سده ۶ (پیش از میلاد)

(سده هفتم پ.م. - سده ششم پیش از میلاد مسیح - سده پنجم پ.م. - سده‌های دیگر)

---

دورنما

• آغاز فلسفه یونانی؛ فلسفه یونانی در سده ۵ (پیش از میلاد) شکوفاشد.
• فرهنگ هالشتات پایانی در مرکز و خاور اروپا؛ عصر برنز پایانی در اروپای شمالی
• فلسفه چینی کیش چینیان شد. کنفوسیوس‌گرایی، دائوئیسم، قانون‌پرستی(لگالیسم) و موئیسم در دوره بهار و پاییز چین شکوفاشدند.
• پیدایش زرتشتی‌گری و فلسفه دوگرایی در ایران. به بند کشیدن یهودیان در بابل.
• در هندوستان بودا و مهاویرا بودایی‌گری و جینیسم را پایه‌ریزی کردند و هندوئیسم و سامانه کاستی را به چالش‌کشیدند.
• خمودگی تمدن اولمک در قاره آمریکا.

رویدادها

• میانه سده؛ پی‌ریزی نیایشگاه زئوس المپی در آتن.
• ۵۹۸ (پیش از میلاد)؛ یهویاقیم پادشاه یهودا شد.
• ۱۶ مارس۵۹۷ (پیش از میلاد)؛ بابلیان اورشلیم را گرفتند و به جای یهویاقین صدقیا را به فرمانروایی آن سامان گماردند.
• ۵۹۵ (پیش از میلاد)؛ پسام‌مه‌تیخوس دوم فرعون مصر باستان شد.
• ۵۹۴ (پیش از میلاد)؛ سولون سرپرست آتن شد و اصلاحات مردم سالارانه‌ای را در آنجا پایه‌ریخت.
• ۵۸۹ (پیش از میلاد)؛ آپریس فرعون مصر شد.
• ۵۸۸ (پیش از میلاد)؛ محاصره اورشلیم به دست نبوکدنصر دوم.
• ۵۸۷/۵۸۶ (پیش از میلاد)؛ اورشلیم به دست بابلی‌ها افتاد، پادشاهی یهودا سرنگون‌شد، نیایشگاه اورشلیم ویران‌شد و بازمانده یهودیان به بابل رانده‌شدند.
• ۲۸ مه۵۸۵ (پیش از میلاد)؛ رخداد خورشیدگرفتگی، این خورشیدگرفتگی را که پیشتر طالس پیشبینی‌کرده‌بود در هنگام جنگ خورشیدگرفتگی میان هوخشتره و آلیات دوم رخ‌داد و سبب‌ساز پایان جنگ میان ماد و لیدی شد.
• ۵۸۵/۵۸۴ (پیش از میلاد)؛ ایشتوویگو جانشین هوخشتره پادشاه ماد شد.
• ۵۸۵؛ جیان پادشاه چین شد.
• ۵۸۲ (پیش از میلاد)؛ بازی‌های پوتی در دلفی.
• ۵۸۰ (پیش از میلاد)؛ کمبوجیه یکم جانشین کورش یکم پادشاه انشان و سردودمان هخامنشی شد.
• ۵۸۰؛ پیدایش بازی‌های تنگه‌ای در کورنیت.
• ۵۷۹ (پیش از میلاد)؛ سرویوس تولیوس پادشاه روم شد.
• ۵۷۲ (پیش از میلاد)؛ مرگ جیان پادشاه چین.
• ۵۷۱ (پیش از میلاد)؛ لینگ پادشاه چین شد.
• ۵۷۰ (پیش از میلاد)؛ آماسیس دوم فرعون مصر شد.
• ۵۶۸ (پیش از میلاد)؛ آمتالقا پادشاه کوش شد.
• ۵۶۲ (پیش از میلاد)؛ آمل‌مردوک پادشاه بابل شد.
• ۵۶۰ (پیش از میلاد)؛ نریگلیسر پادشاه بابل شد.
• ۵۶۰/۵۶۱ (پیش از میلاد)؛ کرزوس پادشاه لودیه شد.
• ۵۶۰؛ پیزیستراتوس آکروپولیس را به چنگ آورد، وی در همان سال کنار گذاشته‌شد.
• دهه ۵۵۰ (پیش از میلاد)؛ کارتاژ سیسیل، ساردین و کورسیکا را گشود.
• ۵۵۹ (پیش از میلاد)؛ کمبوجیه یکم درگذشت و کورش بزرگ جانشینش شد.
• ۵۵۸ (پیش از میلاد)؛ هگسیاس از سرپرستی آتن کنارگذاشته‌شد.
• ۵۵۸؛ در چین ایالت جین بر ایالت چین چیره‌شد.
• ۵۵۶ (پیش از میلاد)؛ تبعید پیریستراتوس از آتن.
• ۵۵۶؛ لاباشی‌مردوک پادشاه بابل شد.
• ۵۵۶/۵۵۵ (پیش از میلاد)؛ نبونید پادشاه بابل شد.
• ۵۵۰ (پیش از میلاد)؛ تراکیه‌ای‌ها آبدرا را ویران کردند.
• ۵۵۰؛ سرنگونی ایشتوویگو به دست کورش بزرگ و پایه ریزی شاهنشاهی ایران.
• ۵۴۷ (پیش از میلاد)؛ شکست کرزوس از کورش بزرگ در کنار رود هالیس.
• ۵۴۶ (پیش از میلاد)؛ چیرگی کامل لودیه به دست کورش بزرگ و گزیدن پاسارگاد در جایگاه پایتخت ایران.
• ۵۴۴ (پیش از ایران)؛ پادشاهی جینگ در چین.
• ۵۴۳ (پیش از میلاد)؛ تازش ویجایا شاهزاده هندی به سیلان.
