خوشحال‌خان ختک

آرامگاه خوشحال‌خان خَتَّک در خیبر پختون‌خواه، پاکستان - ۲۰۱۸

خوشحال‌خان خَتَّک (به پشتو: خوشحال خان خټک) شاعر و فرمانده نظامی پشتون( افغان) (۱۰۲۲–۱۱۰۰ هجری؛ ۱۶۱۳–۱۶۸۹ میلادی) معروفترین شاعر در دوران آغازین ادبیات پشتو است.[۱] وی به دو زبان پشتو و فارسی شعر می‌گفت.

برخی از سخنوران پیرو سبک خوشحال، و شامل‌شده در مکتب ادبی وی، عبارتند از: اشرف خان هجری، سکندرخان ختک، صدرخان ختک، و عبدالقادر خان ختک.

خوشحال خان در شعرهای خود پشتوها را به خاطر چنددستگی سرزنش زیادی کرده‌است.[۲] خوشحال خان در سدهٔ ۱۷ میلادی و در زمان امپراتوری گورکانی هند در کوهپایه‌های هندوکش در استان مرزی شمال غربی پاکستان امروزی زندگی می‌کرد. او در منطقه نوشهره به دنیا آمد.

پیشینه

خوش‌حال خان بیک فرزند شهبازخان ختک در سال ۱۰۲۲ هجری به دنیا آمد. خوش‌حال خان یک جنگجو و رئیس ایل ختک نیز بود. روستای خوشحال بیگ «اکوره ختک» نام دارد و ختک‌ها در این روستا ساکنند. خوشحالخان چندین سال در هند در قلعهٔ «رنتنهبور» زندانی بود و افراد ایل ختک موفق شدند او را از این زندان فراری بدهند و تا زمانی که به روستا خود نرسیدند اورنگ‌زیب از این گریز آگاه نشده‌بود. خوش‌حال‌خان پس از آن با تیموریان نبرد کرد، و با شاه اورنگ‌زیب تا زمان مرگ دشمن بود و درین گیرودار در سال ۱۱۰۰ هجری در سن ۷۸ سالگی درگذشت.

گفته می‌شود که خوش‌حال‌خان کتاب «هدایه در فقه» را به پشتو ترجمه کرد، و کتاب‌های بسیار دیگری نیز نوشت.

سروده‌ها

در مورد دیوان اشعار خوشحال خان گفته‌اند که به چهار هزار بیت می‌رسد و مشهورترین کتاب وی دستارنامه است، که گفته‌اند در زندان ظرف شش روز نوشته شده‌است.[۳]

خوشحال خان ختک، در گونه‌ها و قالب‌های گوناگون، چون غزل، قصیده، رباعی، قطعه، مثنوی، ترکیب‌بند، ترجیع‌بند، مخمس، و غیره به زبان پشتو، شعر سروده‌است. منظومه‌های: بازنامه، سوات‌نامه، فضلنامه، فالنامه، طب‌نامه، اخلاقنامه، فراقنامه، نام حق، خطنامه، فارسی وینا و غیره، در مجموع، حدود یکهزار صفحه از دیوان او را به خود اختصاص داده‌است.

نمونه شعر پشتو:

پس له بنده دی داعزم
د خوشحال دخاطر جزم
یا نیولی مخ مکی ته
یا مغلو سره رزم

بخش پایانی دیوان خوشحال خان اشعار فارسی اوست که ذیل عنوان «خوشحال خان ختک فارسی وینا» آمده‌است. این بخش از اشعار از ص ۹۸۶ تا ۱۰۰۴ دیوان را به خود اختصاص داده‌است که تعداد ۴۶ غزل و ۱۰ رباعی و یک فرد و پنج غزل ملمع (فارسی - پشتو) را دربر می‌گیرد.

خوشحال خان، شش غزل ملمع (فارسی - پشتو) نیز سروده که در مجموع شامل ۴۶ بیت است. این غزل‌ها فارسی است که معمولاً کلمات قافیهٔ آن را پشتو آورده‌است.

