سرزمین ماد

ماد
𐎶𐎠𐎭
منطقه تاریخی ایران

محدوده و قلمرو اولیه مادها
مرکزهگمتانه
تاریخچه
تاریخچه 
• پیدایش اقوام کوه نشین ماد
۹۰۰ ق. م
• سقوط پادشاهی ماد
۵۴۹ ق. م
امروزه بخشی ازایران

ایالت ماد (پارسی باستان:𐎶𐎠𐎭)، (رومی:Mād) منطقه‌ای باستانی در شمال غربی ایران است که بیشتر به عنوان پایگاه سیاسی و فرهنگی مادها شناخته می‌شود. ایالت ماد در دوره هخامنشی، شامل آذربایجان ایران امروزی، کردستان ایران و طبرستان غربی (گیلان امروزی) می‌شد. به عنوان یک ساتراپی تحت حکومت هخامنشیان، حتی منطقه وسیع تری را از جمله منطقه داغستان در شمال را نیز شامل می‌شد. با این حال، پس از حملات اسکندر مقدونی، بخش های شمالی تقسیم و از هم جدا شد و به آتروپاتین (آذربایجان) معروف شد، در حالی که منطقه باقی مانده در جنوب به عنوان ماد سفلی شناخته شد.[۱]

ریشه قومی

نقشه قدیمی از موقعیت اقوام ماد در شمال و شمال غربی ایران
موقعیت مادها در نقشه بطلمیوس
مناطق ماد نشین

هرودوت مادها را آریایی می‌نامد و می‌گوید در قدیم مادها را آریایی می‌نامیدند. هرودوت در دفتر هفتم بند شصت و دو می‌نویسد:[۲]

مادها در ارتش مانند پارسیان مجهز بودند. فرمانده آن‌ها تیگران هخامنشی بود. این‌ها در زمان قدیم توسط همه مردان آریایی نامیده می‌شدند، اما زمانی که زن کولخیس ماد از آتن در میان آریایی‌ها آمد، نام خود را مانند پارسیان تغییر دادند. این روایت خود مادها از خودشان است. کیسی‌ها در ارتش مانند پارسی‌ها مجهز بودند، اما عمامه بر سر داشتند و کلاه نداشتند. فرمانده آنها آنافس پسر اوتانس بود. هیرکانی‌ها مانند پارس‌ها مسلح بودند. رهبر آن‌ها مگاپانوس بود. که بعداً فرماندار بابل شد.

استرابون اقوام کادوسی، آماردی، تپوری و کرتی را به عنوان اقوام کوهستان‌نشین ماد یاد می‌کند. استرابون می‌نویسد:[۳]

تمام مناطق این کشور به استثنای بخشی به سمت شمال که کوهستانی و ناهموار و سرد است و محل زندگی کوهنشینانی به نام کادوسی (Cadusii) و آماردی (Amardi) و تپوری (Tapyri) و کرتی (Cyrtii) و سایر مردمان دیگراست، حاصلخیز است.

استرابون اعتقاد دارد نواحی تپور و ری و دروازه کاسپین بخشی از سرزمین ماد بودند که اشکانیان بر آن سلطه یافتند و می‌نویسد:[۴]

مناطقی از کشور پارت، قومس (Comisene) و خوار (Chorene) است و می‌توان گفت کل منطقه‌ای است که تا دروازه کاسپین (Caspian Gates) و ری (Rhagae) و تپوری (Tapyri) گسترش می‌یابد، که قبلاً متعلق به ماد بود.

احمد کسروی در کتاب کاروند از قول استرابون می‌نویسد:[۵]

استرابون مورخ یونانی در کتاب جغرافیای خود که دو هزار سال پیش نوشته است، اقوام کوه نشین سرزمین ماد را بدینسان نام می‌برد: کردتیان، آماردان، تپوران، کادوسیان.

قدیمی‌ترین اسناد تاریخی مرتبط با مادها

نام ماد نخستین بار در متون شلمنسر سوم (۸۵۸–۸۲۴ پ. م) پادشاه آشور آمده است و در آن از مردم سرزمین مادا نام برده شده است. ساکنان این سرزمین به نام ماد شناخته شدند.[۶] سرزمین آذربایجان فعلی در شمال غربی فلات ایران را با نام ماد کوچک، تهران (ری)، حوزهٔ شمال غربی کویر مرکزی و همدان را با نام ماد بزرگ می‌شناختند. نخستین پایتخت کشور ماد هگمتانه نام داشت.

