Louise Jeanne Baraduc 1883ko irailaren 30ean jaio zen, Montpellierren. Gurasoak Léon Baraduc, handizkako merkataria, eta Émilie Blanche Guillot, optikaria, zituen. Birramonaren deitura zen Galzy. Berthe bere ahizpa gazteak haurrentzako bi nobela idatzi zituen.[3]
Jeanne Montpellierren hazi zen, ingurune protestante batean. Bigarren hezkuntza neskatoen Frantziako lehenengo institutu publikoan (gaur egungo Clemenceau Lizeoa) egin zuen, eta "borondatezko auditore" (auditore librea) goi-mailako ikasketak hasi zituen Montpellierreko Unibertsitatean. Goi-mailako ikasketekin jarraitu zuen Sèvresko Irakasletzako Nesken Goi Eskolan, 1907tik 1911ra.[4] Bertan lortu zuen letretako titulua, 1911n.[4][5]
Letretako irakaslea izan zen 1915etik 1943ra, eta, Lehen Mundu Gerra garaian, Montpellierreko mutilen institutu batean irakatsi zuen lehen emakumea izan zen.[5] 1911n argitaratu zuen L'ensevelie bere lehen eleberria, J.Galzy izen asexuatuarekin.
Lesbiana izaki, Jeanne Galzyk harreman bat izan zuen Caroline-Eugenia Segond-Weber (1867-1945) aktorearekin, 1921 ingurutik 1945era, hots, Segond-Weber hil zen arte.[5][6]
Jeanne Galzy 1977ko maiatzaren 7an hil zen, Montarnauden, eta Montpellierreko hilerri protestantean hobiratuta dago.[5][7]
Literatura-lanak
Jeanne Galzyk bizi zuen garaiaz idazten zuen, bere esperientzia propioez, bere garaikideen egunerokoa sentsibilitatez deskribatuz. Bere nobela gehienak jaioterrian kokatzen zituen. Horrela, Montpellier aipatzen da bere hamaika eleberritan gutxienez. Jacques Anglevielek, "XIX. mendetik Lehen Mundu Gerrara Montpellierren bizitzari buruzko" memoria baten egileak, Jeanne Galzyri "LanguedocekoMauriac" deitu zion.[8]
Jeanne Galzyren eleberriak gakodun eleberritzat hartzen dira askotan, bere esperientzia pertsonalak itzultzen dituena. Horrela, La Femme chez les garçons edo L'Initiatrice aux mains vides liburuetan, Parisen irakasle gisa izandako bizitza kontatzen duela kontsideratzen da, eta, era berean, Les Allongés edo Le retourdans la vie liburuek Pott gaixotasunaz duen esperientziaz dihardute. Jeanne Galzyk berak uko egin zion irakurketa horri (literatur kritikariek "sofismo autobiografikoa" deitua), eleberriak idazteak errealitatearen askatzea ahalbidetzen ziola argudiatuz. Les Allongés lanean, adibidez, irakurleek balizko lotura biografikoaz gain, "ikerketa metafisiko orokorrago bat eta giza sufrimenduaren balidazio bat" aurkitu beharko lukete. Hala ere, kritikarien arabera, gakodun nobelaren ukapen esplizitua keinu erretoriko bat izaten da askotan; ukapen hori Jeunes Filles en serre chaude liburuko lehen orrian gertatzen da, "belaunaldiarteko maitasunari" buruzko nobelan (irakasle eta ikaslearen artekoa), Jeanne Galzyk Irakasletzako Goi Eskolan izandako esperientzien antzeko "testuinguru pedagogiko" batean, non "egungo emakume gazteen hezkuntza-aukeren egokitzapenari" buruz galdetzen den.[9]
1969an hasi zuen Camarguen kokatutako tetralogia bat, XX. mendearen hasieran protestante giroan, La Surprise de vivre.[6] 1971ko uztailaren 2an argitaratutako Nouvelles littéraires lanean, Jean d’Ormessonek Les sources vives nobelari buruz, hauxe idatzi zuen, La Surprise de vivre sagako 2. liburukia:
«
Languedoceko burges eta puritano handien inguru horretan, itsasoaren gustu gaziak, zaldien eta gorputz gazteen maitasunak, plazera eta artea deskubritzeak printzipio protestanteen zorroztasuna inarrosten dute (...) Haizez, zaldiz eta purutasun artegaz beteriko egiazko eleberri bat.