درون‌مایه غزل‌های فارسی خوشحال‌خان، عشق‌ورزی و تغزل، زهد و عرفان و اخلاق، شکایت از نفس نافرمان درون و دیوسرکش بیرون، بی‌وفایی یار و بدعهدی روزگار، مهر شاهان به درویشان، و موضوعات مذهبی را شامل می‌شود.

سرآغاز غزل‌های فارسی خوشحال خان این است:

پیر ما از می‌پرستی توبه فرماید مرا
الله الله وقت گل این توبه می‌شاید مرا
هر که از نظارهٔ روی بتان منعم کند
پند او گیرم به دل در دل نمی‌آید مرا

در غزل سوم گفته‌است:

نوبهار و می و معشوقه و جام است اینجا
زهد و پرهیز و ورع را چه مقام است اینجا
قصه کوتاه که در مذهب ما ای صوفی
غیر می هرچه بوَد جمله حرام است اینجا

در اشعار فارسی، گاهی «روهی» تخلص می‌کند و گاهی «خوشحال» و گاهی «خوشحالختک»، گاهی نیز غزل وی بدون تخلص دیده می‌شود؛ چنان‌که در ۱۳ غزل «روهی»، در ۲۱ غزل «خوشحال» و یک مورد «خوشحالختک» آمده‌است. در ۷ مورد نیز «کوهی» آمده که معلوم نیست «روهی» بوده و اشتباه نوشته شده، یا تخلص کوهی هم به کار برده‌است. هشت غزل هم بدون تخلص است.

منابع

  • کهدویی، محمدکاظم: خوشحال خان ختک، پشتون پارسی‌گوی. در: مجله «ادبیات تطبیقی» (دانشگاه شهید باهنر کرمان)»، سال دوم، دوره جدید، زمستان ۱۳۸۹ - شماره ۳. (از صفحه ۲۸۱ تا ۳۰۶).
  1. «Khushal Khan Khattak - The Warrior and the poet». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ اوت ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۶ فوریه ۲۰۰۸.
  2. «"Biography: Khushal Khan Khattak" Afghan-Web». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ فوریه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ فوریه ۲۰۰۸.
  3. یما رهی: یک قصر و هزار دریچه: خوشحال خان ختک در: بی‌بی‌سی فارسی. بازدید: ژانویه ۲۰۱۲.

Read other articles:

1990 edition of the FIBA World Championship 1990 FIBA World ChampionshipFIBA Campeonato Mundial Basquetbol 1990Tournament detailsHost countryArgentinaDates8–19 AugustOfficially opened byCarlos MenemTeams16 (from 5 confederations)Venue(s)6 (in 6 host cities)Final positionsChampions Yugoslavia (3rd title)Runners-up Soviet UnionThird place United StatesFourth place Puerto RicoTournament statisticsGames played64MVP Toni KukočTop scorer Oscar Schmidt (34.6 poi...

 

Public high school in Danville, Kentucky, United StatesBoyle County High SchoolAddress1637 Perryville Rd.Danville, Kentucky 40422United StatesCoordinates37°38′34″N 84°46′40″W / 37.64278°N 84.77778°W / 37.64278; -84.77778InformationTypePublic high schoolEstablished1963; 60 years ago (1963)School districtBoyle County SchoolsCEEB code180643PrincipalMark WadeTeaching staff54.30 (FTE) (2018–19)[1]Grades9–12[1]GenderCoeducati...