در دورهٔ نخستین، مرزهای غربی شاهک‌نشین‌های ماد که از یکدیگر مستقل بودند، از مرزهای غربی دشت همدان فراتر نمی‌رفتند. اطلاعات ما دربارهٔ حدود شمالی و شرق ماد بسیار اندک است. با این حال، سرزمین اصلی ماد، آن‌گونه که آشوری‌ها از اواخر سدهٔ نهم پ.م. تا آغاز سدهٔ هفتم پ.م. آن را می‌شناختند، از سوی شمال به گیزیل بوندا محدود می‌شد که گیزیل بوندا در کوه‌های قافلان‌کوه در شمال دشت همدان قرار داشت؛ از سوی غرب و شمال غرب نیز محدودهٔ آن از دشت همدان فراتر نمی‌رفت و به کوه‌های زاگرس محدود می‌شد؛ به جز در جنوب غربی که مادها تا دره‌های زاگرس را در اختیار داشتند که این مرز در دامنهٔ رشته‌کوه گرین واقع شده بود و ماد را از الیپی، پادشاهی‌ای در نواحی پیشه‌کوه به سمت جنوب کرمانشاه، جدا می‌کرد. از سوی جنوب نیز مرز ماد به منطقهٔ ایلامی سیماشکی محدود می‌شد که امروزه با درهٔ خرم‌آباد تطبیق داده می‌شود.[۷]

سالشمار

  • در سال ۶۳۳ پ.م. سکاها به سرزمین ماد حمله کردند. ۹ سال بعد در سال ۶۲۴ پ.م. مادها، سکاها را شکست داده و عقب می‌رانند.[۸]
  • در سال ۶۱۲ پ.م. ماد و بابل متحد شدند و هووخشتره به نینوا مرکز آشور حمله کرد و پادشاهی آشور را برانداخت.[۹]
  • در سال ۵۵۰ پ.م. ایشتوویگو آخرین شاه ماد پس از پنج سال جدال با پارسیان از کوروش شکست خورده و پیرو آن هگمتانه به تسخیر کوروش در می‌آید.[۱۰]
  • در سال ۱۵۵ پ.م. دوباره مهرداد یکم پادشاه اشکانی سرزمین ماد را تسخیر می‌کند.[۱۱]

دوره اول تهاجم به سرزمین ماد

آشوری‌ها تا پایان دوران حکومت آشور-ناصیر-پال دوم از قلل مرزی زاگرس نگذشته به نقاط دور دست ماد نفوذ نمی‌کردند. ولی بعد از آنکه پایگاه جنگی در زاموآ برای خود ایجاد کردند، در جهت سرزمین ماد و دریای خزر تهاجمات سریع به عمل آوردند. اتحادیه قبایل ماد تا حدود دهه سوم پ.م. برخوردی با آشور نداشت. در سال ۸۴۲ پ.م. شلمنسر سوم آشوب نامار را خاموش کرد و یانزی بیت‌همبان را که مجاور محل بود به پادشاهی نامار مستقر ساخت اما پیشوای (یانزی) مزبور در سال ۸۳۴ پ.م. از اطاعت آشور سرپیچی کرد و این بهانه‌ای برای نخستین لشکرکشی شلمنسر سوم به خاک ماد شد.

آشوری‌ها از سوی شمال‌شرقی و از طریق گردنه‌های کوه‌های خشمار به طرف نامار سرازیر شدند. آشوری‌ها دژهای نامار را تارومار کرده اموالی که در کوهستان‌ها مخفی شده بود، تصرف نمودند و این عملیات چنان سریع انجام گرفت که فرصتی برای اقدامات دیگر باقی ماند و لشکریان آشور به قصد غارت و چپاول بسوی داخل سرزمین ماد به حرکت درآمدند. محتملا یانزی (شاه) نامار به ماد گریخته بود و این خود بهانه‌ای برای حمله آشوری‌ها به آن سرزمین شد. لشکریان آشور در مرحله اول پیشرفت وارد کشور پارسوآ شدند و از ۲۷ شاهک آنجا خراج ستاندند.

در ادامه تجاوزات، آشوری‌ها از کوه‌ها گذشته به سرزمین مسی در قسمت علیای زرینه‌رود سرازیر شدند و سپس بسوی دیگر کوهستان‌ها و ناحیه آرازیاش و خارخار که در آن عهد به اتحادیه قبایل ماد تعلق داشت، حرکت کردند. منابع آشوری برای بار اول از سرزمین آمادای یاد می‌کنند. ظاهراً لشکر آشور به بخش علیای قزل‌اوزن نزدیک بیجار و شاید دره همدان کنونی نفوذ کردند.

