نصرالله حکمت

نصرالله حکمت
زادهٔ	۱۳۳۴ شهر ری، ایران
ملیت	ایران
مکتب	فلسفه اسلامی
پایان‌نامه‌ها	تصحیح رساله شواکل الحورفی شرح هیاکل النور (-) تأثیر اصول اخلاقی افلاطون و ارسطو در آثار ابوالحسن عامری (۱۳۷۳)
استاد راهنما	محسن جهانگیری
دیگر راهنمایان دانشگاهی	غلامحسین ابراهیمی دینانی
علایق اصلی	فلسفه اسلامی

نصرالله حکمت فیلسوف ایرانی و استاد سابق گروه فلسفه دانشگاه شهید بهشتی است.^[۱] عمدهٔ حوزهٔ تدریس و پژوهش وی در خصوص فلسفهٔ اسلامی است.

تحصیلات

وی، ابتدا تحصیلات خود را در علوم حوزوی تا سطح خارج فقه و اصول در مدرسه علمیه حقانی (در سال۱۳۵۸) به پایان برد. وی باقی ماندن در این سطح را جایز ندانست و ضمن بیرون آمدن از کسوت روحانیت، در مقطع کارشناسی رشته فلسفه دانشگاه تهران پذیرفته شد. او مراتب علمی را به ترتیب تا دکتری در دانشگاه مذکور طی کرد و در سال ۱۳۷۳ موفق به اخذ مدرک دکتری در رشتهٔ فلسفه غرب از دانشگاه تهران شد.

دیدگاه‌ها

نصرالله حکمت با نگرشی نو نسبت به فلسفهٔ اسلامی که حوزهٔ تخصّصی او می‌باشد و با تأکید بر فلاسفه‌ای چون فارابی، عامری نیشابوری، ابن سینا، سهروردی و ابن عربی تقسیم‌بندی‌های موجود در تاریخ فلسفهٔ اسلامی مبنی بر مشائی یا اشراقی بودن فلاسفهٔ اسلامی را قبول ندارد و به‌طور کل فلاسفهٔ ایرانی-اسلامی را دارای روشی کاملاً جدا از فلسفهٔ یونان می‌داند.
نصرالله حکمت با تأکید بر وجودشناسی که معتقد است فارابی و ابن سینا آن را آغاز کرده‌اند موجودشناسی یونانی که در تفکّر ارسطو وجود دارد را ناکارامد می‌داند. او بر این نکته تأکید می‌کند که یکی از تمایزات اصلی اصلی فلسفهٔ اسلامی و فلسفهٔ یونان در مسئلهٔ وجود است؛ چنانچه در فلسفهٔ ارسطو تصوّری از وجود نیست و وجود نمی‌تواند محمول باشد و این تمایز میان وجود و ماهیت برای اولین بار در آثار فارابی و ابن سینا مشاهده می‌شود. این نکته که حکمت آن را از مهم‌ترین وجوه تمایز فلسفهٔ اسلامی با یونان می‌داند در آثار وی به دقّت بدان پرداخته شده است.
وی به‌طور جدی به نقد منطق ارسطویی می‌پردازد. در آثارش با تعاریفی که ارسطو برای اشیاء بکار می‌برد مخالفت می‌کند و آن را پاسخی مبهم و اعدام پرسش می‌داند. او با توجّه به این که رفته رفته منطق از فلسفه عبور کرده (خصوصاً در سنّت اشراقی) و به مباحث اصولی و کلامی کشیده شده است راه تداوم و پویایی فلسفه را نقد منطق می‌داند و در آثار خود نیز به آن پرداخته است.
از دیگر دیدگاه‌های وی می‌توان به نقّادی عقل اشاره کرد که البته حکمت در روشی جدا از روش کانتی و به تبعیّت از فلاسفهٔ ایرانی-اسلامی که وی معتقد است در فلسفهٔ خود به نقّادی عقل پرداخته‌اند می‌پردازد. او در حیطهٔ ایمانی نیز روشی ضدّ عقلی اتّخاذ نمی‌کند و عقل و سلوک را در کنار یکدیگر می‌داند، او چنین می‌گوید که وظیفهٔ اصلی فلسفه طرح پرسش است نه پاسخ به آن‌ها.
نصرالله حکمت در بارهٔ انجماد فلسفه در عصر حاضر می‌گوید: فلسفه قداست پیدا کرده و منجمد شده و رابطه‌اش با مسائل قطع شده است. فلسفه، اگر از حالت قداست خارج شود و به طرح پرسش و تأمل دربارهٔ پرسش‌ها تبدیل شود، طبعاً با پرسش‌های امروز ما هم ارتباط برقرار می‌کند. پس اگر ما بخواهیم این انجمادها را بشکنیم و فلسفه را به دنیای امروزمان و مشکلات آن برگردانیم، باید حوزه‌اش را از حوزه دیانت خارج کنیم و آن را به عنوان امری که متعلق به تعقل و تفکر بشر است، در نظر بگیریم. وی معتقد است که ما نیازمند بحث مسئله‌شناسی هستیم. باید بدانیم که مسئله روز یعنی چه؟ آیا امروز مسئله‌ای داریم که پیشینه نداشته باشد؟

