این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد.
زعفران در سرایان، بالاترین عیار و کیفیت زعفران کشور را دارد.[۱۰]
از حیث وجود مساجد، سرایان جزء شهرهایی است که تعداد زیادی مسجد نسبت به جمعیتش در خود جای داده و به شهر مساجد نیز شهره است.[۱۱]
شش آب انبار تاریخی در داخل شهر سرایان وجود دارد که هنوز هم مردم از آنها استفاده می‌کنند و شاید به همین دلیل باشد که سرایان به شهر آب انبارهای کهن مشهور است.[۱۱]
شورای شهر سرایان
اعضای شوراهای اسلامی شهر از طریق رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند. انتخابات شوراهای شهر در کشور به صورت دوره‌ای انجام می‌شود. اعضای شوراهای اسلامی شهر علاوه بر امور شهر خود، از طریق انتخاب اعضای شورای اسلامی بخش و شورای اسلامی شهرستان می‌توانند در اداره امور بخش و شهرستان نیز مشارکت کنند:
در سال ۱۳۸۶ جشن محو بیسوادی در سرایان برگزار شد. برگزاری جشن محو بیسوادی در پایه مقدماتی شهرستان سرایان به این معنی است که بیسواد زیر ۵۰ سال در این شهرستان وجود ندارد.[۱۸]
در سال ۱۳۹۴ تعداد اعضای فعال کتابخانه‌های شهرستان سرایان۳ هزار و ۲۰۰ نفر بوده است. انجمن کتابخانه‌های شهرستان سرایان در سال ۱۳۹۳ به عنوان انجمن برتر استانی انتخاب شده است. کتابخانه عمومیشهرستان سرایان در سال ۱۳۴۶ از محل ۱٫۵ درصد عوارض شهرداری توسط انجمن وقت کتابخانه‌ها تأسیس شد. این کتابخانه با زیربنای ۲۵۰ مترمربع و تعداد ۲ هزار جلد کتاب آغاز به کار کرد.[۱۹]
تئاترشهرستان سرایان در پانزدهمین جشنواره تئاتر خراسان جنوبی در سه بخش موفق به دریافت جوایز شد. تئاتر دختر نارچین در این جشنواره موفق به دریافت سه جایزه در بخش‌های اجرای زنده موسیقی، طراحی لباس و بازیگر نمایش شد.[۲۰]
آیین‌ها
مراسم آیینی نخل برداری: در عصر روز عاشورا در سرایان برگزار می‌شود. در این آیین حدود ۲۰۰ نفر از افراد در سنین مختلف در حالی که شال یا چادر شب‌های مخصوصی بر بازوان خود بسته‌اند نخل این شهر که نمادی از تابوت و تشییع جنازهسیدالشهدا می‌باشد را بر دوش خود گذاشته و پای برهنه در حالی که که جمعیت عظیم مردم در جلو و پشت سر نخل حرکت کرده و با سردادن نواهای عاشورایی به سر و سینه می‌زنند؛ حمل می‌کنند. در سرایان دو نخل برداشته می‌شود که یکی از نخل‌ها از محل حسینیه علیای این شهر که در وسط شهر واقع شده است تا گلزار شهداء و آرامستانسیدالشهدا و نخل دیگر از مهدیه سرایان به طرف آرامستان رضوان سرایان برده می‌شود.[۲۱]
میلک دگیر کرده (روشن کردن شمع): از آئین‌ها و مراسم بانوان شهرستان سرایان در بعداز ظهر روز ۱۴ شعبان (روز برات) است که جهت برآوردن حاجات انجام می‌دهند. در زمان‌های بسیار دور که شمع‌های امروزی نبوده است، مردم شمع درست می‌کردند که به آن «میلک» می‌گفتند و به این مراسم نیز «میلک دگیر کرده» می‌گویند. بیشتر بانوان و زنان سالخورده شهرستان سرایان در این مراسم شرکت می‌کنند و این مراسم مربوط به قوم و طایفه خاصی نیست. مردم معتقدند که در این روز به چهار محل که مورد احترام آنها است رفته و در آنجا برای برآوردن حاجات خود شمع روشن می‌کنند و تعدادی از آنها که حاجات شان برآورده شده شیرینی، نُقل و شکلات تقسیم می‌کنند.[۲۲]
