Margarita Ramón Borja-Berenguer, ezagunagoa Margarita Borja izenez (Alacant, 1942) Alacanteko poeta eta dramagile feminista da. Antzerki zuzendaria, ekoizlea eta kultur kudeatzailea da. 1992an El Teatro de las Sorámbulas sortu zuen. 1996an Iberoamerikako arte eszenikoetako Emakumeen Topaketa sustatu eta 2013ra arte koordinatu zuen, Cádizko Nazioarteko Antzerki Jaialdian. Hamar antzezlan gutxienez idatzi ditu.[1]
Ibilbide profesionala
1992an El teatro de las Sorámbulas sortu zuen, musika eta plastikako hainbat belaunalditako feministek eta profesionalek sortutako taldea eta hasieratik zuzendari jardun du. 1993an antzerkian debuta egin zuen Helénica, poemas para El Público bere lehen produkzioarekin. Federico García Lorcaren El público lanaren pasarteak eta iradokizunak berreskuratu zituen.[2][3] Testu-collagean José María Parreñoren "Último yo" poema ere barne zegoen. Obra Madrilgo Círculo de Bellas Artes-en estreinatu zen, Espainiako hainbat hiritan zehar ibili zen eta Cincinnatin, Ohion (1994ko urria) egin zen lehen “Un Escenario Propio” jaialdian parte hartu zuen.[4]
1995ean, Almas y Jardines lanarekin, eta 2000n, Las Flores del Yodo lanarekin, poesia erabili zuen testura dramatikoko iturri gisa.[5]
1999an proiektu hau zuzendu zuen: Reescrituras Euripidesetik abiatuta paisaia bati buruzkoa, Tabarca uhartean egina, Musika Garaikidearen Nazioarteko XIV. Jaialdiaren enkarguz.
2000. urtean, Bartzelonako Emakume Poeten Nazioarteko Kongresuaren itxieran, " Las Flores del Yodo " aurkeztu zuen XX. mendeko 34 poeten omenaldia: Anna Akhmatova, Angela Figuera Aymerich, Ingeborg Bachmann, Wilsava Szymborska, Carolyn Forché, Sharon Olds, Grace Nichols, Teresa Espasa, Martha Tikkanen, Idea Vilariño, Neus Aguado, Cristina Peri Rossi, Noni Benegas, Juana Rossi, Noni Benegas, Juana Castro Maria Mercé Marçal, Alejandra Pizarnik, Aurora Luque, Juana de Ibarbourou, Chantal Maillard, Maria Negroni, Elsa López, Olga Lucas, Olvido García Valdés, Nicole Brossard, Concha García, María Cinta Montagut, Luisa Castro, Guadalupe Grande, Esther Zarraluqui, Eli Tolaretxipi, Chus Pato eta Margarita Borja bera.
2003tik 2006ra Oratorio del cubo.
2005etik 2008ra Olimpia edo existitzeko grina eta Louisette ankerraren opereta sortu zituen, Diana Raznovichekin batera.
2007an, Clara Campoamor y los debates del voto femenino en 1931 irakurketa dramatizatua zuzendu zuen Diputatuen Kongresuan, 1931n. Lan horrek 2008ko Ana Tutore saria jaso zuen.[6][7]
Emakumeen eskubideak
Bere lanean eta eguneroko jardunean, Margarita Borja emakumeen eskubideen alde eta aktibista feminista gisa agertu da. 2009an Clásicas y Modernas izeneko Genero Berdintasunerako Elkartearen sortzaileetako bat izan zen, eta erakunde horretako presidenteordea.[6]
Borjak hauxe azaldu zuen bere Un teatro político de razón y política autobiografian:[8]
Hekuba erreginak, La Ilíadan, Hector semeari eskatu zion etxeko lanetan laguntzeko, gerra irabazteko helburuaren pareko lantzat hartuta. Zenbat milioi belarri gor egon daitezke mende bakoitzean, bizikidetzako zeregin-banaketaren zentzu onari erreparatuta? Nolakoa izan zatekeen bilakaera historikoa eta gure bizitza, Hekuba sozializatzaileak arrakasta izan balu? Bizitza errealean, zeinean beharrezkoa den aktibismo feminista mantentzea sistema demokratiko batean, zeinari ahultasun zapaleko ertzetara heltzen zaion, halako aurkikuntzak eragiten dituzten emozio dramatikoak zaintzen ditut.
