole". The Astrophysical Journal. 759 (2): 118–125. arXiv:1209.4524. Bibcode:2012ApJ...759..118B. doi:10.1088/0004-637X/759/2/118. S2CID 119257514.
  93. ↑ Gaffney, N. I.; Lester, D. F. & Telesco, C. M. (1993). "The stellar velocity dispersion in the nucleus of M82". Astrophysical Journal Letters. 407: L57–L60. Bibcode:1993ApJ...407L..57G. doi:10.1086/186805.
  94. ↑ Barker, S.; de Grijs, R.; Cerviño, M. (2008). "Star cluster versus field star formation in the nucleus of the prototype starburst galaxy M 82". Astronomy and Astrophysics. 484 (3): 711–720. arXiv:0804.1913. Bibcode:2008A&A...484..711B. doi:10.1051/0004-6361:200809653. S2CID 18885080.
  95. ↑ Satyapal, S.; Vega, D.; Dudik, R. P.; Abel, N. P.; Heckman, T.; et al. (2008). "Spitzer Uncovers Active Galactic Nuclei Missed by Optical Surveys in Seven Late-Type Galaxies". Astrophysical Journal. 677 (2): 926–942. arXiv:0801.2759. Bibcode:2008ApJ...677..926S. doi:10.1086/529014. S2CID 16050838.
  96. ↑ Strader, J.; et al. (2013). "The Densest Galaxy". The Astrophysical Journal. 775 (1): L6. arXiv:1307.7707. Bibcode:2013ApJ...775L...6S. doi:10.1088/2041-8205/775/1/L6. S2CID 52207639.
  97. ↑ Pastorini, G.; Marconi, A.; Capetti, A.; Axon, D. J.; Alonso-Herrero, A.; Atkinson, J.; Batcheldor, D.; Carollo, C. M.; Collett, J.; Dressel, L.; Hughes, M. A.; Macchetto, D.; Maciejewski, W.; Sparks, W.; van der Marel, R. (2007). "Supermassive black holes in the Sbc spiral galaxies NGC 3310, NGC 4303 and NGC 4258". Astronomy and Astrophysics. 469 (2): 405–423. arXiv:astro-ph/0703149. Bibcode:2007A&A...469..405P. doi:10.1051/0004-6361:20066784. S2CID 849621.
  98. ↑ Valluri, M.; Merritt, D.; Emsellem, E. (2004). "Difficulties with Recovering the Masses of Supermassive Black Holes from Stellar Kinematical Data". Astrophysical Journal. 602 (1): 66–92. arXiv:astro-ph/0210379. Bibcode:2004ApJ...602...66V. doi:10.1086/380896. S2CID 16899097.
  99. ↑ Ghez, A. M.; Salim; Weinberg; Lu; Do; Dunn; Matthews; Morris; Yelda; Becklin; Kremenek; Milosavljevic; Naiman; et al. (2008). "Measuring Distance and Properties of the Milky Way's Central Supermassive Black Hole with Stellar Orbits". Astrophysical Journal. 689 (2): 1044–1062. arXiv:0808.2870. Bibcode:2008ApJ...689.1044G. doi:10.1086/592738. S2CID 18335611.
Index: pl ar de en es fr it arz nl ja pt ceb sv uk vi war zh ru af ast az bg zh-min-nan bn be ca cs cy da et el eo eu fa gl ko hi hr id he ka la lv lt hu mk ms min no nn ce uz kk ro simple sk sl sr sh fi ta tt th tg azb tr ur zh-yue hy my ace als am an hyw ban bjn map-bms ba be-tarask bcl bpy bar bs br cv nv eml hif fo fy ga gd gu hak ha hsb io ig ilo ia ie os is jv kn ht ku ckb ky mrj lb lij li lmo mai mg ml zh-classical mr xmf mzn cdo mn nap new ne frr oc mhr or as pa pnb ps pms nds crh qu sa sah sco sq scn si sd szl su sw tl shn te bug vec vo wa wuu yi yo diq bat-smg zu lad kbd ang smn ab roa-rup frp arc gn av ay bh bi bo bxr cbk-zam co za dag ary se pdc dv dsb myv ext fur gv gag inh ki glk gan guw xal haw rw kbp pam csb kw km kv koi kg gom ks gcr lo lbe ltg lez nia ln jbo lg mt mi tw mwl mdf mnw nqo fj nah na nds-nl nrm nov om pi pag pap pfl pcd krc kaa ksh rm rue sm sat sc trv stq nso sn cu so srn kab roa-tara tet tpi to chr tum tk tyv udm ug vep fiu-vro vls wo xh zea ty ak bm ch ny ee ff got iu ik kl mad cr pih ami pwn pnt dz rmy rn sg st tn ss ti din chy ts kcg ve
Prefix: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Portal di Ensiklopedia Dunia

Portal : Agama
Agama
Portal : Bahasa
Bahasa
Portal : Biografi
Biografi
Portal : Budaya
Budaya
Portal : Ekonomi
Ekonomi
Portal : Elektronika
Elektronika
Portal : Film
Film
Portal : Filsafat
Filsafat
Portal : Geografi
Geografi
Portal : Indonesia
Indonesia
Portal : Ilmu
Ilmu
Portal : Lingkungan
Lingkungan
Portal : Masyarakat
Masyarakat
Portal : Matematika
Matematika
Portal : Militer
Militer
Portal : Mitologi
Mitologi
Portal : Musik
Musik
Portal : Olahraga
Olahraga
Portal : Pendidikan
Pendidikan
Portal : Politik
Politik
Portal : Sastra
Sastra
Portal : Sejarah
Sejarah
Portal : Seni
Seni
Portal : Teknologi
Teknologi
Kembali kehalaman sebelumnya