زبان‌های ازبکستان

زبان‌های ازبکستان
رسمی	ازبکی
غیر رسمی مهم	روسی و فارسی(قومی)
منطقه‌ای	قره‌قالپاقی (جمهوری قره‌قالپاقستان)
اقلیتی	دونگان، عریضه، کوریو-مار، قزاقی، قرقیزی، ازبکی، فارسی تاجیکی، تاتاری
جانمایی صفحه‌کلید	صفحه کلید ازبکی، صفحه کلید روسی

بیشتر زبان‌های ازبکستان از زبان‌های ترکی و زبان‌های ایرانی هستند. با این حال، زبان‌های حکومتی این کشور شامل زبان ازبکی به‌عنوان زبان نخست و دولتی، و زبان روسی به‌عنوان زبان قومی و مورد استفادهٔ مؤسسه‌های همگانی هستند.

زبان‌های ترکی

زبان ازبکی یکی از زبان‌های ترکی نزدیک به زبان اویغوری است و هر دوی آن‌ها به شاخهٔ زبان‌های قارلقی از خانوادهٔ زبان‌های ترکی تعلق دارند. زبان ازبکی تنها زبانی رسمی دولتی کشور ازبکستان است و از سال ۱۹۹۲ تاکنون به‌طور رسمی با الفبای لاتین نگاشته می‌شود.^[۱]

زبان قره‌قالپاقی نیز یک زبان ترکی است اما به زبان قزاقی که در جمهوری قره‌قالپاقستان صحبت می‌شود و در آن‌جا دارای وضعیت رسمی است، نزدیک‌تر می‌باشد. این زبان در ازبکستان مورد استفادهٔ بیش از نیم میلیون نفر است. بیش از ۸۰۰٬۰۰۰ نفر نیز به زبان قزاقی صحبت می‌کنند.^[۲]

تا پیش از دههٔ ۱۹۲۰ میلادی، از زبان نوشتاری ازبک‌ها با نام ترکی جغتای (که پژوهشگران غربی آن را با نام زبان جغتایی می‌شناختند) یاد می‌شد و برای نگارش آن از خط نستعلیق استفاده می‌گردید. در سال ۱۹۲۶ الفبای لاتین معرفی شد و در طول دههٔ ۱۹۳۰ اصلاحات متعددی را پشت سر گذاشت. در نهایت در سال ۱۹۴۰ الفبای سیریلیک توسط متخصصان شوروی معرفی شد و تا پیش از سرنگونی اتحاد جماهیر شوروی مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۹۹۳ ازبکستان دوباره به استفاده از خط لاتین (الفبای ازبکی) روی آورد که پسانتر در سال ۱۹۹۶ اصلاح شد و از سال ۲۰۰۰ تاکنون در مدرسه‌ها تدریس می‌شود. تدریس در مدرسه‌ها، کالج‌ها و دانشگاه‌ها تنها با استفاده از خط لاتین صورت می‌گیرد. تعدادی از روزنامه‌ها و وبگاه‌های محبوب ازبکستان از الفبای سیریلیک استفاده می‌کنند. برخی از متن‌ها در بعضی از شبکه‌های تلویزیونی با الفبای سیریلیک نیز تکرار می‌شوند. الفبای سیریلیک در میان نسل‌های مسن‌تر مردم ازبکستان از محبوبیت برخوردار است.^[۳]

زبان‌های هندواروپایی

همچنین ببینید: زبان‌های هندواروپایی

در این نقشه مناطقی که مردم فارسی‌زبان در آن سکونت دارند به تصویر کشیده شده‌است

اگرچه زبان روسی به‌طور رسمی در ازبکستان به‌عنوان یک زبان رسمی معرفی نشده‌است، اما به‌طور گسترده‌ای در همهٔ زمینه‌ها، از جمله اسناد رسمی از این زبان استفاده می‌شود. این زبان در کنار زبان ازبکی، زبان‌های مجاز برای مؤسسه‌های دفاتر اسناد رسمی و اداره‌های ثبت هستند.^[۴] زبان روسی به‌ویژه در شهرها، برای بیشتر کاربردهای فنی، علمی، دولتی و تجاری، یک زبان مهم برای ارتباطات قومی است. این کشور همچنین محل سکونت حدود یک میلیون نفر از مردمی است که زبان مادری آن‌ها روسی است.^{[۵][۶][۷][۸][۹]}