• ۵۴۰ (پیش از میلاد)؛ پیدایش شهر یونانی‌نشین ولیا در جنوب ایتالیا.
• ۵۴۰؛ ایران شهر زانتوس در جنوب ترکیه کنونی را گشود.
• ۵۳۹ (پیش از میلاد)؛ چیرگی کورش بزرگ بر بابل با شکست نبونید پادشاه آن کشور.
• ۵۳۸ (پیش از میلاد)؛ بازگشت یهود از بابل به اسرائیل.
• ۵۳۴ (پیش از میلاد)؛ لوسیوس تارکینیوس سوپربوس پادشاه روم شد.
• ۵۳۰ (پیش از میلاد)؛ کمبوجیه دوم جانشین کورش بزرگ شد.
• ۵۲۸ (پیش از میلاد)؛ پیدایش بودایی‌گری در هندوستان به دست گواتاما بودا.
• ۵۲۶ (پیش از میلاد)؛ پسام‌مه‌تیخوس سوم فرعون مصر شد.
• ۵۲۵ (پیش از میلاد)؛ کمبوجیه دوم پسام‌مه‌تیخوس سوم را شکست داد و مصر باستان را گشود. اینگونه دودمان بیست‌وششم پادشاهی این کشور به پایان رسید.
• ۵۲۲ (پیش از میلاد)؛ در ایران گئوماتای مغ به نام بردیا جانشین کمبوجیه دوم شد.
• ۵۲۲؛ بابل بر شاهنشاهی ایران شورید.
• ۵۲۱ (پیش از میلاد)؛ داریوش بزرگ شاه ایران شد.
• ۵۲۱؛ سرکوبی شورش بابل.
• ۵۲۰ (پیش از میلاد)؛ دائو پادشاه چین شد.
• ۵۲۰؛ کلومنس یکم پادشاه اسپارت شد.
• ۵۱۹ (پیش از میلاد)؛ جینگ از دودمان ژو پادشاه چین شد.
• ۱۲ مارس۵۱۵ (پیش از میلاد)؛ ساخت نیایشگاه اورشلیم به پایان رسید.
• ۵۱۴ (پیش از میلاد)؛ هلو (پادشاه چین) شهر سوشو را پایتخت کشور چین نمود.
• ۵۱۳ (پیش از میلاد)؛ داریوش بزرگ در جنگ با سکاها خاور تراکیه و داکیه را رام خود ساخت.
• ۵۱۰ (پیش از میلاد)؛ آتنی‌ها با یاری اسپارت، هیپیاس فرمانروای خودکامه خود را بیرون‌راندند.
• ۵۱۰؛ پایان پادشاهی لوسیوس تارکینیوس سوپربوس بر روم.
• ۵۱۰؛ دماراتوس پادشاه اسپارت شد.
• ۱۳ سپتامبر۵۰۹ (پیش از میلاد)؛ نیایشگاه ژوپیتر در روم وقف عید سپتامبر شد.
• ۵۰۸ (پیش از میلاد)؛ پیدایش دفتر پنتیفکس ماکسیموس در رم.
• ۵۰۷ (پیش از میلاد)؛ کلیستن اصلاح‌طلب یونانی در آتن بر سر کار آمد.
• ۵۰۶ (پیش از میلاد)؛ جنگ بای‌جو در چین.
• ۵۰۵ (پیش از میلاد)؛ نخستین کنسول‌های روم گزیده شدند.
• ۴ دسامبر۵۰۲ (پیش از میلاد)؛ خورشیدگرفتگی در مصر باستان.
• ۵۰۲؛ شکست اتروسکن‌ها از لاتین‌های همپیمان.
• ۵۰۲؛ شورش ناگزوس بر ایران آتش شورش یونیه را روشن‌شاخت.
• ۵۰۱ (پیش از میلاد)؛ اصلاحات مردمسالارنه کلیستن در آتن.
• ۵۰۱؛ ایران به ناگزوس لشکرکشید.
• ۵۰۱؛ در واکنش به تهدید سابین، روم به دیکتاتوری گرایید.
• ۵۰۱؛ کنفوسیوس به فرمانداری چونگ‌تو گمارده‌شد.
• ۵۰۱؛ کارتاژ بر کادیز چیره‌شد.
• ۵۰۰ (پیش از میلاد)؛ مردمان بانتو از باختر به جنوب غربی اوگاندا کوچیدند.
• ۵۰۰؛ پناهندگان تئوسی به آبدرا پناه‌بردند.
• ۵۰۰؛ داریوش بزرگ زبان آرامی را زبان رسمی نیمه باختری شاهنشاهی ایران اعلام‌کرد.
• ۵۰۰؛ پایان عصر برنز نوردیک و آغاز عصر آهن پیشارومی.
• ۵۰۰؛ پیدایش نخستین جمهوری در وایشالی هندوستان.
• دهه ۵۰۰ (پیش از میلاد)؛ آغاز پیدایی قبیله‌های گوتایی در میانه و جنوب آفریقا.
• به قدرت رسیدن ایرانیان در جهان.
• چیرگی ایران بر بخش خاوری مدیترانه.
• لشکرکشی‌های کورش بزرگ و داریوش بزرگ به فرارود.
• چیرگی آرام کارتاژ بر بخش باختری مدیترانه.
• نگارش تائوته‌چینگ.
• قاعده‌بندی سامانه اخلاقی کنفوسیوسی از سوی کنفوسیوس، آیین او در چین بسیار فراگیر شد.
• کوچ سینهالسه به سری‌لانکا.
• پیدایش کتاب سروده‌های دینی.
• کوچ دسته‌هایی از یونانیان به آبخاز.
• کوچ سلت‌ها به بریتانیا و ایرلند و جزیره‌های بریتانیا.
• فرهنگ نیاژرمنی یاستورف.
• نیایشگاه B در سلینوس سیسیل ساخته‌شد.

