سهیل بیرقی (زاده ۲۴ مهر ۱۳۶۵ - شهرضا) کارگردان، فیلمنامهنویس و تهیه‌کننده اهل ایران است.[۱] فیلم‌های من، عرق سرد و عامه‌پسند ساخته‌های این کارگردان جوان هستند. او فعالیت در سینما را با دستیار کارگردانی در سال ۱۳۸۴ آغاز کرد و پس از یک دهه فعالیت به عنوان برنامه‌ریز و دستیار کارگردان در آثار متعدد سینمایی، اولین فیلم بلند سینمایی خود را به نام من کارگردانی کرد. بیرقی همچنین سابقهٔ کارگردانی و نمایشنامه‌نویسی تئاتر را نیز در کارنامه خود دارد.[۲]
زندگی‌نامه
سهیل بیرقی در ۲۴ مهر ۱۳۶۵ در شهرضا به دنیا آمد. او فعالیت فرهنگی و هنری خود را در ۱۲ سالگی با نوشتن داستان و متن برای نشریات مختلف آغاز نمود. اولین داستان کوتاه چاپ‌شده از وی در ۱۵ سالگی و در ماهنامهٔ فرهنگی و هنری هفت مورد توجه ویژه قرار گرفت. او همچنین اولین فیلمنامه بلند سینمایی خود را در سن ۱۶ سالگی نوشت که برای ساخت توسط کارگردانی حرفه ای از سینمای آن روز، انتخاب شد؛ اما میل او به مستقل عمل کردن در تولید و خلق اثر، آن فیلمنامه را نافرجام گذاشت و بیرقی را به سمت تولید و کارگردانی متون و داستان‌های خود، سوق داد. علاقه‌مندی او به سینما در ۱۸ سالگی موجب شد تا بیرقی اولین تجربه فیلمسازی‌اش را با ساخت فیلم کوتاه از یکی از داستان‌های کوتاهش به دست بیاورد.[۳]
او در سال ۱۳۹۱ به سراغ تئاتر رفت و تئاتر چاله را که خود نویسندهٔ آن بود با بازی اندیشه فولادوند، عمار تفتی و عاطفه نوری کارگردانی کرد و در تماشاخانهٔ «موزهٔ زمان» به مدت ۴۵ شب به صحنه برد. این نمایش در شهرهای مختلف داخل و خارج از ایران نیز اجرا شد.[۲]
نگاه کارگردان
سهیل بیرقی از معدود کارگردانان ایرانی است که بدون حمایت هیچ ارگان یا تشکیلاتی، تماماً «مستقل» فیلم می‌سازد.[۵][۶]
شخصیت اصلی فیلم‌های بیرقی زن‌هایی تنها هستند که بدون پشتوانهٔ اجتماعی، برای دستیابی به اهدافشان که حق طبیعی و انسانی آنهاست، می‌جنگند. در مسیر احقاق این حق، قهرمانان داستان در برابر انسان‌های دیگر و سیستم قرار می‌گیرند و همین رویارویی فرد در برابر سیستم و ضد جریان بودن قهرمان، از تم‌های تکرارشوندهٔ آثار اوست.[۷]
مسئلهٔ دیگری که دستمایهٔ داستان‌های بیرقی قرار می‌گیرد، «قدرت» است که روابط، عواطف و مناسبات بین انسان‌ها را نشانه می‌گیرد. اختیارات انسان‌ها در خواسته‌شان تعیین‌کننده است و این مسیر تا جایی پیش می‌رود که هر فرد از قدرتش علیه دیگری استفاده می‌کند.[۸]
همچنین کاراکترهای فیلم‌های بیرقی با مسائل منفعلانه برخورد نمی‌کنند؛ بلکه با تمام وجود برای رسیدن به حقوقشان فارغ از هر نتیجه و عواقبی که ممکن است حاصل شود، مبارزه می‌کنند.[۹]
قهرمان‌های زن در داستان‌های بیرقی و همچنین انتخاب موضوعات مرتبط با زنان، همیشه شائبهٔ فمینیستی بودن آثار او را رقم زده‌است. جریان مخالف فمینیسم بارها به آثار او لیبل فمنیستی زده‌اند و جالب اینکه جریانات فمنیستی آثار او را ضد زن می‌دانند؛ زیرا یکی دیگر از تم‌های تکرار شونده در آثار و داستان‌های او، اقدامات «زن علیه زن» است.[۱۰][۱۱] بیرقی در این باره گفته‌است:
من هیچوقت تصمیم نمی‌گیرم برای زنان فیلم بسازم یا متعلق به مکتب و «ایسم» خاصی باشم. هیچوقت نه برای زنان نه علیه زنان فیلم نساخته‌ام. هیچوقت نمی‌خواهم قشری را تمجید کنم یا آن را تخریب کنم. من از زمانهٔ خودم وام و از آن ایده می‌گیرم. اگر این فیلم برای تماشاگری این حس را ایجاد کرده که یک قشر تخریب شده، او می‌داند و دنیای خودش اما من فقط خواستم راوی سالمی باشم.[۱۲][۱۳]
