حاجی قادر کویی (به کردی: حاجی قادری کۆیی)(۱۸۱۶–۱۸۹۷) شاعر کرد سده نوزدهم است. بیشتر اشعار او به سورانی است، اما شعرهای فارسی و عربی نیز سروده‌است. در کنار غزل‌های عاشقانه، اشعار انتقادی، اجتماعی و آزادی خواهانه سروده‌است. او در کنار کسانی چون احمد خانی از شاعرانی بود که به زبان و هویت کُردی توجه ویژه‌ای داشته‌است.[۱] وی پس از عزیمت به استانبول و آشنایی با کردی کرمانجی و همچنین مدرنیته، بر دامنهٔ اشعار انتقادی خود افزود.[۲] اشعار او بر شاعرانی چون عبدالله پشیو اثرگذار بوده‌اند.
زندگی
وی در روستایی در نزدیک کوی‌سنجق به دنیا آمده‌است. پدرش هنگامی که وی خردسال بود از دنیا رفت. برای تحصیل علوم دینی رایج دوران خود به مهاباد و سردشت سفر کرد. سپس به استانبول رفت و در آنجا افکار آزادیخواهانه‌اش رشد کرد و رو به اشعار انتقادی آورد.
اندیشه
حاجی قادر بیشتر به اشعار انتقادی‌اش شناخته شده است. آشنایی با اصلاحات عثمانی، مدرنیته و ناسیونالیزم در استانبول وی را متحول کرد.[۲] او از عقاید سنتی جامعه کردستان انتقاد کرد و کردها را به تشکیل دولت مستقل تشویق نمود.[۳]
