مردم آسیا از گروههای قومی بسیار متنوعی تشکیل شدهاند که با آب و هوا و اقلیم مناطق مختلف قاره آسیا سازگاری یافتهاند. این تنوع شامل اقلیم قطبی (قطب شمال)، مناطق نزدیک به قطب شمال (شبیه شمال قاره اروپا)، معتدل، نیمه گرمسیری و نیز مناطق وسیع کویری در مرکز و غرب آسیا میشوند. گروههای قومی آسیا با کوه، بیابان، مراتع و جنگلها سازگار شدهاند؛ در حالی که در سواحل آسیا گروههای قومی انواع روشهای حمل و نقل مناسب را توسعه دادهاند. تنوع فرهنگی مردم آسیا شامل تنوع فرهنگی، مذهبی، اقتصادی و تاریخی میشود.
برخی از گروههای قومی آسیا اساساً شکارچی-گردآورنده هستند. برخی رمه گردانی (زندگی عشایری) دارند و گروهی نیز کشاورز، یا در شغلهای صنعتی و شهری هستند.
دین اصلی آسیای مرکزی اسلام (ترکها و اقوام هند و ایرانی) و بودیسم (مغولستان) است. آسیای مرکزی دارای تاریخ غنی و طولانی به ویژه در ارتباط با جاده ابریشماست. این منطقه توسط مغولان، ایرانیان، تاتارها، مردم روس، افغانها و سرمتی در طول تاریخ فتح شده و در نتیجه دارای تنوع بسیار متمایز قومیتی فرهنگی است. فرهنگ آسیای میانه تحت تأثیر فرهنگهای چینی، هندی، ایرانی، افغانی، عربی، ترکی، روسی، سرمتی و مغولی قرار داشتهاست.
ادبیات آسیای مرکزی در ارتباط با ادبیات فارسی است چرا که این منطقه از نظر تاریخی در بسیاری زمانها، بخشی از امپراتوری ایران بودهاست. اما به عنوان تقاطع جاده ابریشم، آسیای میانه از زبان و ادبیات چینی، هندی و عربی هم بهره گرفتهاست.
شرق آسیا در طول تاریخ تحت تأثیر چین بودهاست. به همین دلیل این ناحیه از نظر فرهنگی با عنوان Sinosphere (چین بزرگ) شناخته میشود. شواهد این امر را میتوان در آشپزی، معماری و واژگان منطقه دید. مهمترین ویژگیهای شرق آسیا، داشتن مشخصههای زبان چینی، فلسفه و اصول اخلاقی مشترک و برگرفته از آیین کنفوسیوس است.
رسمالخط قدیمی چینی ریشه خط در کشورهای مختلف شرق آسیا است. این رسمالخط بعدها به کره، ویتنام (در قرن ۱) و سپس به ژاپن رفته و جزء اصلی سامانه نگارشی ژاپنی شدهاست. سجونگ کبیر با اختراع الفبای هانگول بر اساس حروف چینی، دستورالخط ویژه برای زبان کرهای پدیدآورد. پدیدهای مشابه برای زبان ویتنامی روی داد که دوره استعمار فرانسه الفبای لاتین در این کشور رواج یافت. در ژاپن بسیاری از آثار به زبان ژاپنی با دو رسمالخط هیراگانا و کاتاکانا به همراه کاراکترهای چینی (کانجی) نوشته شدهاند.
جدا از تأثیر وحدت بخشی که آیین کنفوسیوس، بودیسم، تائوئیسم، حروف چین، معماری چینی و دیگر حوزههای فرهنگ چینی در شرق آسیا داشتهاند، تنوع فرهنگی بین کشورهای منطقه قابل مشاهده است.
شمال آسیا
بیشترین بخش شمال آسیا در قلمرو بخش آسیایی روسیه قرار گرفتهاست. قومیت و فرهنگ مناطق شمال شرقی آسیا بهطور کلی از فرهنگ مردمان شرق آسیا و ویژگیهای فیزیکی آنان تبعیت میکند و این مردمان با ساکنان مغولستان و شمال چین هم ریشه هستند. گروههای قومی منطقه به زبانهای اورالی، ترکی، مغولیو تونگوزی صحبت میکنند. زبانهای اسلاوهای شرقی و "ساکنان دیرین سیبری هم در این منطقه وجود دارند. تاریخ و فرهنگ مردم این منطقه در بافت عشایری و قبیلهای متجلی شدهاست.
منطقه سیبری سرزمین تاریخ ترکهای تاتاردر خانات سیبری بودهاست. اما توسعه طلبی روسیه باعث شد تا سیبری تحت کنترل این کشور قرار گیرد. امروزه حدود ۴۰ میلیون نفر در شمال آسیا زندگی میکنند.
آسیای جنوب شرقی به نظر میرسد بیشتر تحت تأثیر هند باشد تا چین؛ به استثنای ویتنام که بخشی از حوزه قلمرو فرهنگی چین (Sinosphere) محسوب میشود. آسیای جنوب شرقی تحت نفوذ شدید فرهنگ غربی بودهاست که این مسئله ناشی از استعمار این مناطق در قرنهای گذشتهاست. یک مثال فیلیپین است که به شدت تحت تأثیر اسپانیا و ایالات متحده آمریکا در طی تقریباً چهار قرن استعمار قرار داشتهاست.
از ویژگیهای مشترک موجود در اطراف منطقه وجود آبسرا و شالیزار در همه نقاط است. رقص بخش مهمی از فرهنگ جنوب شرقی آسیاست که در آن حرکات پیچیده دست و پا وجود دارد. هنر و ادبیات منطقه جنوب شرقی آسیا بسیار متمایز است و در طول تاریخ تحت تأثیر ادبیات هندو، چینی، بودایی و اسلامی قرار داشتهاست.
بوتانی اغلب در ادبیات به عنوان "Bhote" (مردم Bhutia/Bhotia یا تبت) شناخته میشوند. آنها پیرو آئین بودیسم تبتی هستند و بودایی، سلطه سیاسی و فرهنگی شدیدی در بوتان دارد. زبان ملی بوتان دزونگخا ریشه در زبانی تبتی دارد.
از نظر فرهنگی گروههای قومی عمده غرب آسیا عبارتند از: مردمان عرب (در حدود ۱۵۰ میلیون)، مردمان ترک (حدود ۵۵ میلیون)، مردمان کرد ( حدود ۴۵ میلیون )، مردمان فارس (حدود ۷۵ میلیون). در کنار این گروههای بزرگ، جمعیتهای قومی کوچکتر اما متنوع وجود دارد؛ از جمله: مردم آذری (حدود ۲۳ میلیون) [۱]، یونانی (۶۰۰ هزار نفر)، مردم یهودی (۶٫۲ میلیون)، قبطی (۷–۱۱ میلیون)، آشوری (حدود ۴۰۰٬۰۰۰)، ارمنی، لر (حدود ۸ میلیون)[۲][۳]، و دیگر اقلیتها - مانند مندانی، یزیدی، Circassians و دیگران. بسیاری از کشورهای غرب آسیا جغرافیای کویری دارند. در نتیجه در این کشورها گروههای عشایری گستردهای دیده میشود از جمله قبایل بدوی عرب.