این مضمون مشترک در سه فیلم اول بیرقی در کنار سبک مینیمال کارگردانی، و همچنین نگارش فیلمنامه‌ها بر مبنای خرده‌پیرنگ و شکستن قواعد کلاسیک، باعث ایجاد یک سه‌گانه تریلوژی در آثار او شده‌است که به عنوان سه فیلم نوآر زنانه، از آنها یاد می‌شود. البته سهیل بیرقی در این باره تأکید دارد که سه‌گانه‌اش بدون طراحی و برنامه‌ریزی شکل گرفته و این مسیر خودبه‌خودی کاملاً غریزی رقم خورده‌است.[۱۴]
همچون قهرمانان درون فیلم‌ها، خود آثار نیز ضد جریان بدنه سینما حرکت می‌کنند. فیلم‌هایی که هم پرمخاطب بوده‌است و هم مورد بحث خواص جامعه قرار می‌گیرد و همیشه پیشنهاد تازه‌ای به جریان اصلی سینما ارائه می‌کند
بیرقی اولین فیلم بلند سینمایی‌اش به نام من را در سال ۹۴ و در میانهٔ ۲۸ سالگی‌اش ساخت. این فیلم توانست به عنوان یک فیلم اول موفق، هم در جشنواره‌ها و هم در اکران، ظاهر شود. لیلا حاتمی در یک بازی‌گری متفاوت نظر بسیاری از مخاطبان و منتقدان را به فیلم جلب کرد. حاتمی در این فیلم نقش یک کارچاق‌کن حرفه‌ای را بازی می‌کند که با دور زدن قانون، کار مردم را راه می‌اندازد. فیلمنامهٔ بدیع و سبک داستان‌گویی تازهٔ فیلم (بر اساس خرده‌پیرنگ) توسط منتقدان مورد تحسین قرار گرفت.[۱۵] بیرقی در کارگردانی این فیلم از جهت نگاه تازه و توانایی‌اش در هدایت بازیگران و کاراکتر زن، مورد تحسین قرار گرفت.[۱۶]
این فیلم با مخالفت‌ها و محدودیت‌هایی در اکران مواجه شد. صداوسیما به دلیل پخش تیزر فیلم از شبکه‌ی جم، از پخش آن خودداری کرد.[۱۷] تهیه‌کننده‌ی فیلم گفت اصلاً از تبلیغات شهری و مطبوعات استفاده نکرده‌اند و تمام تبلیغات فیلم از طریق فضای مجازی بوده.[۱۸] همچنین اکران فیلم در مشهد و در قالب جشنواره‌ی فیلم فجر لغو شد.[۱۹]
عرق سرد دومین فیلم سینمایی بیرقی است که در سال ۹۶ ساخته شد. داستان فیلم دربارهٔ افروز اردستانی، کاپیتان تیم ملی فوتبال ایران است که شوهرش به او اجازهٔ بازی در مسابقات خارجی را نمی‌دهد و ممنوع‌الخروجش می‌کند. بازی‌گری باران کوثری نیز، در نقش یک فوتبالیست، توجه بسیاری را به فیلم جلب کرد.[۲۰]
شباهت این داستان به ملی‌پوش‌های زن فراوانی که در این سالها توسط همسرشان از رفتن به مسابقات خارجی منع شده بودند، بحث‌برانگیز شد.[۲۱][۲۲]
صداوسیما از پخش تیزر این فیلم نیز خودداری کرد (مشابه کاری که با فیلم قبلی بیرقی، من، کرده‌بود) و دلیل آن را ممنوع‌التصویر بودن باران کوثری دانست. نقش امیر جدیدی در فیلم «مجری صداوسیما» است و این باعث انتقاد خبرنگار صداوسیما در نشست خبری شد.[۲۳]
همچنین بر خلاف سنت هرسالۀ شبکه سه و برنامۀ هفت، عرق سرد در این برنامه مورد بررسی قرار نگرفت.[نیازمند منبع]
هنگامی که اکران عمومی عرق سرد آغاز شد، حوزه‌ی هنری بدون اعلام قبلی پخش عرق سرد را در ۹۷ سالن وابسته به خود متوقف کرد و اکران فیلم با کمتر از ۴۰ سینما ادامه پیدا کرد.[۲۴][۲۵]
همچنین جلوی اکران مردمی فیلم در مشهد و با حضور عوامل، بدون ذکر دلیل گرفته شد.[۲۶]
پس از پخش این فیلم‌تلاش‌هایی برای اصلاح قانون گذرنامه و تسهیل خروج زنان از کشور انجام شد[۲۷] که به دلیل مخالفت‌هایی به تصویب نرسید.[۲۸]
عامه‌پسند نام سومین فیلم سهیل بیرقی است که در سال ۹۸ ساخته شد و سه‌گانهی او دربارهٔ زنان را کامل می‌کند. پس از لیلا حاتمی و باران کوثری که نماینده‌ای از زن ایرانی در دههٔ ۵۰ و ۶۰ بودند، فاطمه معتمدآریا به نمایندگی از نسل زنان ایرانی دههٔ ۴۰، در این فیلم حضور دارد؛ زنی که در بحران میانسالی و بطالت بعد از جدایی از همسرش تصمیم به ساخت زندگی در شهری کوچک می‌گیرد. مسئله اصلی فیلم، تأیید او از سمت محیط اطرافش و عرف جامعه است. هوتن شکیبا و باران کوثری دیگر بازیگران این فیلم هستند.