 

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يوليو 2019) رون دافنبورت معلومات شخصية الميلاد 22 ديسمبر 1962 (61 سنة)  سومرست  [لغات أخرى]‏  مواطنة الولايات المتحدة  الحياة العملية المهنة لاعب كرة قدم أمريكي

Berlin-Charlottenburg–Berlin-Spandau Hamburger Stadtbahnanschluss in Höhedes U-Bahnhofs Olympiastadion, 2017Hamburger Stadtbahnanschluss in Höhedes U-Bahnhofs Olympiastadion, 2017Strecke der Hamburger StadtbahnanschlussStrecke führt von Spandau im Nordwesten an Westend vorbeinach Charlottenburg im Südosten (Karte von 1907)Streckennummer (DB):6109Streckenlänge:7,1 kmSpurweite:1435 mm (Normalspur)Stromsystem:15 kV 16,7 Hz ~Höchstgeschwindigkeit:160 km/hZugbeeinf...

 

Michoacán de Ocampo ist eine Weiterleitung auf diesen Artikel. Dies ist auch der Name eines Ortes im mexikanischen Bundesstaat Baja California, Michoacán de Ocampo (Baja California). Michoacán de OcampoFreier und Souveräner Staat Michoacán de OcampoEstado Libre y Soberano de Michoacán de Ocampo Wappen von Michoacán de OcampoFreier und Souveräner Staat Michoacán de OcampoEstado Libre y Soberano de Michoacán de Ocampo Karte Hauptstadt Morelia Fläche 59.928 km² (Rang 16) Einwohn...

 

Università Cattolica del Sacro Cuore Schools (English: Catholic University of the Sacred Heart) are the schools (facoltà) within the Italian university Università Cattolica del Sacro Cuore granting undergraduate and graduate degrees. History The Cattolica was founded in 1921. Classes began in Milan, in S.Agnese 2 with two faculties: Social Sciences and Humanities. Over the years other faculties were established, up to the current 12.[1] Academics The schools offer Bachelor of Scien...

この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。(このテンプレートの使い方)出典検索?: ムルデカ広場 ジャカルタ – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · NDL · dlib.jp · ジャパンサーチ · TWL(2022年12月) ムルデカ広場 独立記念塔 (モ

 

Герої Радянського Союзу, починаючи з літери К: Кабак Микола Пантелійович Кабаковський Григорій Самійлович Кабалін Іван Андрійович Кабалін Микола Петрович Кабанов Василь Григорович Кабанов Володимир Єгорович Кабанов Михайло Михейович Каберов Ігор Олександрович Кагам...

 

Masjid As-SalihinAsh Shaliheen MosqueAgamaAfiliasi agamaSunni IslamLokasiLokasiJalan Perdana Menteri, Bandar Seri Begawan BB3913, BruneiKoordinat{{WikidataCoord}} – missing coordinate dataArsitekturArsitekAbdel-Wahed El-WakilJenisMasjidGaya arsitekturMarokoRampung2012 As-Shaliheen adalah sebuah masjid yang terletak di samping Kantor Perdana Menteri di Kompleks Bandar Seri Begawan, ibu kota dari Kesultanan Brunei.[1][2] Struktur Interior masjid Masjid ini dibangun dalam gaya ...

Lisieux' main station's main building Gare de Lisieuxⓘ is the main train station for the town of Lisieux, Normandy, France. It was built by Chemins de Fer de l'Ouest in 1855. The station is built in a Y shape and is situated on the Mantes-la-Jolie–Cherbourg railway main line from Paris to Caen and Cherbourg. The station is also served by trains to Trouville-Deauville.[1] Lisieux has one other station: the Le Grand-Jardin on the line to Trouville-Deauville. Preceding station TER No...

 

Untuk kegunaan lain, lihat Wasabi. WasabiSutradara Gérard Krawczyk Produser Luc Besson Ditulis oleh Luc Besson PemeranJean RenoRyoko HirosueMichel MullerCarole BouquetLudovic BerthillotYan EpsteinPenata musikJulien SchultheisÉric SerraNadia FarèsLiam HowlettDistributorEuropa Corp. Distribution (Prancis)TriStar Pictures (AS)Tanggal rilis31 Oktober 2001 (Prancis)Durasi94 menitNegara Amerika Serikat Bahasa Prancis IMDbInformasi di IMDb Wasabi adalah film produksi Prancis tahun 2001 kary...