سالنامه‌های شلمنسرسوم نام چهار دژ که وی در کشور مادها اشغال کرد، ذکر می‌کنند.[۱۲] آشوری‌ها عده‌ای از ساکنان را به بردگی بردند و بخش اعظم ساکنان و دامها علی‌رسم در کوه‌ها پنهان شده بودند و آشوری‌ها مدتی در دره‌ها یکه‌تازی کردند؛ حتی در خارخار تصویر شلمنسر را بر سنگ نقر کردند ولی با اینحال راه بازگشت پیش گرفتند و یانزی نامار را که به اسارت درآورده بودند، با خود بردند.

دایان آشور

محاصره و تسلیم شدن یکی از شاهکان اتحادیه قبایل ماد
مجازات پیشوایان مادی اسیر

لشکرکشی‌ها در سال‌های بعد ادامه یافت و سردار (تورتان) دایان آشور در سال ۸۲۷ پ.م. بسوی زاب بزرگ حرکت کرده سپس سرزمین گیلزان را در کرانه غربی دریاچه اورمیه را اشغال کرد. دایان آشور تعدادی دام‌های شاخدار و اسب از گیلزان و پادشاهی‌های مجاور تا آندیا بر مسیر سفلای رود قزل‌اوزن برسم خراج گرفت. در همان سال، جنگ داخلی‌ای در آشور آغاز شد و فقط شمشی ادد پنجم پادشاه جدید آشور موفق شد مجدداً قدرت حکومتی واحد را در سراسر خاک پادشاهی مستقر سازد.

ایشپوئینی پادشاه اورارتو، در دوران جنگ‌های داخلی آشور به کرانه‌های دریاچه ارومیه رفته و پادشاهی گیلزان را به اورارتو ضمیمه ساخت. ظاهراً شکست سختی به پادشاهی منائیان متحد آشور وارد کرد؛ زیرا که در دههٔ دوم سده نهم پ.م. شارسینا متحد استراتژیک اورارتو، شاه منائیان بوده است.

شمشی ادد از کوه کولار گذشته هدایای تقدیمی بوشکیه، منائی، پارسوا را اخذ و از سرزمین میسیان گذر کرده دهکده‌ها و نقاط مسکونی بسیار آتش زد. آنگاه آشوری‌ها به کوهستان گیزیل‌بوندا که ناحیه مجاور دریاچه اورمیه را از سرزمین اصلی ماد جدا می‌کرده، روی آوردند. مهاجمان پس از آن‌که نخستین دژ کوهستانی ناحیه مزبور را به تصرف درآوردند، دو تن از پیشوایان گیزیل‌بوندا به منظور جلب عطوفت ایشان تعدادی اسب بارکش و عرابه به رسم هدیه تقدیم کردند ولی پیشوای سومی بنام پیریشاتی تصمیم گرفت که مقاومت کند اما شکست سختی متحمل و خود وی نیز اسیر شد. یکی دیگر از سران گیزیل‌بوندا اظهار انقیاد کرد و شمشی-ادد پنجم در قلعه وی که به سیبار موسوم بود، لوحی به پا داشت و تصویر خویش و نبشته‌هایی بر آن منقور ساخت. ظاهراً آشوری‌ها در مشرق قزل‌اوزن بودند و راه بسوی سرزمین ماد گشوده شده بود.

مادی‌ها تحت رهبری پیشوای اتحادیه قبایل قرار داشتند و این شخص هاناشیروکا نام داشت و مقرّ وی دژ ساگ بیتو بود. وی خواست در کوه‌های البرز پنهان شود ولی شاه آشور مادی‌ها را مجبور به پیکار کرد. به روایت لوح آشوری متجاوزان ۲۳۰۰ کشته و ۱۲۰۰ نقاط مسکونی را ویران کردند و ۱۴۰ سوار به اسیری گرفتند.[۱۳] پایداری مادی‌ها درهم شکسته نشد و مون سو آرتا فرمانروای آرازیاش هنگامی که آشوری‌ها در بازگشت از کوه‌های میان قروین و همدان عبور می‌کردند، راه را بر ایشان سد کرد ولی به این دسته از مادی‌ها ضربهٔ سختی وارد آمد. به موجب لوح نبشته ۱۰۷۰ تن کشته و عده کثیری را آشوری‌ها به بردگی بردند و تعدادی دام به رسم هدیه اخذ کردند.[۱۴]

هدف آشوری‌ها از حملات

اسارت و کوچاندن سکنه ماد توسط آشوری‌ها

این لشکرکشی‌ها برای آشور از سه جهت اهمیت داشت:

  • جلوگیری از امکان اتحاد میان مردم منائی و مادی از یک جهت و مقابله با قدرت فزاینده اورارتویی‌ها از جهت دیگر
  • غارت مردم و گرفتن بردگان
  • تدارک یک لشکرکشی علیه بابل که در آن زمان نامار را تحت فرمان و تسلط خویش درآورده بود. آن‌ها در ۸۱۹ پ.م. به بابل لشکرکشی کردند. این لشکرکشی بیشتر در خاک نامار جریان داشت. در سال‌های بعدی، آشوری‌ها به امور داخلی میان‌رودان سرگرم بودند ولی سرزمین ماد را هم از یاد نبردند.

