Agentejoj de la Eŭropa Unio

La Agentejoj de la Eŭropa Unio^[1] estas instancoj regataj de publika juro kun propra jura personeco aparta de la ĉefaj eŭropuniaj institucioj (Komisiono, Parlamento, Konsilio de Ministroj, ktp.). Ili estis kreitaj kun la celo de geografia malcentralizo kaj la malkoncentriĝo de iuj teknikaj aŭ sciencaj taskoj de la Eŭropa Unio.

Historio

La principo de malcentralizo de la organoj de Eŭropa Unio devenas de la 1970-aj jaroj kun la kreado de la Eŭropa Centro por la Disvolviĝo de Profesia Trejnado kaj la Eŭropa Fondaĵo por la Plibonigo de la Vivo kaj Laborkondiĉoj.

Dua serio de agentejoj estis kreita en la 1990-aj jaroj kun senkaŝa deziro al dislokadigo.

Kun la apero de la novaj kolonoj de la Eŭropa Unio, tria grupo de agentejoj estis kreita de 2003.

Kun la validiĝo de la Lisbona Traktato la 1-an de decembro 2009, la kolona strukturo de la Eŭropa Unio malaperis. La kategoriigo de agentejoj laŭ la kolono, al kiu ili apartenas, ankaŭ malaperis.

Ĉar la agentejoj estis kreitaj laŭ-kaze laŭ la specifaj bezonoj de la Eŭropa Unio, ilia funkciado ne estas tre normigita. En 2012, Eŭropa Unio adoptis ĝeneralan orientiĝon por harmoniigi la agentejojn, plifortigi ilian koherecon kaj ilian efikemon^[2]. Fine, tiuj reguloj devus precipe influi la nomojn de agentejoj.

Buĝeto

La totala buĝeto de la agentejoj (ĉiuj kategorioj kombinitaj krom CRU/SRB) sumiĝis al 4,2 miliardoj da eŭroj en 2018 (kompare kun 3,5 miliardoj da eŭroj en 2017)^[3].