 

Mid-century architecture and design event in Palm Springs, California, United States Modernism WeekModernism Week in February 2022LocationPalm Springs, CaliforniaWebsitehttp://www.modernismweek.com/ Modernism Week is a 501(c)(3) organization which provides public education programming fostering knowledge and appreciation of modern architecture, the mid-century modern architecture and design movement, the Palm Springs School of Architecture, as well as contemporary considerations surrounding h...

Toxin secreted by an animal Not to be confused with Poison. This article is about the class of biotoxins. For other uses, see Venom (disambiguation) and Venomous (disambiguation). Wasp stinger with a droplet of venom Venom or zootoxin is a type of toxin produced by an animal that is actively delivered through a wound by means of a bite, sting, or similar action.[1][2][3] The toxin is delivered through a specially evolved venom apparatus, such as fangs or a stinger, in ...

 

Serbian television channel This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Prva Plus – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2016) (Learn how and when to remove this template message) Television channel Prva PlusCountrySerbiaHeadquartersBelgradeProgrammingPicture format16:9OwnershipOwnerAntenna Gr...

 

VIII Fighter CommandP-51D Mustangs of the command's groups[note 1]Active1942–1946Country United StatesBranch United States Air ForceRoleFighter escortEngagementsEuropean Theater of Operations[1]CommandersNotablecommandersBrigadier General Frank O'Driscoll Hunter Major General William Ellsworth KepnerInsigniaVIII Fighter Command emblem[note 2][1]Military unit The VIII Fighter Command was a United States Army Air Forces unit of command above the wings...

Identification tag worn by military personnel. This article is about identification tags worn by military personnel. For the version worn by pets, see pet tag. For other uses, see Dog tag (disambiguation). A pair of blank dog tags on one ball chain Dog tag is an informal but common term for a specific type of identification tag worn by military personnel. The tags' primary use is for the identification of casualties; they have information about the individual written on them, including identi...

 

Звання Поче́сний громадяни́н мі́ста Горі́шні Пла́вні засновано 1985 року. Воно стало найвищою оцінкою територіальної громади і присвоюється особам, які мають видатні заслуги, а також зробили особистий внесок у розвиток міста, його економіки, культури, освіти, науки і спор...

 

Arquitectura rural típica de la Sierra de Guadarrama (Horcajuelo de la Sierra). La Sierra del Rincón es el nombre de una mancomunidad de municipios de la Comunidad de Madrid (España). Se encuentra localizada en el extremo nororiental de la provincia de Madrid, lindando con la de Guadalajara y está compuesta por los municipios de La Hiruela, Horcajuelo de la Sierra, Montejo de la Sierra, Prádena del Rincón y Puebla de la Sierra. Esta mancomunidad se encarga de los servicios públicos bá...

Teenage Mutant Ninja Turtles: Turtles in Time Entwickler Japan KonamiFrankreich Ubisoft (2009 Remake) Publisher Japan KonamiFrankreich Ubisoft (2009 Remake) Veröffentlichung Originalversion:ArcadeWelt 18. September 1991SNESJapan 24. Juli 1992 Nordamerika August 1992Europa 19. November 1992Remake: XBLAWelt 5. August 2009PSNWelt 10. September 2009 Plattform Arcade, Super Nintendo Entertainment System, XBLA, PSN Genre Side-Scrolling Beat ’em up Thematik Zeitreisen Spielmodus Einzelspieler, Ko...

 

Axel HaigBornAxel Herman Hägg10 November 1835Gotland, SwedenDied23 August 1921(1921-08-23) (aged 85)Grayswood, Surrey, EnglandKnown forArt (drawing, etching), architectureMovementGothic Revival Axel Herman Haig RE (Swedish: Axel Herman Hägg; 10 November 1835 –23 August 1921) was a Swedish-born artist, illustrator and architect. His paintings, illustrations and etchings, undertaken for himself and on behalf of many of the foremost architects of the Victorian period made him the P...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!