شمشی ادد پنجم در سال ۸۱۰ پ.م. درگذشت و ادد نیراری سوم که کودکی خردسال بود، وارث تاج و تخت آشور گشت. در واقع، بیوه شمشی ادد، ملکه سمیرامیس، امور ملک را اداره می‌کرد. حکومت یک زن، در میان اقوام پیرامون که به سازمان پدرسالاری خو گرفته بودند، بر آن‌ها تأثیر عمیقی گذاشت و افسانه‌های فراوان دربارهٔ سمیرامیس، برای مدت‌ها در میان عموم شایع بود و حتی در عهد ما نیز در بعضی نقاط شایع هست.[۱۵]

آشوری‌ها قصد داشتند سرزمین ماد را کاملاً مطیع خویش سازند. متأسفانه دربارهٔ این لشکرکشی‌ها فقط یادآوری فهرست واری که در فهرست اسامی مردان سال[۱۶] به عمل آمده و همچنین از یک نبشته رسمی که اندکی مشروح‌تر است، اطلاعات مختصری وجود دارد. سمیرامیس و ادد نیراری پنج بار به خاک ماد لشکرکشی کردند. به گفته کتزیاس، سمیرامیس به نقاط دور دست مشرق تا باکتریا لشکر کشید و جنگ کرد. گرچه اعتماد به گفته‌های کتزیاس دشوار است ولی احتمالاً تا حدی روایت موثقی را نقل کرده است؛ زیرا در فاصله سال‌های ۸۰۲ پ.م. و ۷۸۸ پ.م. آشوری‌ها پیشرفت مهمی بسوی مشرق کردند؛ گرچه گمان نمی‌رود به اراضی اصلی باکتریا دست یافته باشند.

به هر صورت، روایتی که دربارهٔ تسخیر ماد توسط سمیرامیس در میان مردم شایع بوده و کتزیاس نقل کرده، اساساً صحیح است؛ گرچه مؤلف مزبور به رسم خویش، بر آن پایه افسانه طویلی ساخته و پرداخته است.

یک متحد استراتژیک برای قبایل ماد

قبایل ماد هیچگاه نتوانستند به حاکمان منائی اعتماد کنند. منائی‌ها خود نیز در سیطره آشوری‌ها بودند؛ بدین سبب، حضور یک نیروی سیاسی، نظامی جدید می‌توانست معادلات را به نفع اتحادیه قبایل ماد بهبود بخشد. در دوران شکست و سرشکستگی مادی‌ها یک نیروی سیاسی جدید وارد درگیری با آشور شد و آن کسی نبود جز اورارتویی‌ها. دوران حکومت ادد نیراری سوم پادشاه آشور با آغاز تهاجم منوآ به جنوب شرقی آشور مصادف بود.[۱۷] ادد نیراری یا مادرش ملکه سمیرامیس با منوآ دوبار در منائی، پنج‌بار در خوبوشکیه، یک بار در دره علیای فرات پیکار کردند. همچنین شلمنسر چهارم جانشین ادد نیراری سوم نیز با اورارتو در جنگ بود ولی موفق نبود. در آن دوران اورارتو برای آشور خطری جدی بشمار می‌رفت؛ بنابراین، به‌طور طبیعی از میزان فشار حداکثری آشوری‌ها بر قبایل ماد تا حدی کاسته شد و ایشان توانستند با آزادی عمل بیشتر به آینده خویش بیندیشند و تصمیمات درست در جهت رهایی اتخاذ نمایند.

وقایع آغاز قرن هشتم یا ۷۹۹ پ.م. از لحاظ تاریخ ماد اهمیت فوق‌العاده داشت. در آن دوران که ماد هنوز برای مبارزه با دشمن خطرناکی چون آشور متحد و آماده نبود و پادشاهی نظامی آشور آن سرزمین را هدف چپاول و غارت‌گری‌های منظم قرار داده، مرتباً قطعاتی از خاک آن را متنزع می‌نمود، تهاجم اورارتو منجر به ایجاد حایلی میان آشور و ماد گشت[۱۸] و بدین منوال ماد از این‌که تحت انقیاد آشور درآید نجات یافت و چون خود اورارتویی‌ها از لحاظ قوم ماد به صورت بزرگ‌ترین خطر درآمدند مبارزه آزادی طلبانه منائی‌ها این خطر جدید را از قبایل سرزمین ماد دور ساخت. اورارتویی‌ها بیشتر اراضی منائی‌ها را به زیر فرمان خود درآوردند و مجدداً جسارت کرده به سرحددات بابل در دره دیاله حمله کردند، رقابت دو امپراتوری کشور گشا یعنی آشور و اورارتو به مادی‌ها و منائی‌ها کمک کرد.