Listo de la agentejoj

Malcentralizigitaj agentejoj

Nomo	Kodo	Sidejo	Fondodato	Membroŝtatoj, kunlaborantoj kaj observantoj
Ununura Rezolucia Estraro	CRU (SRB)	Bruselo	2014	Anoj de EU
Eŭropa Aŭtoritato pri Laborado	AET (ELA)	Bratislavo	2019	Anoj de EU
Eŭropa Agentejo pri Ofica Sekureco kaj Saneco	EU-OSHA	Bilbao	1994	Anoj de EU, kaj observantoj: Islando, Liĥtenŝtejno, Norvegio
Eŭropa Agentejo pri la Disvolviĝo de Profesia Trejnado	Cedefop	Tesaloniko	1975	Anoj de EU, kaj observantoj: Islando, Norvegio
Eŭropa Fondaĵo por Plibonigo de la Viv- kaj Laborkondiĉoj	EUROFOUND	Dublino	1975	Anoj de EU, kaj observantoj: ELKA
Eŭropa Vivmedia Agentejo	EEA	Kopenhagen	1994	Anoj de EU, Islando, Liĥtenŝtejno, Norvegio, Svislando, Turkio, kunlaborantoj: Albanio, Bosnio kaj Hercegovino, Kosovo, Montenegro, Nord-Makedonio, Serbio
Eŭropa Instituto de Novigo kaj Teknologio	IET	Budapeŝto	2010	Anoj de EU
Eŭropa Fondaĵo por Trejnado	ETF	Turino	1994	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono
Eŭropa Observejo pri Drogoj kaj Toksomanioj	OEDT	Lisbono	1993	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono, Eŭropa Parlamento, Norvegio, Turkio, observantoj: Konsilio de Eŭropo, Monda Organizaĵo pri Sano
Eŭropa Agentejo pri Kuraciloj	EMA	Amsterdamo	1995	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono, Eŭropa Parlamento, observantoj: Islando, Liĥtenŝtejno, Norvegio
Oficejo pri Intelekta Proprieto de Eŭropa Unio	EU IPO	Alikanto	1999	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono
Komuna Oficejo pri Vegetaĵa Diverseco	OCVV	Angers	1994	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono
Tradukcentro por la Instancoj de Eŭropa Unio	CDT	Luksemburgo	1994	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono
Eŭropa Instanco pri Nutraĵa Sekureco	EFSA	Parmo	2002	Anoj de EU, kaj observantoj: Eŭropa Komisiono, Islando, Norvegio, Svislando
Eŭropa agentejo pri Mara Sekureco	AESM	Lisbono	2002	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono, Islando, Norvegio
Eŭropa Aviada Sekureca Agentejo	AESA	Kolonjo	2003	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono, Islando, Liĥtenŝtejno, Norvegio, Svislando, kaj observantoj: Albanio, Bosnio kaj Hercegovino, Kartvelio, Moldavio, Montenegro, Nord-Makedonio, Serbio
Eŭropa Agentejo pri Sekureco de Retoj kaj Informo	ENISA	Iraklio	2005	Anoj de EU
Eŭropa Centro pri Preventado kaj Konrolado de Malsanoj	ECDC	Stokholmo	2005	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono, Eŭropa Parlamento, observantoj: Islando, Liĥtenŝtejno, Norvegio
Agentejo de Eŭropa Unio por la Kosma Programo	EUSPA	Prago	2021	Anoj de EU
Agentejo de Eŭropa Unio pri Fervojoj	ERA	Valenciennes kaj Lillo	2004	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono, Norvegio
Agentejo de Eŭropa Unio pri Fiŝkapta Kontrolado	EFCA	Vigo	2005	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono
Agentejo de Eŭropa Unio pri Kemiaĵoj	ECHA	Helsinko	2007	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono, Eŭropa Parlamento, observantoj: Islando, Norvegio
Eŭropa Instituto pri Genra Egaleco	EIGE	Vilno	2007	Anoj de EU
Agentejo de Eŭropa Unio por Trejnado de Polico	CEPOL	Budapeŝto	2005	Anoj de EU, kunlaborantoj: Islando, Norvegio, Svislando
Eŭropolo	Europol	Hago	1999	Anoj de EU
Justica Kunlaborada Agentejo de Eŭropa Unio	Eurojust	Hago	2002	Anoj de EU
Agentejo pri Fundamentaj Rajtoj de Eŭropa Unio	FRA	Vieno	2007	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono, Konsilio de Eŭropo
Agentejo de Eŭropaj Reguligistoj de Elektronikaj Komunikadoj	ORECE	Rigo	2010	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono
Eŭropa Konsilio pri Sistema Risko	ESRB	Frankfurto	2010	Anoj de EU
Agentejo por la Kunlaboro de Energiaj Reguligistoj	ACER	Ljubljano	2011	Anoj de EU
Eŭropa Banka Aŭtoritato	ABE (EBA)	Parizo	2011	Anoj de EU
Eŭropa Aŭtoritato pri Financaj Merkatoj	AEMF	Parizo	2011	Anoj de EU
Eŭropa Aŭtoritato pri Asekuro kaj Profesiaj Pensioj	EIOPA	Frankfurto	2011	Anoj de EU
Agentejo por Azilo de Eŭropa Unio	BEAMA (EASO)	La-Valeto	2011	Anoj de EU
Eŭropa Agentejo por la Funkcia Administrado de Grandskalaj Informaj Sistemoj en la Spaco de libereco, sekureco kaj justeco	EU-LISA	Talino	2012	Anoj de EU
Eŭropa Agentejo pri Landlimaj kaj Marbordaj Patroloj	EBCG (Frontex)	Varsovio	2016	Anoj de EU krom Irlando kaj anoj de Schengen-spaco
Eŭropa Agentejo pri Defendo	EAD	Bruselo	2004	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono, kunlaboranto: Norvegio

Plenumaj Agentejoj

Temas pri instancoj respondecaj por plenumi iujn taskojn rilate al Komunumaj politikoj. Ilia ĉefsidejo estas aŭ en Bruselo aŭ en Luksemburgo.

• Plenuma agentejo por edukado kaj kulturo (EACEA)
• Plenuma Agentejo de Eŭropa Esplorkonsilio (ERCEA)
• Esplora Plenuma Agentejo (REA)
• Plenuma Agentejo pri Konsumantoj, Sano, Agrikulturo kaj Nutrado (CHAFEA)
• Plenuma Agentejo pri Novismado kaj Retoj (INEA antaŭe TEN-TEA)
• Plenuma Agentejo por Malgrandaj kaj Mezgrandaj Entreprenoj (EASME anstataŭiganta EACI)

Agentejoj pri la komuna sekureca kaj defenda politiko

Nomo	Kodo	Sidejo	Fondodato	Membroŝtatoj, kunlaborantoj kaj observantoj
Eŭropa Agentejo pri Defendo	EAD	Bruselo	2004	Anoj de EU, Eŭropa Komisiono, kunlaboranto: Norvegio, Serbio, Svislando
Instituto pri Esploro pri Sekureco	IESUE	Parizo	2001	Anoj de EU
Sputnika centro de Eŭropa Unio	EUSC	Torrejón de Ardoz	2002	Anoj de EU

Referencoj

1. Types d’institutions et d’organes (arkivo) Oficiala retejo de Eŭropa Unio, 7-a de aprilo 2018
2. Avancée décisive grâce à l'accord entre les institutions de l'Union européenne concernant une approche commune sur les agences 'arkivo) Eŭropa komisiono, 13-a de junio 2013
3. L'audit des agences de l'UE en bref, Office des publications de l'Union européenne Eŭropa Revizora kortumo, 2018