اخلاق اطلاعات

اخلاق در فناوری اطلاعات شاخه‌ای از علم اخلاق است که بر رابطهٔ بین ایجاد، سازمان‌دهی، انتشار و استفاده از اطلاعات، استانداردهای اخلاقی و کدهای معنوی حاکم بر ارتباطات انسانی در جامعه تمرکز دارد.^[۱] این علم، با توجه به مسائل اخلاقی، یک چارچوب دربارهٔ حریم خصوصی اطلاعاتی، عوامل اخلاقی (مثلاً اینکه آیا ممکن است عوامل مصنوعی، اخلاقی باشند)، مسائل محیطی جدید (مخصوصا اینکه عوامل باید در حوزهٔ اطلاعات چگونه رفتار کنند)، مشکلات ناشی از چرخهٔ عمر داده‌ها (ایجاد، جمع‌آوری، ثبت، توزیع، پردازش و...) مخصوصاً مالکیت و کپی‌رایت، تقسیم دیجیتالی و حقوق دیجیتالی، در نظر می‌گیرد. در واقع می‌توان گفت اخلاق در فناوری اطلاعات به زمینه‌های اخلاقیات کامپیوتر و فلسفهٔ اطلاعات مربوط می‌شود.^[۲]

معماها راجع به عمر اطلاعات در جامعه‌ای که «جامعهٔ اطلاعاتی» نام دارد روز به روز مهم‌تر می‌شود. انتقال و سواد اطلاعاتی از نگرانی‌های اساسی در ایجاد یک بنیان اخلاقی است که روش‌های بی‌طرفانه، منصفانه و مسئولانه را ترویج می‌کند. اخلاق در فناوری اطلاعات به‌طور گسترده‌ای مسائل مربوط به مالکیت، دسترسی، حریم خصوصی، امنیت و اجتماع را بررسی می‌کند. فناوری اطلاعات بر مسائل رایج مانند محفاظت از کپی‌رایت، آزادی فکری، مسئولیت، حریم خصوصی و امنیت اثر می‌گذارد. حل کردن بسیاری از این مسائل به دلیل تنش‌های اساسی بین فلسفه‌های اخلاقی غرب (بر مبنای قوانین، دمکراسی، حقوق فردی و آزادی‌های شخصی) و فرهنگ‌های سنتی شرق (بر مبنای روابط، سلسله‌مراتب، مسئولیت‌های اشتراکی و هماهنگی اجتماعی) سخت یا غیرممکن است.^[۳] جدال چندجانبه بین گوگل و جمهوری خلق چین بعضی از این تنش‌های اساسی را منعکس می‌کند.

کدهای حرفه‌ای مبنایی برای تصمیم‌گیری‌های اخلاقی و به کارگیری راه‌حل‌های اخلاقی برای موقعیت‌هایی که با مواد اطلاعاتی و استفاده از چیزی که تعهد یک سازمان را برای مسئولیت در مقابل خدمات اطلاعاتی منعکس می‌کند، پیشنهاد می‌دهد. تکامل قالب‌ها و نیازهای اطلاعاتی مستلزم تجدیدنظر مداوم در مورد اصول اخلاقی و چگونگی به کارگیری این کدها است. ملاحظات مربوط به اخلاق در فناوری اطلاعات بر «تصمیم‌گیری‌های شخصی، کارهای حرفه‌ای و سیاست‌های عمومی» اثرگذارند؛ بنابراین، تحلیل‌های اخلاقی باید چارچوبی برای توجه به «بسیاری زمینه‌های گوناگون» (ibid) ارائه دهد. با توجه به اینکه چگونه اطلاعات توزیع می‌شود.^[۴] در اصلی‌ترین بررسی نظیر به نظیر، مجلات علمی در مورد اخلاق در فناوری اطلاعات، مجلهٔ انجمن سیستم‌های اطلاعاتی هستند، شاخص انتشار انجمن سیستم‌های اطلاعاتی و اخلاقیات و فناوری اطلاعات، منتشرشده توسط Springer.