شکست سختی که لشکریان تیگلات پیلسر سوم در سال ۷۴۳ پ.م. به اورارتو وارد آوردند، به دعاوی اورارتو در مورد سیطره بر منائی‌ها پایان بخشید و دوران رونق و شکفتگی دولت منائی‌ها آغاز گردید و در آن عهد از حیث نیرو و اهمیت چندان از اورارتو و آشور عقب نبود. اطلاعات بعدی راجع به ماد و منائی مربوط به سال ۷۱۹ پ.م. است.

فرهنگ و تمدن مادها

در پایان قرن ششم پ.م. در قلمرو اتحادیه قبایل ماد افراد جامعه به‌طور کلی به دامداری اشتغال داشتند، گرچه از زراعت که بر پایه آبیاری مصنوعی بوده نیز اطلاع داشتند. پرورش اسب اهمیت خاص داشت[۱۹] دام‌های بزرگ شاخدار و گوسفند نیز پرورش می‌دادند. با پرورش شتران دوکوهان باکتریایی نیز آشنا بودند. پیشه‌ها بر خلاف نواحی غربی و شمال‌غربی ـ یعنی حدود کردستان و آذربایجان ـ رونقی نداشت و چندان در ماد تکامل نیافته بود.

ارتش هنوز از مردم جدا نشده بود. اصطلاح کاره که در کتیبه بیستون به کار رفته هم، به معنی «لشکر» است و هم به معنی «مردم». ظاهراً سپاهیان از داوطلبان قبایل بودند. به گفته هرودوت در قرن هفتم پ.م. تقسیم‌بندی ارتش ماد از روی بستگی قبیله‌ای بود؛ نه نوع سلاح. هر فرد آزادی که قادر به حمل سلاح بود، سپاهی محسوب می‌شد. تصادفی نیست که آشوری‌ها دائماً نام مادی‌ها را نه تنها با صفت دور بلکه نیرومند نیز موصوف می‌سازند. این می‌رساند که مادی‌ها برغم تفرقهٔ ظاهری و تقسیم به کشورهای کوچک متحد بوده‌اند. به دیگر سخن … اینکه با وجود حفظ و ذکر نام‌های متصرّفات کوچک، اصطلاح مادای را نیز به موزات آنها به کار می‌برند و مادها را به صفت نیرومند موصوف می‌سازند، می‌رساند که موجودیت اتحادیه قبایل ماد به‌طور کلی محفوظ مانده بود.

دوره دوم تهاجم به سرزمین ماد

در سال ۷۴۴ پ.م. سپاه تیگلات پیلسر سوم به‌سوی درهٔ رود دیاله حرکت کرده و وارد سرزمین پارسوآ شد؛ سرزمین مفتوح جزو خاک آشور گشت. سال‌نامه‌های تیگلات-پیلسر سوم به‌صورت ناقصی (نوشته‌های بریده‌بریده‌ای بر الواح نیمه‌سترده) یافت شده است. شرادر و روست حدس زده‌اند که تیگلات پیلسر به تصرف پارسوآ اکتفا نکرده، به داخل سرزمین ماد نفوذ کرده است. در این سال‌نامه‌ها با جملات بریده‌بریده‌ای از تصرف دهکدهٔ آرازیاش یاد شده که مردم آن علیه بی‌سی‌خادیر فرمان‌فرمای کیشه‌سو خروج کرده بودند؛ سپس دربارهٔ فرار راماتئا فرمان‌فرمای آرازیاش سخن به میان آمده و ضمناً گفته شده که در دهکده‌های وی، گذشته از اسبان و دام‌های شاخ‌دار، ذخایر سنگ لاجورد باکتریا نیز به چنگ مهاجمان افتاده است. در متن به‌صراحت آمده که آخرین نقطهٔ لشکرکشی دژ مادی زاگروتی بوده است؛ سپس آشوری‌ها راه بازگشت پیش گرفتند.