چهره‌های برجسته

• مهاویرا بنیادگذار جینیسم.
• نبوکدنصر دوم پادشاه بابل.
• آناکسیمنس ملطی فیلسوف یونانی.
• فیثاغورث ریاضی‌دان یونانی.
• کورش یکم.
• کورش بزرگ.
• عزرا و نحمیا رهبران یهود در بازگشت از تبعیدشان از بابل به اورشلیم.
• گواتاما بودا.
• شهبانو مایا مادر گواتاما بودا.
• پیزیستراتوس خودکامه آتنی.
• سولون یکی از هفت فرزانه یونان.
• ایتوکو امپراتور ژاپن.
• استسیخوروس شاعر سیسیلی.
• کنفوسیوس.
• تالس ریاضی‌دان یونانی.
• داریوش بزرگ.
• کرزوس.
• آناکسیماندر فیلسوف یونانی.
• لینگ پادشاه چین.
• آمونتاس یکم پادشاه مقدونیه.
• نبونید واپسین شاه بابل.
• هراکلیتوس فیلسوف یونانی.
• آشیلوس نویسنده یونانی.
• پسام‌مه‌تیخوس سوم واپسین فرعون مصر از دودمان بیست‌وششم.
• پینداروس شاعر یونانی.
• کمبوجیه دوم.
• گئوماتای مغ.
• بردیا.
• خشایارشا.
• اپیمنیدس پیشگوی کرتی.
• سون تسی نویسنده کتاب هنر جنگیدن.