به‌دلیل وجود جمعیت نسبتاً زیادی از مردمی با نژاد تاجیک در شهرهای بخارا و سمرقند زبان فارسی تاجیکی هم در این شهرها به‌طور گسترده‌ای تکلم می‌شود.^[۱۰] تکلم به این زبان در نواحی وسیعی در کاسانسای، چوست، ریشتان و ساخ در جلگهٔ فرغانه، و همچنین در بورچ‌ملا، آهنگران، باغستان در میانهٔ ناحیهٔ سیردریا، و نهایتاً در شهرسبز، نخشب، کیتاب و دره‌های رودخانه‌ای کفیرنگان و چاگانیان به‌چشم می‌خورد.

براساس برآوردهای رسمی دولتی، جمعیت تاجیک‌های ازبکستان ۴٫۷٪ از جمعیت کل ازبکستان است اما بنابر آمارهای بیشتر بنیادهای بین‌المللی، جمعیت تاجیک‌های ازبکستان می‌تواند تا ۳۰٪ از جمعیت کل ازبکستان باشد.^[۱۱]

قانون‌ها

هیچ الزامی از نظر زبانی برای شهروندی کشور ازبکستان وجود ندارد.^[۸]

منابع

1. Mansurov, Nasim (8 دسامبر 1992). "Constitution of the Republic of Uzbekistan". Umid.uz. Archived from the original on 17 January 2012. Retrieved 2 May 2010.
2. EurasiaNet, Uzbekistan: Tajik Language Under Pressure in Ancient Samarkand, 5 November 2013, available at: https://www.refworld.org/docid/54acfafc4.html [accessed 26 November 2019]
3. Kamp, Marianne (2008). The New Woman in Uzbekistan: Islam, Modernity, and Unveiling Under Communism. University of Washington Press. ISBN 0-295-98819-3. Archived from the original on 5 April 2015.
4. "Law of the Republic of Uzbekistan "On Official Language"" (PDF). Refworld. Retrieved 26 November 2019.
5. Юрий Подпоренко (2001). "Бесправен, но востребован. Русский язык в Узбекистане". Дружба Народов. Archived from the original on 13 May 2016. Retrieved 26 November 2019.
6. Евгений Абдуллаев (2009). "Русский язык: жизнь после смерти. Язык, политика и общество в современном Узбекистане". Неприкосновенный запас. Archived from the original on 23 June 2016. Retrieved 26 November 2019.
7. А. Е. Пьянов. "СТАТУС РУССКОГО ЯЗЫКА В СТРАНАХ СНГ". 2011. Archived from the original on 28 May 2016. Retrieved 26 November 2019.
8. "Languages in Uzbekistan – Facts and Details". Archived from the original on 11 September 2016. Retrieved 2019-11-26.
9. "Uzbekistan's Russian-Language Conundrum". Eurasianet.org. 19 سپتامبر 2006. Archived from the original on 29 November 2010. Retrieved 26 November 2019.
10. Richard Foltz (1996). "The Tajiks of Uzbekistan". Central Asian Survey. 15 (2): 213–216. doi:10.1080/02634939608400946.
11. Cordell, Karl (1998) Ethnicity and Democratisation in the New Europe, Routledge, ISBN 0415173124, p. 201: "Consequently, the number of citizens who regard themselves as Tajiks is difficult to determine. Tajikis within and outside of the republic, Samarkand State University (SamGU) academic and international commentators suggest that there may be between six and seven million Tajiks in Uzbekistan, constituting 30% of the republic's 22 million population, rather than the official figure of 4.7% (Foltz 1996;213; Carlisle 1995:88).

پیوند به بیرون