مَحَلّات شهری از توابع بخش مرکزی شهرستان محلات و مرکز شهرستان محلات استان مرکزی است. به‌طور خلاصه این شهر به پایتخت گل ایران معروف است و قطب پرورش گل داوودی و بید قرمز و انواع گیاهان آپارتمانی دیگر است. سوغات این شهر حلوا ارده است.
این شهر در فاصله ۲۵۲ کیلومتری تهران قرار داشته و یکی ازشهرستان‌های استان مرکزی محسوب می‌شود که در جنوب شرقی این استان واقع گردیده است. شهر محلات از طرف شمال به اراک و از طرف جنوب به اصفهان و گلپایگان، از طرف غرب به خمین از طرف شرق به دلیجان محدود است.[۳]
محلات به‌عنوان بزرگ‌ترین شهرستان کشور از لحاظ سطح زیرکشت گل،[۴] مهد پرورش گل و گیاهان زینتی در کشور،[۵] پایلوت گل‌کاری کشور[۵] است و رتبه اول را از لحاظ تنوع تولید گل در کشور[۶] داراست. شهرستان محلات دارای منابع متعدد و غنی معادن سنگ زینتی، معادن سنگ تراورتن و مرمریت است. همچنین محلات بزرگ‌ترین تولیدکننده بید قرمز در ایران است.
این شهر را به آن جهت که متشکل از محله‌های گوناگونی با فرهنگ‌های مختلف بود، «محلات» نامیدند.[۷]
استان مرکزی 12 شهرستان دارد که ما در فم‌تور اخیر بازدیدهایی در دو شهرستان محلات و دلیجان داشتیم. شهرستان محلات حالا یک بخش مرکزی و دو شهر به نام‌های محلات و نیم‌ور دارد و البته دو دهستان به نام‌های خورهه و باقرآباد. به روایت سایت اداره‌کل میراث استان مرکزی، «محلات در روزگار هخامنشیان بخش کوچکی از ماد به‌شمار می‌رفته است. این منطقه در دوره اشکانیان جزئی از ایالت والی‌نشین ماد بزرگ محسوب می‌شده و در زمان سلوکیان این ناحیه، به‌خصوص قسمت شمالی آن، یعنی دهستان خورهه، موردتوجه حکام یونانی بوده است. در دوران نخستین اسلامی این شهرستان جزء منطقه‌ای به‌شمار می‌رفته که به نام جبال یا کهستان خوانده می‌شده است.[۸]
همین منطقه در قرن چهارم هجری و بعد از تغییرات و تقسیمات منطقه‌ای به نام رستاق انار خوانده می‌شده است. بعدها نیز محدوده دو شهرستان خمین و محلات امروزی را تیمره گفته‌اند که تیمره علیا، خمین امروزی و تیمره سفلی، محلات کنونی بوده است. در محدوده کنونی شهرستان محلات (نواحی خورهه و نیم‌ور) آثار به‌جامانده نشان از قدمت تاریخی این منطقه دارد؛ چنانچه درباره وجه‌تسمیه محلات نیز اختلاف‌نظر وجود دارد و برخی معتقدند محلات را به لحاظ داشتن چندین محله نامتجانس به این نام نامیده‌اند. سوغات محلات گل، حلوا، گیوه و تریکو است. اقتصاد آن را کشاورزی و باغداری و سنگهای زینتی و صنایع‌دستی شهرستان را گیوه تشکیل می‌دهد.».[۹]
منطقهٔ محلات در روزگار هخامنشیان بخش کوچکی از ایالت ماد به‌شمار می‌رفته است. وجود آثار باستانی آتشکده آتشکوه نشان می‌دهد که از زمان شاهنشاهی ساسانیان، منطقهٔ محلات و به‌ویژه درهٔ رودخانهٔ قُمرود محل استقرار جمعیت بوده است. از دوران اسلامی این منطقه جزو ایالت جبال بود و از زمان سلجوقیان تا قاجاریان جزو منطقهٔ عراق عجم شد. بر اساس کتیبه‌های موجود مربوط به هخامنشیان از محلات با عنوان ورکان نام برده شده است و بر این اساس قدیمی‌ترین نام مربوط به محلات همان ورکان است.[۱۰] محلات همان گونه که از نام آن پیداست جمع محله و احتمالاً منظور روستاهایی است که محلات از آن‌ها تشکیل شده است. روستاهای پیل پایان، ریوکان، زنجیردان و گوشه. همین‌طور در گذشته به محلات «سایرالبلوک» نیز گفته می‌شده چرا که در آن زمان محلات در نقشه از بلوک‌های قم و کاشان نبوده است.[۱۱]
