Augusto Aboitiz Baroja (1914ko abenduaren 4a - 1995eko apirilaren 25a) euskal jatorriko enpresari garrantzitsu bat izan zen, Filipinetan jaioa eta uruguaitarra naturalizatua, meriendako hiru enpresen sortzailea: Papas Chips SA, Uruguain, Bun SA Argentinan, eta Rick SA, Espainian, hirurak oso lehiakorrak dagozkien merkatuetan.
Biografia
Hasierako urteak
Cebu-n jaio zen, Filipinetan, Guillermo Aboitizen eta Patrocinio Barojaren semea (Pio Barojaren lehengusua), Paulino Aboitizen iloba (Filipinetako Aboitiz y Cia- ren sortzailea. [1]). 7 urte zituela bere familia Bilbora (Bizkaia) joan zen bizitzera eta bertan bizi izan zen 18 urtera arte.
Hezkuntza
Estatu Batuetako Minnesotako Dunwoody Industria Institutuan (gaur egun Dunwoody College of Technology) hozte-teknikari gisa ikasi zuen, 1936an ziurtagiria jasoz [2]
Lanbide arloa Filipinetan
Ikasketak amaitu ondoren, eta Espainia gerra zibilean, Filipinetara joan zen eta bertan Aboitiz y Cia enpresan lan egin zuen, Cebu Ice and Cold Stores Corp-en izotz-fabrika ustiatzen eta gero Ormoc Electric Light Co.-ko Leyteko zentral elektrikoa Aboitiz & Co konpainiakoak biak. Cebun Maitena Uriarterekin ezkondu zen eta hiru seme-alaba izan zituen. Familiak Filipinetako japoniarren inbasioa jasan zuen, eta Augusto japoniarrek Leyteko zentrala martxan jarraitzera behartu zuten epe labur batez. Hala ere, hornidura eta erregai faltak laster utzi zuen planta lineaz kanpo. Gerra amaitutakoan, Filipinak berriro ere Ipar Amerikako kontrolpean zituela, hondoratutako itsasontzi militar bat flotarazi zuen, eta denbora batez Ormoc eta BayBay arteko bidaiari-garraio gisa ustiatu zuen bere lehengusu José (Joe) Morazarekin lankidetzan, bere lehen enpresa-sorkuntza izanik.
Uruguairako migrazioa eta Papas Chips SRL eta Bun SAren sorrera
Patata frijituen ontzia 1966an Rick Potatoes ontzia 1965ean
1947an familia Montevideora emigratu zuen, Uruguaira, non Augustoren gurasoak eta bere hiru anaietatik bi bizi ziren jada. Uruguaiar herritar bihurtu zen eta lau seme-alaba gehiago izan zituen Maitenarekin (zazpi guztira). Uruguain bere lehen lana SOYPeko (Ozeanografia eta Arrantza Zerbitzua) hozte-teknikari gisa izan zuen. 1952an, bere lehengusu Leo Melianekin eta Expreso Pocitos tabernako beste kide batzuekin negozio bat garatzeko aukerei buruz hitz egiten, frijitu enpresa industrial bat sortzea bururatu zitzaion (Melian eta mahai gainean zeuden patata frijituak inspiratuta). [3] Negozio berria zen orduan, jada AEBetan ondo garatua, J. D. Ferry Co-ren etengabeko frijitzeko makineriari esker. Hala ere, AEBetatik kanpo oraindik oso enpresa gutxi zeuden arlo horretan. Salmenta zuzeneko eta saltzaile independenteen bidezko produktu eta salmenta sistemak arrakasta handia izan zuen Uruguain, eta Augustori Brasil eta Argentina bezalako merkatu handiagoetan pentsatzeko aukera eman zion. Uruguain bere eskuineko eskua Lila DiBella zen, idazkari gisa hasi eta zuzendari nagusi bihurtu zena, denek "La Señorita" izenez ezaguna. Brasilen lantegi bat arrakastarik gabe aztertu ondoren, 1958an Bun SA sortu zuen Argentinan, bere anaia Fernando Aboitizek, bere arreba María Teresak eta Alberto Moroy koinatuak eta Delmiro, Urbano eta Santiago Carrera hiru anaiek, Expreso Pocitos tabernaren jabeek, ere bazkide gisa parte hartu zuten [4][5][6]
Espainiarako lekualdaketa eta Rick SAren sorrera
1964an, Fernando Aboitizek kudeatzen zuen Bun, eta Lila Dibellak Papas Chips, Augustok bere familia Espainiara eraman zuen, hirugarren ahamen enpresa bat sortzeko: Rick SA, Burgosen. Rick SA Matutanok erosi zuen 1969an. Matutano PET Milk-ena zen orduan, Pepsicoren eskuetara pasatu zen 1970ean. Ricken Burgosko jatorrizko lantegia, askotan zabaldutakoa, Matutanoren instalazio nagusia izaten jarraitzen du.
Buenos Airesera itzuli eta Amalur SAren sorrera
Bere familiarekin Hego Amerikara itzuli zen, oraingoan Buenos Airesera 1970ean. Bun SA enpresa garrantzitsu bat zen jada Argentinan marka aitortua zuena. Patataren kalitatearen industriaren beharrak, eta nekazaritza industrializatzeko interesak, Augustok Necocheako eremu bat eskuratu eta Bun-ren patata hornitzaile nagusi gisa garatu zuen. Enpresa honi Amalur izena jarri zion, (ama lurra euskaraz). Amalur enpresa aitzindaria ere izan zen, ontziratu gabeko patata biltegiratzeko eta garraiatzeko lehena (1971) eta patataren uzta biltzeko lehen makina (1972) aurkeztu zuena.
Bun SA eta Papas Chips SRL azkenean PepsiCo Snacks-ek erosi zituen 1993an [7]
Augusto Buenos Airesen hil zen 1995eko apirilaren 25ean, 80 urte zituela. Bere azken nahia betez, bere errautsak Lekeitioko badian sakabanatuta geratu ziren.
Erreferentziak
↑De Borja, Marciano R., "Basques in the Philippines", University of Nevada Press; Reprint edition (28 de marzo de 2012)
↑Diploma, Dunwoody Industrial Institute, 1 de junio de 1936.
↑«Argentine Chipper Installs Modern Potato Chip Cooker» Potato Chipper, Publicación mensual del Potato Chip and Snack Food Association Noviembre de 1959.
.jpg)
.jpg)