در ادبیات

در برخی اشعار و متون به سرزمین ماه، مای یا ماد اشاره شده است:

  • سوزنی سمرقندی در بیتی از این سرزمین در کنار دماوند به عنوان سرزمینی یاد می‌کند که به سحر و جادو شهرت دارد:[۲۰]
به چیست گویی سحر حلال در ره شعرچنان نمایم کز مای یا دماوندم

نگارخانه

جستارهای وابسته

پانویس

  1. Bruno Jacobs, "ACHAEMENID RULE IN Caucasus" in Encyclopædia Iranica. January 9, 2006. Excerpt: "Achaemenid rule in the Caucasus region was established, at the latest, in the course of the Scythian campaign of Darius I in 513-12 BCE. The Persian domination of the cis-Caucasian area (the northern side of the range) was brief, and archeological findings indicate that the Great Caucasus formed the northern border of the empire during most, if not all, of the Achaemenid period after Darius"
  2. The Medes in the army were equipped like the Persians; indeed that fashion of armour is Median, not Persian; their commander was Tigranes, an Achaemenid. These were in old time called by all men Arians,3 but when the Colchian woman Medea came from Athens among the Arians they changed their name, like the Persians. This is the Medes' own account of themselves. The Cissians in the army were equipped like the Persians, but they wore turbans and not caps. Their commander was Anaphes son of Otanes. The Hyrcanians were armed like the Persians; their leader was Megapanus; who was afterwards the governor of Babylon. Herodotus, Book VII 62 (7.62)
  3. All regions of this country are fertile except the part towards the north, which is mountainous and rugged and cold, the abode of the mountaineers called Cadusii, Amardi, Tapyri, Cyrtii and other such peoples, who are migrants and predatory. strabo (11.13.3)
  4. Parts of the Parthian country are Comisene and Chorene, and, one may almost say, the whole region that extends as far as the Caspian Gates and Rhagae and the Tapyri, which formerly belonged to Media. strabo (11.9.1)
  5. عبدلی، علی (۱۳۸۰). «نگاهی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به قوم تالش». فصلنامه مطالعات ملی (۸): ۱۱۵.
  6. «MEDIA». Encyclopædia Britannica.
  7. Dandamayev and Medvedskaya, MEDIA.
  8. CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
  9. CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
  10. c. 708 Deioces founds Median Kingdom with its capital in Ecbatana. iranicaonline.org
  11. CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
  12. کوآکیندا Ku-akinda، تازانابی Tarzanabi، اسامول Es-amul، کینابلیلا Kinablila,
  13. ۱۴۰ سوار نکته جالبی است و خصوصیت قبیله فوق را نشان می‌دهد که ایشان سوارکار بودند. یک مصرع از شاهنامه: ابا شاه نوذر ۱۴۰ هزار … همانا که بودند جنگی سوار
  14. این قسمت لوح شامشی از طریق دیگر در شاهنامه انعکاس یافته است
  15. اغلب از هرجای ایران که بپرسی فلان بنای تاریخی نظیر قلعه، پل، حمام را چه کسی ساخته اظهار می‌دارند دختری بانی آن است مانند قلعه دختر
  16. مردان سال: چون مبدأ تاریخی وجود نداشت سال‌ها را به نام وقایع برجسته و اشخاص مهم می‌نامیدند.
  17. این را باید مدّنظر داشت آنچه که در شاهنامه تحت عنوان زابل یاد می‌شود همان اورتوییان است
  18. که از دریاچه اورمیه تا دره دیاله و تقریباً سرحد ایلام ممتد بود
  19. آشوریان تقریباً جز اسب چیزی برسم خراج از مادی‌ها نمی‌گرفتند
  20. اسماعیل‌پور، ۱۳۹۹: ۱۲۶.

منابع

  • Dandamayev, Muhammad A; Medvedskaya, Inna Nikolaevna (15 Aug 2006). "MEDIA". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 2 Oct 2012.{{cite encyclopedia}}: نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (link)

پیوند به بیرون

Read other articles:

German solid state chemist and materials scientist (born 1962) Claudia FelserBorn (1962-07-28) July 28, 1962 (age 61)Aachen, GermanyEducationUniversity of CologneSpouseStuart ParkinScientific careerFieldsPhysicsChemistryMaterials ScienceInstitutionsUniversity of MainzMax Planck Institute for Chemical Physics of SolidsThesisBandstrukturrechnungen und Photoemissionsexperimente an zwischenvalenten Europiumverbindungen (1994)Doctoral advisorGeorg HohlneicherOther academic advisorsA...

 

كلية طب جورجيا مدرسة الطب   معلومات التأسيس 1828  الموقع الجغرافي إحداثيات 33°28′14″N 81°59′20″W / 33.47065°N 81.98891°W / 33.47065; -81.98891  البلد الولايات المتحدة  إحصاءات عدد الطلاب 957 (1 سبتمبر 2021)[1]  تعديل مصدري - تعديل   كلية طب جورجيا مدرسة الطب (بالإنجليزية: Medi...

