Dora Manchado (Camusu Aike, Argentina, 1934 – 2019ko urtarrilaren 4a) tehueltxeeraren azken hiztuna eta hizkuntz horren irakaslea izan zen. Berari esker, hainbat zientzialarik hizkuntza dokumentatzeko aukera izan zuten.
Biografia
Camusu Aike erreserban jaio zen, Río Gallegos eta Calafate artean. Bertan ikasi zuen tehueltxeera, senideen artean. Bere ahizpa eta lagunak hiltzean hizkuntza hitz egiteari utzi zion, ez zuen norekin hitz egin eta.[1][2] Gaztea zenean Calafaten eta beste leku batzuetan lan egiteko migratu eta gero, 60. hamarkadan Rio Gallegosen finkatu zen.[3] 2011tik Argentinako Hezkuntza Ministerioak tehueltxeera berriro zabaltzeko ikastaroak sustatu zituen eta bertan aritu zen Manchado irakasle.[2][4]
Tehueltxeera galdu izanaren arrazoietako bat arrazakeria litzateke, tehueltxeak baztertu, haien lepora barre egin eta lotsarazi egiten zituztenez, gurasoak ez zituzten seme-alabak hizkuntzan hezi.[2][1]
2018an Javier Domingo antropologoak Dora Manchadorekin aritu zen lau bat hilabetez hizkuntzaren nondik norakoak erregistratzen. Izan ere, aurretik egindako lan ugari oinarri folklorikoa zuten, turismoa erakartzeko hain zuzen ere.[1][2] Domingok hizkuntza gordetzeko asmoarekin sesioak grabatu zituen, eta egindako azkeneko bideoan eskerrak eman zizkion Manchadori emandako laguntza guztiagatik[2]. Manchadok soilik erantzun zion:
Aio t nash ‘a’ieshm ten kot ‘awkko (Agian, bihar, tehueltxeeraz arituko da norbait).[5]
Sariak eta Aitortzak
- Guardianes de la lengua seriearen kapitulu oso bat Dora Manchadori eta tehueltxeari eskainia da.[6][7]
- 2021ean Dora Manchado kalea inauguratu zuten El Faro auzoan, Río Gallegosen (Argentina).[3]
Ikusi, gainera
Erreferentziak
Bibliografia osagarria
- Gasel, Alejandro (2021). Imágenes y escenas disensuales: los silencios de una informante. El hilo de la fábula: Revista semestral del Centro de Estudios Comparados de la Universidad Nacional del Litoral, 2362-5651, 1667-7900, 22. zenbakia.
- Domingo, Javier (2018) "La guardiana de la lengua tehuelche: el trabajo de los lingüistas y la violencia" en Regards croisés sur la violence: actes du premier Colloque Annuel du Département d’Anthropologie de l’Université de Montréal, 63–90
- Domingo, Javier (2021). "Juegos de rutina en tehuelche: Ambigüedades semánticas en contextos de documentación lingüística" en Escenarios, retos y perspectivas de las lenguas originarias en América Latina. Ruta Antropológica, 12. zenbakia, 11-38.
Kanpo estekak