یافته‌ها و نوآوری‌ها

• نخستین بررسی‌های باستانشناسانه از سوی نبونید پادشاه بابل در شبه‌جزیره عربستان.

منبع

• نویسندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، ۶th century BC. (نسخه ۷ مه ۲۰۰۷)

هزاره	سده
۹ پ‌م:	۹۰ پ‌م	۸۹ پ‌م	۸۸ پ‌م	۸۷ پ‌م	۸۶ پ‌م	۸۵ پ‌م	۸۴ پ‌م	۸۳ پ‌م	۸۲ پ‌م	۸۱ پ‌م
۸ پ‌م:	۸۰ پ‌م	۷۹ پ‌م	۷۸ پ‌م	۷۷ پ‌م	۷۶ پ‌م	۷۵ پ‌م	۷۴ پ‌م	۷۳ پ‌م	۷۲ پ‌م	۷۱ پ‌م
۷ پ‌م:	۷۰ پ‌م	۶۹ پ‌م	۶۸ پ‌م	۶۷ پ‌م	۶۶ پ‌م	۶۵ پ‌م	۶۴ پ‌م	۶۳ پ‌م	۶۲ پ‌م	۶۱ پ‌م
۶ پ‌م:	۶۰ پ‌م	۵۹ پ‌م	۵۸ پ‌م	۵۷ پ‌م	۵۶ پ‌م	۵۵ پ‌م	۵۴ پ‌م	۵۳ پ‌م	۵۲ پ‌م	۵۱ پ‌م
۵ پ‌م:	۵۰ پ‌م	۴۹ پ‌م	۴۸ پ‌م	۴۷ پ‌م	۴۶ پ‌م	۴۵ پ‌م	۴۴ پ‌م	۴۳ پ‌م	۴۲ پ‌م	۴۱ پ‌م
۴ پ‌م:	۴۰ پ‌م	۳۹ پ‌م	۳۸ پ‌م	۳۷ پ‌م	۳۶ پ‌م	۳۵ پ‌م	۳۴ پ‌م	۳۳ پ‌م	۳۲ پ‌م	۳۱ پ‌م
۳ پ‌م:	۳۰ پ‌م	۲۹ پ‌م	۲۸ پ‌م	۲۷ پ‌م	۲۶ پ‌م	۲۵ پ‌م	۲۴ پ‌م	۲۳ پ‌م	۲۲ پ‌م	۲۱ پ‌م
۲ پ‌م:	۲۰ پ‌م	۱۹ پ‌م	۱۸ پ‌م	۱۷ پ‌م	۱۶ پ‌م	۱۵ پ‌م	۱۴ پ‌م	۱۳ پ‌م	۱۲ پ‌م	۱۱ پ‌م
۱ پ‌م:	۱۰ پ‌م	۹ پ‌م	۸ پ‌م	۷ پ‌م	۶ پ‌م	۵ پ‌م	۴ پ‌م	۳ پ‌م	۲ پ‌م	۱ پ‌م
۱:	۱	۲	۳	۴	۵	۶	۷	۸	۹	۱۰
۲:	۱۱	۱۲	۱۳	۱۴	۱۵	۱۶	۱۷	۱۸	۱۹	۲۰
۳:	۲۱	۲۲	۲۳	۲۴	۲۵	۲۶	۲۷	۲۸	۲۹	۳۰
۴:	۳۱	۳۲	۳۳	۳۴	۳۵	۳۶	۳۷	۳۸	۳۹	۴۰