مراسم جشن سده: این جشن که از ۲۸ دی شروع می‌شود و تا یکم بهمن ادامه دارد، کودکان و نوجوانان به در خانه‌ها می‌روند و اشعاری به زبان محلی می‌خوانند. در این جشن صاحبخانه برای کودکان و نوجوانان شعر خوان، مقداری آجیل می‌آورد یا مقداری آرد و روغن به آنها می‌دهد تا غذای سنتیبلغور را به صورت دسته جمعی درست کنند. بعضی از مردم سرایان عقیده دارند با درست کردن آتش سده می‌توانند بفهمند که آیا سال آینده برایشان سالی همراه با باران خواهد بود یا خیر با این نشان که اگر خاکستر آتش را باد ببرد سالی خشک و اگر در محل روشن کردن آتش بماند، سالی پرباران خواهد بود.[۲۳]
کاروانسرای سرایان که به رباط شاه عباسی نیز معروف است مربوط به دوره صفوی است و در میدان کوثر سرایان واقع شده است.[۲۴]
کاروانسرای شاه عباسی سرایان در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که در ریاض عربستان در شهریور سال ۱۴۰۲ برگزار شد به ثبت جهانی یونسکو رسید.[۲۵]
آهنگری سنتی و زنگوله سازی: زنگوله سازی از جمله تولیدات متعدد و متنوع چلنگری (آهنگری سنتی) است که هنوز در شهرستان سرایان اجرا می‌شود. ساخت هر زنگوله سه مرحله اساسی دارد، در مرحله اول ورق آهن مورد نیاز داخل کوره حرارت می‌بیند مراحل تکمیلی بر روی آن انجام می‌گیرد تا بدنه زنگ ساخته شود، در مرحله دوم تیرگذاری وسط زنگ و در مرحله بعد هم صداگیری انجام می‌شود که مهارت خاص خود را می‌طلبد.[۲۷]
شهرستان سرایان دارای سه هکتار مزارع زعفران است که سالانه ۱۲ تن زعفران خشک از آن حاصل می‌شود. زعفران سرایان با عیار ۳/۲ بالاترین عیار و کیفیت را در کشور به خود اختصاص داده است.[۲۹]
پسته
سالانه بالغ بر ۳۰۰ هکتار به باغات پسته شهرستان سرایان افزوده می‌شود و احداث باغات پسته با استقبال کشاورزان مواجه شده است. تا سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۳۰۰۰ هکتار از اراضی شهرستان سرایان را باغات پسته به خود اختصاص داده است که به صورت سالیانه ۱۲ هزار تن پسته برداشت می‌شود.[۳۰]
زیره سبز
شهرستان سرایان با سطح زیر کشت ۱۲۶۰ هکتار و تولید ۷۵۰ تن زیره سبز مقام اول سطح زیر کشت و تولید را در استان خراسان جنوبی دارد. نیاز آبی بسیارکم، درآمد اقتصادی مناسب با توجه به صادراتی بودن محصول، استفاده از نیروی کار موجود در شهرستان، نداشتن آفت یا بیماری غیرقابل کنترل در منطقه از ویژگی‌های اساسی زیره جهت کاشت در شهرستان سرایان می‌باشد. [۳۱]
ورزش
سرایان در رشته‌های ورزشی مختلف تا به حال موفق به کسب مقام‌های کشوری و استانی درخور توجه ای شده است.[۳۲]
موتورسواری: کسب مقام در مسابقات استانی و کشوری[۳۳]
