Fatma Sultan (Topkapi jauregia, Konstantinopla (gero Istanbul), c. 1607 — ibidem, c. 1671ko martxoa)[1] otomandar printzesa izan zen, Ahmed I. eta Kösem Sultanen alaba,[2] Mustafa I.aren iloba, Osman II.aren, Murad IV.aren eta Ibrahim I.aren arreba, eta aitaren aldetik Mehmed IV. sultanaren izeba. Ezaguna izan zen bere ezkontza politiko ugariengatik eta inperioan izan zuen botere eta eragin handiarengatik.[3]
Bizitza
Bere jaiotze urtea 1606an iradoki izan da. Fatmak, nortasun hotz eta harrokeriaz deskribatua izan da. Bost ezkontza baino gehiago izan zituen, eta onura dezente lortu zuen euren bidez.
Printzesa otomandarrak gortetik urrun ezkontzen ziren normalean, eragin handiko funtzionario otomandarrekin, beren amek edo ren aldeko amonek beren ezkontzak antolatzeko eskubidea baitzuten eta, horrela, haiek eskain zitzaketen abantailen hartzaileak izan baitzitezkeen.
Emakume musulman arruntengandik bereizten zituzten pribilegioak zituzten hauek ezkontzan: hala nola, bere ezkontidearen emazte bakarra izateko eskubidea, prest egon arte ezkontza kontsumitzeari uko egitekoa edo nahi zutenean dibortzioa eskatzekoa (beharbada, musulman arruntei aplikatzen zitzaien eskubide hori, baina gutxi zabaldua zegoen). Emakume askok alargun edo dibortziatuta amaitzen zutenez, askotan arrazoi politikoengatik, euren ezkontzak oso ohikoak ziren. Fatma Sultan eta ahizpa, Ayşe Sultan, horren muturreko adibideak dira: gutxienez zazpi eta sei aldiz ezkondu ziren, eta 61 eta 50 urterekin sartu ziren azken konpromisoan, hurrenez hurren.
Lehen ezkontza
Bere neba Murad IV.a sultanaren agintealdiko lehen urtean, Fatma Sultan Damat Çatalcali Hasan Paşarekin ezkondu zen 1624an, eta seme bat izan zuten. 1628an alargundu zen, Murad nebaren aginduz exekutatu zutenean, "Alaren legearen kontrako" ekintzaren batengatik.[4]
Bigarren, hirugarren eta laugarren ezkontzak
Bere lehen senarra hil ostean, Damat Kara Mustafa Paşarekin ezkondu zen, eta bi ume izan zituen. Bere bigarren senarra hil ostean, Damat Canbuladzade Mustafa Paşarekin ezkondu zen. Murad anaiaren aginduz exekutatu zuten, 1636an. Hirugarren ezkontidea hil ostean, Fatma Sultan Damat Koca Yusuf Paşarekin ezkondu zen.
1643an, Ibrahim I.a nebaren agintealdiaren hasieran, Fatmak, bere ahizpa Ayşe Sultan eta Hanzade Sultanek bezala, sasoi horretako printzesa inperialentzako eguneroko diru kopuru gorena jaso zuen, 400 aspers alegia.[2] 1647an, hirurak eta iloba, Muraden alaba, Ismihan Kaya Sultan, Ibrahimek protokoloari egindako beste eraso batean, beren ohaideekiko mendekotasunaren duintasun eza jasan zuten. Bere lurrak eta bitxiak eraman zituen, bere hasekisei (ezkontide legitimoei) emateko, antza. Gainera, Telli Hümašah Sultani zerbitzatzera behartu zituen, berarekin ezkondu zen ohaidea, neskame lanak eginarazi zizkien, hala nola, bazkaltzeko eta toaila, xaboia, konkorra eta eskuak garbitzeko erabiltzen zuen ur-pitxerra mantentzeko lana. Geroago, Ibrahimek uste izan zuen printzesek gaizki zerbitzatu zutela bere maitea, eta, hortaz, Topkapi Jauregitik Jauregi Zaharrera edo Edirnera erbesteratu zituen.[2]
Bosgarren ezkontza
Fatmaren ezkontzarik aipagarrienetako bat 1662an Damat Melek Ahmed Paşarekin ezkontza izan zen, aurretik bere iloba Ismihan Kaya Sultanekin ezkonduta egon zena. Une hartan, berrogeita hamar urte baino gehiago zituen. Ezkontza bi aldeen gurariaren kontra bortxaz antolatu zen, eta Melek Ahmedek Bisir Handiari, Mehmed Köprülü Paşari, leporatu zion ezkontza, haiek umiliatzeko moldatu izana. Bisir Handiak berak txantxetan esan zuen Melek Ahmed Pashari "elefante bat elikatzeko" eman ziola.
Eztei-gauean, Fatmak Melek Ahmed Pashari aurkeztu zion berarentzat eta bere gortearentzat nahi zuen diru-kopuruaren eskaera. Hark erantzun zuen kopuru hori ezinezkoa zela, eta neskak erantzun zion dibortzioa zela aukera bakarra, eta bere dotea itzultzea eskatu zuen. Dotea, Egiptoko urtebeteko zergetara iristen zen (ziurrenik lotura hori egin zen aurreko senarretako bat, Kara Mustafa Pabateratu izenekoa, aurretik Egiptoko gobernadorea izandakoa izateagatik).[5][2]
1662an alargundu zenean, bere egoitza zigilatu eta bere jabetzarako eskubidea aldarrikatu zuen. Horrek gatazka sortu zuen Bisir Handiarekin, eta bere eskariei amore eman behar izan zien.[6]
Seigarren eta zazpigarren ezkontzak
1663ko ekainean, Fatma Sultan Damat Agha Mustafa Paşarekin ezkondu zen, Bagdadeko Beylerbeyrekin. 1666an hil ostean, Silistre-ko Beylerbey-rekin ezkondu zen, Damat Közbekçi Yusuf Paşarekin, 1667ko irailaren 5ean.
Heriotza
1670ean hil zen, Istanbulen. Aita eta neba-ahizpekin batera lurperatu zuten Meskita Urdinean.
Ondorengotza
Umeak
Bigarren ezkontzako seme bat eta hirugarren ezkontzako bi ume izan zituen:
- Sultanzade Hasan (1629 — 1636), haurtzaroan hila, aita hil eta hilabete batzuetara jaio zen.
- Sultanzade Canbuladzade Huseyn Paša (1633 — 1680ko otsailaren 16a). Buda eta Kairoko gobernadorea. Bere lehengusinarekin ezkondu zen, Ayşe Sultanekin, Ibrahim I.a sultanaren alabarekin.
- Sultanzade Canbuladzade Süleyman Bey (1635 — 1672 ostean), ezkondu eta umeak izan zituen. Bizirik jarraitu zuen Ahmed II.aren agintealdian (1691 – 1695).
Herri kulturan
2016ko Muhteãem Yüzyínl Kösem telesail turkiarrean, Balim Gaye Bayrak aktoreak Fatma izan zen haurtzaroan.[7]
Erreferentziak
Kanpo estekak
