سیر انتقال ردیف موسیقی ایرانی از استادان مختلف به یکدیگر، بر اساس منابع مختلف[۱][۲]
ردیف موسیقی سنتی ایرانی از زمان تدوینش در دورهٔ قاجاریه تا به امروز، نسل به نسل بین استادان موسیقی ایرانی منتقل شده‌است. این مقاله به بررسی سیر انتقال ردیف بر اساس منابع موجود می‌پردازد.
آن دسته از موسیقی‌دان‌های دورهٔ قاجار که در اواسط قرن بیستم هنوز زنده بودند، «مکتب» های مختلفی از ردیف را آموزش می‌دادند. این مکتب‌ها وجود فیزیکی نداشتند، اما شاگردان هر مکتب از دیگری معمولاً جدا بودند و لذا سبک ردیف به صورت سلسله مراتبی بین شاگردان هر مکتب تسری می‌یافت.[۳]
منابعی که در مورد سیر انتقال ردیف بحث کرده باشند، محدود هستند. برونو نتل در کتاب ردیف موسیقی سنتی ایرانی، نموداری را به نقل از کتاب «استادان موسیقی ایرانی» از داریوش صفوت و منابع دیگر آورده‌است که در آن سیر انتقال مهم‌ترین ردیف‌های موسیقی ایرانی تا آن زمان آمده‌است.[۴]مجید کیانی نیز در کتاب هفت دستگاه موسیقی ایران به طور مبسوطی سیر انتقال ردیف را به صورت نمودارهایی نمایش داده‌است. این نمودارها بر اساس ساز تقسیم‌بندی شده‌اند و شامل ردیف‌های آوازی نیز می‌شوند.[۵]
تار و سه‌تار
کیانی سیر انتقال ردیف سازهای تار و سه‌تار را به شکل زیر ترسیم کرده‌است (نقطه‌چین به معنی انتقال همراه با تغییر است؛ مواردی که با ☆ مشخص شده‌اند در بیش از یکجای نمودار دیده می‌شوند اما برای سادگی نمودار، افراد متأثر از آن‌ها فقط در یکی از کاربردها نمایش داده شده‌اند).[۶]
کیانی سیر انتقال ردیف ساز کمانچه را به شکل زیر ترسیم کرده‌است (نقطه‌چین به معنی انتقال همراه با تغییر است؛ حسین یاحقی هم ویولن و هم کمانچه می‌نواخت، و پرویز یاحقی فقط ویولن؛ همچنین رکن‌الدین خان، محجوبی، منصوری، وفادار و ابوالحسن صبا، همگی ویولن می‌نواختند).[۸]
کیانی سیر انتقال ردیف آوازی را به شکل زیر ترسیم کرده‌است (نقطه‌چین به معنی انتقال همراه با تغییر است؛ بر خلاف موارد دیگر، سرشاخهٔ ردیف آوازی محدود به یک نفر یا تعدادی محدود نیست و کیانی تمام اشخاصی که در سطرهای بالایی آمده‌اند را جزو بنیانگذاران ردیف آوازی محسوب کرده‌است).[۱۰]
Nettl, Bruno (1987). The Radif of Persian Classical Music: Studies of Structure and Cultural Context in the Classical Music of Iran. Elephant and Cat.{{cite book}}: نگهداری CS1: پیش‌فرض تکرار ref (link)
