ItzagaondoaZangozako merindadeko udalerria da eta Nafarroako hiriburutik 28 kilometrora dago. Udaletxea Ardatzen dago. Erliebe handiko ibarra da. Itzaga mendiaren magalean dago, ibarbide emankor eta laua eratuz, eta, ondoren, mendilerro menditsu bat.
Klima
Itzagaondoko klimaren ezaugarriak klima azpimediterraneoari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura oso aldakorra da altuera zein den, sei gradu gunerik menditsuenetan, eta 13 gradu herrigune eta hegoaldeko guneetan. Prezipitazioek ere antzeko aldakortasuna daukate, 800 hegoaldean eta 1.400mm edo gehiago mendietan. Urteroko egun euritsuak 100 eta 140 inguru izaten dira.
Jatorrizko basoetan pagoak, haritzak, ameztiak eta basa pinuak zeuden. Zoritxarrez, nekazaritzaren eragina dela eta, gaur egun 33 hektarea pago baino ez dago Itzagaondoan. Birlandaturiko pinu lariziar austriarrak (Pinus nigra) Izanozko gunean daude gehienbat, guztira 600 hektarea baino gehiago.
Nobleen jaurerriaren antzinako lekua. XI. mendearen amaieran dokumentatu zen. Monje gisa sartzean, Gartzea Enekoitz Mendinuetakoak emana zion Leireko monasterioari, eta haren seme Aznar Gartzeitzek erreklamatu eta konpromisoa hartu zuen bere egoitza eta jauregia zaharberritzeko 1094n. 1268ko Rediezmoko Liburuan ageri da. Handik denbora batera Errodrigo Urizkoa konfiskatu ondoren, Karlos II.ak1377n Juan Remiritz Arellaokoari eman zion. Karlos Aianzkoa 1453n eta Karlos Beaumontekoena1496n izan zen. Bizkonderrian 1644n sortu zen Karlos Beaumont eta Nafarroaren alde.
1553 eta 1646an su bakarra zuen. 41 biztanle zituen 1786an eta 39 1824an. Hala ere, jaurerri izaera zuen arren, Itzagaondoa ibarreko diputatuak eta bertako erregidoreak gobernatu zuten, 1835-1845era arte. Elizak, 1802an, gerrako trofeo batzuk mantentzen zituen, eta, mende beraren erdian, Legingo gazteluaren hondarrak zeuden.
