حیات فکری و سیاسی امامان شیعه نام کتابی از رسول جعفریان است که با هدف پرداختن به جنبههای سیاسی و فکری زندگانی امامان شیعه تألیف شدهاست. محتوای این کتاب نخستین بار به صورت سلسله مقالاتی در مجله نور علم انتشار یافت و سپس بهصورت کتابی مستقل درآمد.[۱][۲] کتاب حاضر به زبانهای عربی[۳][۴][۵] و اردو نیز ترجمه شده.[۶][۷][۸] کتاب یاد شده در آخرین مرحله با اصلاحات فراوان توسط نشر علم منتشر گردید.[۹] گزیده و خلاصه این کتاب در ۴۰۰ صفحه توسط معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی به عنوان کتاب درسی دانشگاهها برای درس تاریخ امامت انتخاب شدهاست.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]
رسول جعفریان در بخشی از مقدمه کتاب چنین مینویسد:[۱۴]
مذهب امامیه آیینی مبتنی بر آموزههای قرآنی، نبوی و سیره و روش اهل بیت (ع) است؛ آیینی که بر اساس نگاه قرآنی به تمام ابعاد زندگی آدمی توجه دارد و ضمن آنکه روی تشیع به عنوان اسلام برتر تأکید دارد، پایه و اساسی را کلیت اسلام قرار دادهاست.
جعفریان ابتدا در مقدمهای ۴۰ صفحهای به تاریخنگاری شیعیان و کتابهای تألیف شدهِ آنان دربارهٔ امامان شیعه پرداخته و سپس دربارهٔ جنبههای سیاسی و فکری زندگی هر کدام از آنها به تفصیل سخن میگوید.[۱۵] به این صورت که ابتدا اطلاعاتی پیرامون نحوه ولادت و شخصیت آنان ارائه نموده و ضمن اشاره به برجستهترین ویژگی هر یک از آنان، به بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران آن امام پرداختهاست.[۱۶]
فهرست مطالب این کتاب اجمالاً عبارت است از:[۱۷]
کتاب حاضر تا کنون موضوع چندین مقاله، پایاننامه و نقد و بررسی قرار گرفتهاست.[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]