 

У Вікіпедії є статті про інших людей із прізвищем Дженкінс. Еван Дженкінсангл. Evan Jenkins Народився 12 вересня 1960(1960-09-12) (63 роки)ГантінгтонКраїна  СШАДіяльність політик, адвокат, бізнесмен, інструкторAlma mater Університет Флориди (1983), Cumberland School of Lawd (1987)[1] і Фло...

Isla Tiga Pulau Tiga Ubicación geográficaMar Mar de la China MeridionalCoordenadas 5°43′19″N 115°38′59″E / 5.7219444444444, 115.64972222222Ubicación administrativaPaís  MalasiaDivisión SabahEstado SabahCaracterísticas generalesSuperficie 6,07Longitud 4,4 kmAnchura máxima 1,5 kmPunto más alto ()PoblaciónCapital no tieneOtros datosBahía Bahía de Kimanis[editar datos en Wikidata] Isla Tiga (en malayo: Pulau Tiga[1]​) es una de u...

 

Esta página cita fontes, mas que não cobrem todo o conteúdo. Ajude a inserir referências. Conteúdo não verificável pode ser removido.—Encontre fontes: ABW  • CAPES  • Google (N • L • A) (Abril de 2022) Bandeira da Federação Internacional de Futebol Adoção 2018 Tipo Organização internacional A Bandeira da Federação Internacional de Futebol é um dos símbolos oficiais da FIFA.[1][2] História Bandeira usada entre 20...

 

Campeonato Mundial de Ginástica Artística de 2011 Dados Sede Tóquio Maior vencedor Kohei Uchimura Maior vencedora Viktoria Komova Jordyn Wieber Lu Sui / Yao Jinnan Nação vencedora  China ← Roterdã 10 Antuérpia 13  → O XLIII Campeonato Mundial de Ginástica Artística ocorreu entre os dias 8 e 16 de outubro de 2011, no Tokyo Metropolitan Gymnasium, na cidade de Tóquio, Japão. O evento serviu como Pré-Olímpico para os Jogos Olímpicos de 2012, em Londres, j...

President of Chile from 1970 to 1973 Allende redirects here. For other uses, see Allende (disambiguation). In this Chilean name, the first or paternal surname is Allende and the second or maternal family name is Gossens. Salvador AllendeOfficial portrait, 197028th President of ChileIn office3 November 1970 – 11 September 1973Preceded byEduardo Frei MontalvaSucceeded byAugusto Pinochet56th President of the Senate of ChileIn office27 December 1966 – 15 May ...

 

Ministère de l'Intérieur Situation Création 1949 Dissolution 1990 Type Gouvernement de la RDA Siège Behrenstraße 1–19Berlin Langue Allemand modifier  Le ministère de l'Intérieur de la République démocratique allemande (RDA) (Ministerium des Innern der DDR ou MdI) était le ministère chargé de la politique intérieure, au sein du gouvernement de la RDA. Il est créé en 1949 et dissous à la réunification de la RDA avec la République fédérale d'Allemagne (RFA), en 1990. I...

 

Swedish a cappella group The Real Group(From left) Anders Edenroth, Emma Nilsdotter, Lisa Östergren, Morten Vinther Sørensen, Jānis StrazdiņšBackground informationOriginStockholm, SwedenGenresA cappella, vocal jazz, popYears active1984–presentMembersClara Fornander (soprano)Joanné Pastor Nugas (alto)Johannes Rückert Becker (tenor)Axel Berntzon (baritone) Daniele Dees (bass)Past membersMargareta BengtsonJohanna NyströmPeder KarlssonAnders JalkéusAnders EdenrothKatarina HenrysonMorte...

1931 film Enthusiasm: The Symphony of DonbasFilm posterDirected byDziga VertovWritten byDziga VertovProduced byUkrainfilm [uk]CinematographyB. CejtlinEdited byElizaveta SvilovaRelease date 1931 (1931) Running time65 minutesCountrySoviet UnionLanguageRussian Enthusiasm: The Symphony of Donbas (Ukrainian: Ентузіязм: Симфонія Донбасу or Entuziiazm: Symfoniia Donbasu, Russian: Энтузиазм: Симфония Донбасса), also referred to as Don...

 

Policy on permits required to enter Kiribati Politics of Kiribati Constitution Human rights LGBT rights Executive President Taneti Maamau Vice-President Teuea Toatu Cabinet Legislative House of Assembly Speaker: Tangariki Reete Members Judiciary Court of Appeal President: Sir Peter Blanchard High Court Chief Justice: Bill Hastings (suspended) Elections Recent elections Presidential: 20162020 Parliamentary: 2015–162020 Political parties Subdivisions Foreign relations Ministry of Foreign Affa...