Hitzaldi eta eztabaidetan, arte eszenikoetan gizonen eta emakumeen arteko desberdintasuna salatzen du.[9] 2016. urtean "Ni ellas musas ni ellos genios" zikloko hitzaldi-zikloan parte hartu zuen, María Lejárraga eta Gregorio Martínez Sierra aztertuz.[10]
Poesia eta antzerkia
Bere pentsamendu poetikoan genealogia ezarri zuten irakurketen artean zeuden: Margarita Borjak Korina grekoa, al-Andalusí Nazhūn bint al-Qalā'iyya, Juan de la Cruz, Lorca, Emily Dickinson, T.S. Eliot, Adrienne Rich, Verónica Forrest Thomson, Anna Ajmátova, Wisicidad Szymborska, Marosa de Giorgio eta Margaret Atwood.[11]
Ikuskizunaren egitura "ehun" gisa lantzea planteatzen da. Horri esker, irakurketa-norabide ugari egon daitezke eta lotutako elementuen autonomia gehiago errespetatu.
Sorkuntza eszenikorako testu poetiko bat proposatzean, Margarita Borja Espainiako antzerki abangoardistenari lotutako idazkera eszenikoaren ereduaren herentzia aldarrikatzen ari da. Hori, batez ere, poesia-antzerki bat izan zen, hogeiko eta hogeita hamarreko hamarkadetako Espainiako eszenatokiak menderatzen zituen kostunbrismoaren eta harrizko kartoizko errealismoaren ahuleziaren aurka agerian geratzen zen antzoki bat, eta eszenaren gainean unibertso irreal bat sortzearen alde egiten zuen. Lehen produkzioan, Helenican, Margarita Borjak zuzenean berreskuratzen zituen García Lorcaren El público filmaren pasarteak eta iradokizunak. Eta Almas y Jardines lanean, poesia da Sorámbulas taldeak arlo eszenikoko formak aztertzeko erabiltzen duen tresna, une horretako antzerkiaren ezaugarri diren antzutasuna eta komunikazio-ezgaitasuna gainditzeko.[3]
Lanak
- “Helénica, poemas para el Público” ANTHROPOS, Juan Gil Albert Kultura Institutuarekin batera (1996ko martxoa).
- Hécuba: nómos y música de las ciudadanas. Margarita Borjaren liburuxka, Euripides, Martha C. Nussbaum eta bere testuen araberakoa.
- Olinpia edo Existitzeko grina. 2007ko X. Antzerki Lehiaketan finalista eszenako zuzendarientzat.[12]
Argitalpenak
- Hécuba, nomos y música de las ciudadanías. Argumentos y debate para una reescritura escénica./ Hekuba, nomoak eta herritarren musika. Berridazketa eszenikorako argudioak eta eztabaida. (1998) La Balsa de la Medusa, 0214-9982, 48 zk. 101-130 or.
- Cuerpo y palabra en el espacio: reescribir la ciudadanía de Hécuba y Las Troyanas./ Gorputza eta hitza espazioan: Hekubako eta Troiatarren herritarrak berridaztea (Ikuspegi eszeniko garaikidetik) Dossiers feministes, 1139-1219, 2 zk., (2000) (Platós i platees: dones i violència als espais cinematogràfic i escènic), 49-62 or.
- Las flores del yodo/ Yodoaren loreak (2001) eszenaratze baterako aukeratutako poemak, Margarita Borjaren zaintzarako argitalpena.
- Un teatro político de razón poética/ Arrazoi poetikoa duen antzerki politikoa. Espainiako literatura garaikideko urtekariak. (2011) 36 liburukia, 2 zk., Drama/Theatre , or. 445-465[8]
- Resignificar el concepto de lo humano siendo mujer/ Gizatasunaren kontzeptua berrestea, emakumea izanik. Dramagilearen liburuak. (2011) 2174-3927, 1 zk., or. 27-30
- Olimpia de Gouges o la pasión de existir: obra de teatro y ensayos de VV.AA/ Olimpia de Gouges edo existitzeko grina: antzerki-lana eta VV.AA. entseguak.(2011)
- Pájaro senegalés/ Hegazti senegaldarra Enésima Hoja, Cuadernos del Laberinto antologia.
- Oratorio del cubo/ Kuboaren oratorioa. Elebiduna, gaztelania eta galizieraz (2013)
Erreferentziak
Kanpo estekak