آثار حکمت به دو بخش اصلی تقسیم می‌شوند؛ بخشی دیدگاه‌های فلسفی خود اوست مانند «تأمّلی در فلسفهٔ تاریخ عقل»، «فلسفه ادبیات میخانه» و «مسئله چیست» و بخشی دیگر نیز توضیح و بیان دیدگاه‌های فلاسفهٔ اسلامی که بخش اعظم کتای‌ها و مقالات وی را تشکیل می‌دهد.

آثار

• مسئله چیست، نصرالله حکمت، تهران،انتشارات الهام
• زندگی و اندیشه حکیم ابونصر فارابی، نصرالله حکمت، تهران: الهام، سیما فیلم
• حکمت و هنر در عرفان ابن عربی، نصرالله حکمت، منصور احمدی (ویراستار)، تهران: فرهنگستان هنر
• شرحی بر فصوص الحکم (شرح و نقد اندیشه ابن عربی)، نصرالله حکمت (مترجم)، سعید هندی (ویراستار)، ابوالعلاء عفیفی (شارح)، تهران: الهام
• متافیزیک حیرت (حیرت فلسفی حکیم عمر خیام)، نصرالله حکمت، تهران: علم، دانشگاه شهید بهشتی
• متافیزیک ابن سینا، نصرالله حکمت، نفیسه حکمت (ویراستار)، تهران: الهام
• فیلسوف دیوانه: تفسیری از جنون فیلسوفانه حسین پناهی: دفتر یک، نصرالله حکمت، تهران: الهام
• فارابی، نصرالله حکمت، تهران: خانه کتاب
• تاریخ فلسفه، کریم مجتهدی، حسین کلباسی اشتری، احد فرامرز قراملکی، رضا داوری اردکانی، سیدمصطفی محقق داماد، حمیدرضا آیت‌اللهی، نصرالله حکمت، عبدالرضا حسامی‌فر، تهران: غاشیه
• مباحثی در عرفان ابن عربی، نصرالله حکمت، تهران: علم، دانشگاه شهید بهشتی
• فارابی: فیلسوف غریب، نصرالله حکمت، تهران: علم
• زندگی و آثار ابوالحسن عامری نیشابوری، نصرالله حکمت، تهران: علم
• متافیزیک خیال در گلشن راز شبستری، نصرالله حکمت، سیدحسین سیدابوترابی (ویراستار)، تهران: فرهنگستان هنر
• فلسفه ادبیات میخانه، نصرالله حکمت، انتشارات الهام
• مفتاح فتوحات (گلشن راز شبستری). نصرالله حکمت. نشر علم
• تقلید از خدا. نصرالله حکمت. نشر الهام
• شمس تبریزی پرسش، نصرالله حکمت، نشر الهام
• شاکله‌شناسی، نصرالله حکمت، نشر الهام
• ایمان درمانی، نصرالله حکمت، نشر الهام
• گزارشی کوتاه از فرصت مطالعاتی، نصرالله حکمت، نشر الهام
• تأملی در فلسفهٔ تاریخ عقل، نصرالله حکمت، نشر الهام
• مرثیه ای برای جنون، نصرالله حکمت، نشرالهام
• درسنامهٔ حکمت مشأ، نصرالله حکمت، نشر علم

منابع

1. «نصرالله حکمت: با قرائت سنتی از اصالت وجود صدرایی به دار آویخته شدیم / باید به عدم بپردازیم». ایبنا. ۲۰۲۴-۱۱-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۲۶.

• درباره نصرالله حکمت بایگانی‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine

http://www.rasekhoon.net/mashahir/print-903396.aspx