لحن ساده و مینیمال فیلم و داستان‌گویی بیرقی با حرکت در جزئیات، مورد توجه قرار گرفت.[۲۹] هنگام اکران جشنوارهٔ فجر، درخشش فاطمه معتمدآریا در نقش اصلی فیلم و همچنین شیوهٔ پرداخت فیلم به مشکلات و تنهایی‌های او در مواجهه با جامعهٔ اطرافش، به چشم منتقدان آمد.[۳۰]
برخی منقتدان ابهام ساختاری فیلم و روشن نبودن روابط علت و معلولی را از ایرادات فیلم دانستند.[۳۱]
اکران عمومی عامه‌پسند به علت اعمال محدودیت‌های کرونایی در کشور، به تعویق افتاده است.
تهیه‌کنندگی
سهیل بیرقی از سال ۹۸ با فیلم «عامه‌پسند»، در کنار کارگردانی و نویسندگی فیلم، تهیه‌کنندگی سینما را به‌طور رسمی آغاز کرد.[۳۲] او در همین راستا در سال ۱۴۰۰ «دفتر فیلم الف» (Alef Pictures) را با انگیزهٔ ساختن فیلم‌های مستقل، تأسیس و راه‌اندازی نمود.[نیازمند منبع]
فیلم من در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۹۵ با تعداد بسیار پایین ۱۴ سالن سینما اکران خود را شروع کرد و با استقبال فوق‌العاده‌ای مواجه شد؛ به طوری که پس از ۱۰ روز و تنها در ۱۷ سالن تهران و ۱۰ سالن در شهرهای دیگر از مرز ۶۰۰ میلیون تومان فروش عبور کرد. این فیلم از هفته‌ی دوم به سوددهی در اکران رسید و در نهایت تا ۱۴ آبان همان سال در مجموع اکران داخلی و خارجی با سه میلیارد تومان فروش به اکران داخلی خود پایان داد. [۳۵][۳۶][۳۷]
عرق سرد
در حالی که قرار بود عرق سرد از ۴ مهر ۹۷ به سرگروهی سینما آزادی اکران شود، یک روز مانده به اکران مورد تحریم حوزه هنری قرار گرفت و ۹۷ سالن وابسته به این نهاد، از فیلم گرفته شد و اکران آن با حدود ۲۰ سینما آغاز شد. با این حال پس از دو هفته فروش مجموع درآمدهای داخلی عرق سرد میلیاردی شد و بعد از ۸ هفته از مرز فروش سه میلیارد تومان عبور کرد.[۳۸][۳۹]
بین‌المللی
من
فیلم من در کشورهای آمریکا (واشینگتن دی‌سی، لس‌آنجلس، سانفرانسیسکو، بوستون، هیوستون، دالاس و اورنج‌کانتی)، کانادا (ونکوور، تورنتو) و استرالیا (ملبورن، بریزبن، سیدنی) به نمایش درآمد.
عرق سرد
عرق سرد در فرانسه توسط شرکت پخش فیلم سوفی‌دلوک (Sophie Dulac Distribution) توزیع شد و همچنین در انگلستان، ایرلند، سوئد، آمریکای جنوبی، استرالیا، نیوزلند، چین و مالزی به نمایش درآمد. در جشنواره‌های مختلف بین‌المللی استقبال خوبی از این فیلم شد.
داوری
سهیل بیرقی داور بخش رقابتی بیست‌ونهمین دورهٔ جشنواره فیلم استکهلم (۲۰۱۸) بود.[۴۰]
