María Agustina Sarmiento meninak Margarita Austriakoari txongil gorri bat eskaintzen dio.
Espainiako Urrezko Mendean, txongilak[1] (gaztelaniaz: búcaro) zeramikazko ontziak ziren, lur buztintsuko ontzi txikiak, ur lurrintsua gordetzeko erabiltzen zirenak. Aurpegiaren zurbiltasuna mantentzeko jaten zituzten, garaiko modari jarraituz, eta baita beste helburu superstizioso batzuengatik ere, hala nola hilekoa erregulatzea, antisorgailu gisa eta haluzinogeno gisa.[2][3]
Literatura
Francisco López de Villalobosek, XV. mendeko gorteko mediku ospetsuak, hainbat aldiz aipatzen du opilazio izeneko nahasmendua «Sumario de la medicina en romance trovado» bere lanean.[4]
Urrezko Mendeko literaturak txongilen erabileraren adibide ugari ditu: Góngorak bere letrilletako batean «kolore hautsiko neskatoa, edo maitasuna duzu edo lokatza jaten duzu», idatzi zuen. Lope de VegakLa Dorotea bere lanean ere aipatzen ditu, edo Francisco de Quevedok «Amariliri, ahoan hontz puska batzuk zituena eta oso jateko zorian zegoena» sonetoan.
Espainiako Urrezko Mendeko ohitura berezia izan zen, nobleziako damen artean, lokatza jatea, txongilei hozkada txikiak emanez. Txongilik preziatuenak portugaldarrak izan ziren, Estremozekoak bereziki, eta Espainia Berritik ekarritakoak.[6][7]
Natacha Seseña historialariak ohitura honen balizko jatorrietako bat aipatu zuen, X. mendeko Bagdaden jada dokumentatuta zegoen ohitura musulmana, buztin batzuk jatekoa. Ohitura hori Austriarren Espainiako gortera moriskoen bitartez iritsi ahal izan zen.[8]
Ohitura horrek opilazio izeneko nahasmendua sortzen zuen (klorosi edo anemia moduko bat), bere efektu ezberdinen artean zenbait hodi estaltzen zituena, odoljarioak mozteko (batez ere hilerokoak) edo aurpegiari muturreko zurbiltasuna emateko (gibelean sortzen zuen behazun-krisiaren isla gisa), garai hartan edertasunaren seinale zena. Efektu antikontzeptiboak eta haluzinogenoak ere egozten zizkioten. Espainiako Gorteko medikuek, antidoto gisa, burdin- hautsak gomendatzen zituzten, edo garai hartan Manzanarestik gertu zegoen Acero iturritik metal-urak hartzera joatea. Lope de Vegak hari eskaini zion El acero de Madrid (euskaraz: «Madrilgo altzairua») komedia.
José Manuel Feito etnologoak dioenez, Asturiasen «uretan disolbatutako errautsa hartzeko ohitura zegoen, erditzearen alde egiteko».[9] Beharbada errituala, Moisesek adulterioaren susmagarri diren haurdunei eskatzen zien «ur mingotsen» Bibliako erlikia bat izan zen. Michel de Montaignek bere saiakeretan ere aipatu zuen errituala: «Hondarra eta errautsa irensten ikusi ditut, kolore zurbila hartzeko».[10]
Madame d'Aulnoyk, XVII. mendearen amaieran Espainian zehar egindako bidaian, zera ikusi zuen: «Espainiar nobleei ez zaie txongil jatea baino gauza gustukoagorik».[11][12]