 

Conducting tissue in vascular plants This article is about vascular tissue in plants. For transportation in animals, see Circulatory system. Cross section of celery stalk, showing vascular bundles, which include both phloem and xylem Detail of the vasculature of a bramble leaf Translocation in vascular plants Vascular tissue is a complex conducting tissue, formed of more than one cell type, found in vascular plants. The primary components of vascular tissue are the xylem and phloem. These two...

Idea and situation that women and men are not treated as equal This article's lead section may be too short to adequately summarize the key points. Please consider expanding the lead to provide an accessible overview of all important aspects of the article. (February 2020) Part of a series onFeminism History Feminist history History of feminism Women's history American British Canadian German Waves First Second Third Fourth Timelines Women's suffrage Muslim countries US Other women's rights W...

 

Bay on the Northern coast of the Antarctic peninsula Location of Graham Coast on the Antarctic Peninsula. Bigo Bay (65°43′S 64°30′W / 65.717°S 64.500°W / -65.717; -64.500) is a bay 8 nautical miles (15 km) long and 6 nautical miles (11 km) wide, indenting the west coast of Graham Land between Cape Garcia and Magnier Peninsula surmounted by the Magnier Peaks and Lisiya Ridge. The French Antarctic Expedition, 1908–10, first sighted this bay but charte...

 

中華航空 204便 1986年に撮影された事故機事故の概要日付 1989年10月26日概要 パイロットエラー、CFIT現場 中華民国 花蓮空港付近の山岳地帯乗客数 47乗員数 7負傷者数 0死者数 54 (全員)生存者数 0機種 ボーイング737-209運用者 中華航空機体記号 B-180出発地 花蓮空港目的地 台湾桃園国際空港テンプレートを表示 中華航空204便墜落事故は、1989年10月26日に発生した航空事故で...

For other uses, see NU Hospitals. Hospital in Västra Götaland, SwedenNU Hospital GroupOne of the inner yards at NÄL, seen through a window on level 2GeographyLocationVästra Götaland, SwedenOrganisationTypePublicServicesBeds780[1]LinksWebsitewww.nusjukvarden.se (in english)ListsHospitals in Sweden The NU Hospital Group consists mainly of two hospitals in Sweden; Norra Älvsborgs Länssjukhus in Trollhättan and Uddevalla Sjukhus in Uddevalla. NU Hospital Group also includes three ...

 

جاريت هاردين (بالانجليزى: Garrett Hardin)  معلومات شخصيه الميلاد 21 ابريل 1915[1][2][3]  دالاس  الوفاة 14 سبتمبر 2003 (88 سنة)[1][2][3]  سانتا باربارا (كاليفورنيا)  مواطنه امريكا  عضو فى الاكاديميه الامريكانيه للفنون و العلوم  الحياه العمليه المدرسه ال...

 

Idolish7 the Movie Live 4Bit Beyond the PeriodPoster film animeNama lain劇場版アイドリッシュセブン LIVE 4bit BEYOND THE PERiODSutradaraHiroshi Nishikiori (錦織博) kensuke Yamamoto (山本健介)SkenarioBunta Tsushimi (都志見文太)BerdasarkanIdolish7oleh Bandai Namco OnlineBunta Tsushimi (都志見文太)PemeranToshiki Masuda (増田俊樹) Yusuke Shirai (白井悠介) Tsubasa Yonaga (代永翼) Kenn Atsushi Abe (阿部敦) Takuya Eguchi (江口拓也) Kensho Ono (小...

У этого термина существуют и другие значения, см. Grand Theft Auto (значения). Grand Theft Auto: Liberty City Stories Официальная обложка игры Разработчики Rockstar Leeds Rockstar North Издатели Rockstar Games SoftClub Часть серии Grand Theft Auto Дата анонса 17 мая 2005 Даты выпуска PSP: 25 октября 2005 4 ноября 2005 PS2: 6 июня 2006 22 июня 2006 iO...

 

Aliaa Magda Elmahdy 29. november 2011Personlig informationFødt16. november 1991 (32 år) Kairo, Egypten Uddannelse og virkeUddannelses­stedDet Amerikanske Universitet i Cairo Medlem afFemen BeskæftigelseAktivist, kvinderetsforkæmper Information med symbolet hentes fra Wikidata. Kildehenvisninger foreligger sammesteds. [ redigér på Wikidata ] Aliaa Magda Elmahdy (født 1991; arabisk: علياء ماجدة المهدى) er en egyptisk internetaktivist og kvinderettighedsfork...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!