»
Jeanne Galzyk bazuen nolabaiteko ospe eta errekonozimendu literarioa. Natalie Clifford Barney azokako kidea zen, eta Colette eta Marguerite Yourcenar idazleek irakurtzen zuten, besteak beste.[10] Jakina da azken horiekin korrespondentzia aktiboa zuela.[5] Jeanne Galzyk eragin handia izan zuen Hélène de Monferrandengan. Bere belaunaldiko (bi gerren arteko garaia) beste emakume idazle batzuek bezala, Jeanne Galzyk ere kritikaren axolagabetasuna pairatu zuen: "Gaur egun hobeto ezagutzea mereziko zukeen"; berari buruzko argitalpen askotan aurkitzen da ideia hori.[9] Haren lana, baita Marguerite Audoux eta Catherine Pozzi emakumeena ere, nahiko ezezaguna da gaur egun, eta haren liburu asko ez daude inprimatuta.[11]
Jeanne Galzyren omenezko plaka, 2022ko ekainaren 11n, Montpellier hirian
Jeanne Galzy Femina Sariaren epaimahaikide bihurtu zen 1945ean, orduan Madeleine Saint-René Taillandier buru zela, eta halaxe izan zen, 1977an hil zen arte.
Femina Saria 1923
Lehen irakaskuntza urteetan, Jeanne Galzyk hezurretako tuberkulosia (Pott gaixotasuna) izan zuen, eta, ondorioz, Berckera joan zen.[12] Esperientzia hori erabili zuen Les Allongés idazteko, zeinarekin Femina saria irabazi zuen, 1923an, Henry de Montherlant eta Joseph Kesselen aurrean.[11]
Lesbianismoa
Lesbianismoa gai errepikakorra da bere ekoizpen literarioan. Jeanne Galzyren ibilbidean goiz samar idatzitako hiru eleberrik esploratzen dute desira lesbikoa: L'Initiatrice aux mains vides, Les Démons de la solitude eta Jeunes Filles en serre chaude, 1929 eta 1934 artean idatzitakoak Kritikari baten arabera, Jeanne Galzyk, hasieran, ez zuen lesbianismoa genero-kontu gisa landu, baizik eta gizarte aginduzko arazo gisa, sexu berarekiko erakarpen baten adierazpenaren aurka:[13]
L'Initiatrice aux mains vides maistra bat eszenaratzen du, eta gero eta sentimendu biziagoak garatzen ditu bere ikasleetako batekiko. Les Démons la solitude filmean, bakardadea, aita bat eta alaba (dagoeneko lagun min bat du) emakume berberaz maitemintzen dira. Jeunes Filles en serre chaude da, askogatik, hiruretan eleberririk esplizituena: ikasle baten eta bere irakaslearen arteko harremana garatzen da, azkenean zapuztuko den maitasun posible batean. Jeunes Filles en serre chaude filmak Sèvresko Irakasletzako Goi Eskolako ikasleen erretratua nahi zuen; eskola "harreman homosexualen haztegia" zela uste zuten, eta ordurako Gabrielle Revalen Les Sévriennes (1900) eleberria idatzi zuten, desira homosexuala aztertzeko.
Geroago, bere ibilbidean, Jeanne Galzy lesbianismoaren gaiaren ingurura itzuli zen, La Surprise de vivre (1969-1976) izenburupean argitaratutako eleberri sortan.
Raymond Huardek, Jeanne Galzyri eskainitako biografian, zehaztu zuen lesbianismoak emakumeak sentsualtasun handiz deskribatzeko aukera ematen ziola:[5]
«
Beste emakumeekiko erakarpen pasionatu horretatik, bada (...) emakume gorputza deskribatzeko darabilen zorroztasuna. Gorputz horren begiradak edo irudimenak eskaintzen dioten plazera sakonki sentsuala da.