تاریخچه

حوزهٔ اخلاق در فناوری اطلاعات پیشینه‌ای کوتاه اما مترقی دارد که در ۲۰ سال اخیر در ایالات متحده به رسمیت شناخته شده‌است. ریشه‌های این زمینه در کتابداری است و این ریشه‎ها در مقالۀ «جستجوی ریشه‎های تاریخی اخلاق اطلاعات در کتابداری و اطلاع‎رسانی» نشان داده شده است، اگرچه اکنون با توجه به مسائل اخلاقی در دیگر قلمروها شامل علوم کامپیوتری، اینترنت، رسانه‌ها، روزنامه‌نگاری، سیستم‌های مدیریت اطلاعات و کسب‌وکار نیز توسعه یافته‌است.^[۵] شواهدی مبنی بر کار علمی در این موضوع در دههٔ ۱۹۸۰ قابل ردیابی است، وقتی مقاله‌ای توسط Barbara J.Kostrewski و Charles Oppenheim تألیف و در روزنامهٔ علوم اطلاعات منتشر شد، که در مورد مسائل مربوط به زمینه‌های محرمانگی، سوگیری‌های اطلاعات و کنترل کیفیت بحث می‌کرد. محقق دیگری نیز به نام Robert Hauptman مطالب زیادی در مورد اخلاق در فناوری اطلاعات در حوزهٔ کتابخانه نوشته است و روزنامهٔ اخلاق در فناوری اطلاعات را در سال ۱۹۹۲ تأسیس کرد.^[۶]

شاخه‌ها

• اخلاق سایبری (فضای مجازی)
• اخلاق در رسانه
• اخلاق در بیوگرافی
• اخلاق در اطلاعات کسب‌وکار
• اخلاق در حوزه رایانه و فناوری اطلاعات
• هویت اخلاق و اخلاق مجازی
• اخلاق علمی در فناوری رسانه
• فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی
• مسائل اخلاقی در فناوری اطلاعات

دانشگاه‌ها و اخلاق اطلاعات

این موضوع تحت عناوین مختلف در رشته‌های مرتبط با کامپیوتر و فلسفه تدریس می‌شود. دانشگاه‌های ذیل هم‌اکنون این موضوع را به عنوان درس اختیاری تدریس می‌کنند:

• دانشگاه شریف آقای مهندس ابطحی با عنوان «اخلاق در فناوری اطلاعات»
• دانشگاه همدان آقای مهندس سراج با عنون «اخلاق فناوری اطلاعات»
• دانشگاه مهندسی گلبهار آقای مهندس قاسمی با عنوان «اخلاق رایانه و فناوری اطلاعات»
• دانشگاه اصفهان، قم و پیام نور تاکنون این درس را ارائه کرده‌اند.

برای مطالعه بیشتر

• شقاقی، مهدی (1400). اخلاق اطلاعات؛ مبادی و مسائل. تهران: سمت.
• Kenneth E. Himma and Herman T. Tavani (eds.) (2008). "The Handbook of Information and Computer Ethics"، New Jersey: John Wiley and Sons، Inc..
• Adam D. Moore ed (2005). "Information Ethics: Privacy، Property، and Power"، University of Washington Press.
• Richard A. Spinello and Herman T. Tavani (eds.) (2004). Readings in Cyberethics، second ed. Mass. : Jones and Bartlett Publishers.
• Herman T. Tavani (2004). Ethics & Technology: Ethical Issues in an Age of Information and Communication Technology. New Jersey: John Wiley and Sons، Inc..

منابع

1. Joan, Reitz M. "Information Ethics." Online Dictionary For Library And Information Science. N.p. , 2010. Web. <http://www.abc-clio.com/ODLIS/odlis_i.aspx>.
2. Luciano Floridi (1999). "Information Ethics: On the Theoretical Foundations of Computer Ethics" بایگانی‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۰۵ توسط Wayback Machine, Ethics and Information Technology 1.1, 37-56.
3. M.G. Martinsons and D. Ma (2009) "Sub-Cultural Differences in Information Ethics across China: Focus On Chinese Management Generation Gaps", Journal of the Association of Information Systems 10.11, 957-973.
4. E. Elrod and M. Smith (2005). "Information Ethics", in Encyclopedia of Science, Technology, and Ethics, ed. by Carl Mitcham. Vol. 2: D-K (1004-1011). Detroit: Macmillan Reference USA.
5. Froehlich, Thomas. “A Brief History of Information Ethics. ” In Textos Universitaris de Biblioteconomia i Documentació 13 (2004): n.p. http://www.ub.es/bid/13froel2.htm بایگانی‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine
6. Kerr, Michael. "Introduction." Ethics And Information Management In The 21st Century. N.p. , 29 Mar. 2010. Web. <http://www.slais.ubc.ca/courses/libr500/09-10-wt2/www/M_Kerr-WWW/index.htm بایگانی‌شده در ۳۱ مارس ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine>.

پیوند به بیرون

• Thomas Froehlich، A brief history of information ethics
• Computer Professionals for Social Responsibility
• IEG، the Information Ethics research Group at دانشگاه آکسفورد
• Information Ethicist
• International Center for Information Ethics