Reysa Bernson

Reysa Bernson
Bizitza
Jaiotza	Lille, 1904ko irailaren 26a
Herrialdea	Frantzia
Heriotza	Auschwitz, 1944 (39/40 urte)
Familia
Aita	Désiré Verhaeghe
Ama	Dweira Bernson
Jarduerak
Jarduerak	astronomoa
Jasotako sariak	ikusi Prix Henry-Rey  (1932)

Reysa Verhaeghe edo Reysa Bernson (Lille, 1904ko irailaren 26a – Auschwitz, 1944) astronomo frantsesa izan zen. 1923an Association Astronomique du Nord sortu zuen. Bereziki ezaguna izan zen Frantzian astronomia erakustaldi publikoen eta planetarioen garapenaren bidez zabaltzeko egindako lanagatik.^[1]

Biografia

Désiré Verhaeghe eta Dweira Bernson-Verhaegheren alaba zen, biak doktoreak.^[2] 1920an, gurasoak banandu egin ziren, baina ez ziren dibortziatu. Banandu ondoren, Reysak maiz erabili zuen amaren abizena, Verhaeghe. Bere aita 26 urte zituenean hil zen.^[3]

Batxilergoa Lilleko Lycée Fénelonen egin zuen. 1921ean, Zientzia eta Hizkuntzen gradua lortu zuen, eta Lilleko Unibertsitatean amaitu zuen Errusiako ikasketen lehen urtea, 1923an. 1922an, Zientzia Fakultatean matrikulatu zen, eta 1924an, zientzietako lizentziatura amaitu zuen. Hurrengo urteetan, hainbat arlotan lortu zituen ziurtagiriak: astronomia, kimika eta irrati-telegrafia. 1927an irakasle titulua lortu zuen. 1934an astronomian doktoratu zen Lilleko Unibertsitatean.^[4]

Bernsonek aktiboki parte hartu zuen Lilleko Unibertsitateko ikasle-bizitzan, eta Lilleko Ikasleen Elkartearen Annales ikasle-argitalpenaren berrezarpenean parte hartu zuen. 1926an, Bernson 15º Congrès de l 'Union Nationale des Étudiants de France-n ordezkaria izan zen Poitiersen. Hurrengo urtean, Lilleko ikasleen sindikatu sortu berriko diruzain bihurtu zen. 1927ko apirilaren 27an, Ikasleen Batasun Nazionaleko presidenteorde hautatu zuten, eta erakundearen kabineteko lanpostu baterako hautatu zuten emakume bakarra izan zen.^[4]

1928an eta 1931tik 1934ra, ikasketak egiteaz gain, Bernsonek kirol-prestatzaile gisa lan egin zuen Lilleko Unibertsitatean.^[4]

Ibilbidea

Bernson astronomia zale amorratua izan zen gazte-gaztetatik. 1920ko maiatzaren 5ean, 16 urterekin, Société astronomique de France-n onartu zuten. 1923an Association Astronomique du Nord (AAN) sortu zuen, behatoki bat eta liburutegi bat sortzeko eta eskualdeko astronomo zaleak biltzeko helburua zuen erakundea. Bernsonek eskualde osoko ikasleak astronomian ere hasi zituen.^[3] 1932an, Société Astronomique de France-ren Henry Rey saria irabazi zuen, astronomia zabaltzeko egindako lanagatik.^[4]

1936an, Reysa Bernsonek, Henri Lhoterekin batera, Frantziako esploratzaile talde bat sortu zuen, Camille Flammarion Taldea, gazteek astronomian parte har zezaten sustatzeko. Taldeak izarrak behatzeko txangoak antolatzen zituen eta izar mapak irakurtzen ikasten zuen.^[5]

Hurrengo urtean, 1937an, Parisko Nazioarteko Erakusketaren Planetarioko idazkari nagusia izan zen, eta 800.000 bisitari inguru izan zituen iraun zuen sei hilabeteetan.^[5] Planetarioko bi bisitari garrantzitsu Armand Delsemme eta Gérard de Vaucouleurs astronomoak izan ziren. 1938an, pertsona gehiago elkartera biltzera animatzeko erakusketan egindako lanagatik aintzatetsi zuten Bernson, eta Société Astronomique de Francek bi sari eman zizkion: Prix de l 'Observatoire de la Guette eta Médaille commémorative.^[2]

1940ko ekainaren 2an, naziek Paris inbaditu baino hamabi egun lehenago, Bernson Société Astronomiqueko beste kide batzuekin bildu zen Camille Flammarionen hilobian, Camille Fammarion behatokian, hiritik gertu.^[4] Artxiboek adierazten dute Bernsonek lanean jarraitu zuela 1943ra arte.^[6]

Heriotza

1944ko otsailaren 23an, Bernson eta bere ama Dweira Bernson-Verhaeghe Dreuxen atxilotu zituzten, Paris mendebaldean, juduak zirelako. Lilleko adiskideek haiek salbatzeko ahaleginak egin arren, handik gutxira Drancyko kontzentrazio-esparru batera bidali zituzten, Chartresko egun bateko geldialdi batekin. Maiatzaren 7an Auschwitzera bidali zituzten eta bertan naziek hil zituzten.^[3]

Aintzatespenak

• Bada Bernson izena duen asteroide bat: 21114 Bernson.^[7]
• Udal kontseiluak 2018an hala erabakita, Reysa Bernson zumardi bat dago Lille hiriko Saint-Maurice Pellevoisin auzoan.^[8]

Erreferentziak

1. (Ingelesez) Gérard and Antoinette de Vaucouleurs — A Life for Astronomy | Advanced Series in Astrophysics and Cosmology.  doi:10.1142/0636#t=aboutbook. (Noiz kontsultatua: 2022-09-29).
2. ↑ (Frantsesez) France, Direction du Numérique ULille-. «Reysa Verhaeghe dite Bernson» {$plugin.tx_news.opengraph.site_name} (Noiz kontsultatua: 2022-09-29).
3. ↑ (Frantsesez) Delmaire, Danielle; Faidit, Jean-Michel. (2017-12-01). «Vie et mort de deux femmes juives. À l’ombre d’un mari et d’un père» Tsafon. Revue d'études juives du Nord (74): 105–130.  doi:10.4000/tsafon.405. ISSN 1149-6630. (Noiz kontsultatua: 2022-09-29).
4. ↑ «Reysa Verhaeghe dite Bernson - Université de Lille» web.archive.org 2020-06-08 (Noiz kontsultatua: 2022-09-29).
5. ↑ «1938LAstr..52..411B Page 411» adsabs.harvard.edu (Noiz kontsultatua: 2022-09-29).
6. (Frantsesez) Delmaire, Danielle; Faidit, Jean-Michel. (2017-12-01). «Vie et mort de deux femmes juives. À l’ombre d’un mari et d’un père» Tsafon. Revue d'études juives du Nord (74): 105–130.  doi:10.4000/tsafon.405. ISSN 1149-6630. (Noiz kontsultatua: 2022-09-29).
7. «Small-Body Database Lookup» ssd.jpl.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2022-09-29).
8. «Conseil municipal, séance du 5 octobre 2018, compte rendu succinct». Ville de Lille.

• Datuak: Q76142691