La Surprise de vivre, Gallimard NRF, 1969 ; Double Interligne, 1997.
Les Sources vives : la surprise de vivre II, NRF, 1971.
La Cavalière : la surprise de vivre III, NRF, 1974 ; Double Interligne, 2000.
Le Rossignol aveugle : la surprise de vivre IV, NRF, 1976.
J'écris pour dire que je fus... Poèmes 1910-1921, Inclinaison, 2013
Ikus, gainera
Bibliografia
Jeanne Galzyri buruzko biografiak
Jacques Angleviel, Montpellier du Second Empire à la guerre de 14-18 d’après l’œuvre de Jeanne Galzy, Mémoire de maîtrise, Université de Montpellier III, 1982.
Jeanne Galzy, romancière languedocienne 1883-1977, Catalogue de l’exposition présentée à la Bibliothèque du Carré d’Art de Nîmes, 1997.
Raymond Huard, Jeanne Galzy, romancière ou la surprise de vivre, Uzès, Éditions Inclinaison, 2009, 212 or. (ISBN 978-2-916942-09-4, OCLC 424138272). [16].
Michèle Verdelhan-Bourgade, Une femme de lettres hors du commun, Paris, L'Harmattan, 2712/2019, 219 or. (ISBN 978-2-343-18859-1)
Obra orokorrak
Hubert Delobette, Femmes d’exception en Languedoc-Roussillon, Le Papillon rouge, 288 or. (ISBN 978-2-917875-13-1).
Paula Dumont, Entre femmes - 300 œuvres lesbiennes résumées et commentées, Éditions l'Harmattan, 2015eko otsailaren 15a.
Raymond Huard, Galzy Jeanne (dite Jeanne Baraduc), Patrick Cabanel eta André Encrevé (zuz.), Dictionnaire biographique des protestants français de 1787 à nos jours : D-G, t. 2, Éditions de Paris/Max Chaleil, 2020 (ISBN 978-2-8462-1288-5), 738-739 or.
Claire Pascal-Brocardi, Portraits d'écrivains, Le miroir des idées, 1979.
Aurore Turbiau, Alex Lachkar, Camille Islert, Manon Berthier, Alexandre Antolin, Ecrire à l'encre violette: littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours, Paris, Cavalier Bleu (Editions Le), 2022ko maiatzaren 26a, 292 orr. (ISBN 979-10-318-0516-0)
Artikuluak
Dieudonné Giraut, "no 27 Grand’rue, le souvenir de l’écrivain Jeanne Galzy", Cahiers de la Grand'Rue - volume no 7 "La Grand’rue, il y a cinquante ans, 1987[17].
Nadine, membre de l’Association Mémoire Protestante Montpelliéraine. (Juillet 2007). «Louise Jeanne Baraduc, dite Jeanne GALZY»Bulletin d’information et d’étude de l’association 1: 6-7..
Jacques Proust. (1979). «Eloge de Mme Jeanne Galzy» Bulletin de l'Académie des Sciences et Lettres de Montpellier Tome 10.
Carole Renard. (2020). «Innovation numérique et archives : « L’Hérault de Jeanne Galzy », une balade historique et culturelle» Patrimoines. La revue de l'institut national du patrimoine (15): 154..
Jean Sagnes, «Jeanne Galzy devant la révolte paysanne de 1907», Histoire et littérature en France au vingtième siècle, ouvrage collectif dédié à Jean Rives, 2003
Michèle Verdelhan-Bourgade. (Décembre 2018). «Jeanne Galzy, témoin de Montpellier» Bulletin historique de la ville de Montpellier: 96-107. ISSN0758-332X..
Michèle Verdelhan-Bourgade. (2017). «Jeanne Galzy ou comment la région devient roman» Bulletin de l'Académie des Sciences et des Lettres de Montpellier. 48.
↑Jacques Angleviel, Montpellier, du second Empire à la guerre de 1914-1918, d’après l’œuvre de Jeanne Galzy. Mémoire de maîtrise, gérard Cholvy dir. Université Montpellier 3.1982