مردم محلات فارسی‌زبان هستند و به لهجه محلاتی سخن می‌گویند.[۱۲] اما در گذشته به زبان راجی یا راژی از زبان های ایران مرکزی هم رایج بود.[۱۳]پیشینه مردم این شهر مسلمان و شیعه‌مذهب هستند.[۱۴]
محلات سه طایفه بزرگ داشت که بیشتر املاک منطقه در دست آنان بود و همواره با یکدیگر در رقابت و اختلاف بودند:
محلات زادگاه مشاهیر و مفاخر بسیاری همچون حسن علی شاه محلاتی، علی شاه محلاتی،عیسی زیراهی، صدرالاشراف محلاتی (نخست‌وزیر و رئیس مجلس سنا در دوره پهلوی) از رجال و قضات اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی، حاجی سیاحمحلاتی اولین ایرانی که رسماً تابعیت آمریکا را دریافت کرد، عباس حشمتی، علی اصغر امین از قضات عالیرتبه، تیمسار سپهبد پرویز خسروانی (بنیانگذار باشگاه تاج)، هادی محمدی بازیکن فوتبال، شهاب الدین خسروانی، خسرو خسروانی، مرتضی خسروانی و بهجت صدر محلاتی، دکتر سید جواد صدر و بعد از انقلاب نیز شیخ فضل اله محلاتی نماینده سید روح‌الله خمینی در سپاه، سید هاشم رسولی محلاتی، محمدرضا توسلی محلاتی، سید محمدعلی شهیدی محلاتی، علیرضا سلیمی ، و بسیاری دیگر از مفاخر و مشاهیر ملی است.[۱۸] عیسی زیراهی به عنوان یکی از پرافتخارترین اعضای تیم ملی والیبال نشسته ایران و جهان از معروفترین ورزشکاران این شهر است.
شهر محلات دو رصدخانه دارای تلسکوپ در مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی و پژوهش سرای دانش آموزی دارد.[۱۹]
آب مصرفی (شرب، صنعتی، کشاورزی) مورد نیاز شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم از سرچشمه‌های دز در شهرستان الیگودرز تأمین می‌شود.[۲۰][۲۱][۲۲] به گفته فتاح وزیر وقت نیرو این آب یکی از بهترین آب‌های دنیا است.[۲۳]
اما انتقال آب از شهرستان الیگودرز به شهرهای ذکر شده باعث اعتراض مردم الیگودرز شده است. از اثرات انتقال آب، پایین رفتن شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی و در نهایت خشک شدن بیش از ۶۰ حلقه چاه و کم‌آب شدن ۱۷۱ حلقه چاه دیگر در شهرستان الیگودرز بوده است.[۲۴] خشک شدن چاه‌ها و چشمه‌های شهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیاری که به بخش کشاورزی وارد کرده باعث از بین رفتن مجتمع‌های پرورش ماهی در این شهرستان شده است.[۲۵]
از جمله سنگ‌هایی که در شهرستان محلات وجود دارد میتوان به
تراورتن حاجی آباد
تراورتن دره بخاری
تراورتن عباس‌آباد
تراورتن آبگرم
تراورتن سرچشمه
تراورتن پنیرک‌چه
تراورتن آبیار
مرمریت دُلِستان
مرمریت عیسی‌آباد
مرمریت نینه
اشاره کرد.
|نشانی=