Η σύμβαση για την ασφάλεια της ζωής στη θάλασσα (αγγλικά: Safety of Life at Sea) είναι μία διεθνής ναυτιλιακή σύμβαση που ορίζει τα ελάχιστα πρότυπα ασφαλείας για την κατασκευή, τον εξοπλισμό και τη λειτουργία των εμπορικών πλοίων. Η σύμβαση απαιτεί από όσα κράτη την έχουν υπογράψει, τα πλοία που φέρουν την σημαία τους να τηρούν αυτά τα ελάχιστα πρότυπα.
Η σημερινή έκδοση της SOLAS είναι η έκδοση του 1974, γνωστή και ως SOLAS 1974, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 25 Μαΐου 1980.[1] Από τον Νοέμβριο του 2018, η SOLAS 1974 είχε 164 συμβαλλόμενα κράτη, που αντιπροσωπεύουν το 99%των εμπορικών πλοίων σε όλο τον κόσμο σε ολική χωρητικότητα.[1]
Η σύμβαση αυτή θεωρείται η πιο σημαντική από όλες τις διεθνείς συμβάσεις που αφορούν την ασφάλεια των εμπορικών πλοίων.[2][3]
Η SOLAS 1974 απαιτεί από τα κράτη να συμμορφώνονται με τα ελάχιστα πρότυπα ασφαλείας για την κατασκευή, τον εξοπλισμό και τη λειτουργία των εμπορικών πλοίων. Η συνθήκη περιλαμβάνει άρθρα που καθορίζουν γενικές υποχρεώσεις κ.λπ., ακολουθούμενη από ένα παράρτημα που χωρίζεται σε δεκατέσσερα κεφάλαια. Από αυτά, το κεφάλαιο πέντε (συχνά αποκαλούμενο ως «SOLAS V») είναι το μόνο που ισχύει για όλα τα πλοία στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών σκαφών αναψυχής και των μικρών σκαφών σε τοπικά ταξίδια, καθώς και στα εμπορικά πλοία που εκτελούν διεθνείς μεταφορές. Πολλές χώρες έχουν μετατρέψει τις απαιτήσεις του κεφαλαίου πέντε σε εθνικούς νόμους, έτσι ώστε όποιος τον παραβιάσει, να έρχεται αντιμέτωπος με τη δικαιοσύνη.[4]
Οι απαιτήσεις σχετικά με τους οργανισμούς που είναι υπεύθυνοι για τη διεξαγωγή ερευνών και επιθεωρήσεων, καθώς και για αναγνώριση αριθμού πλοίου και επιχειρησιακές απαιτήσεις.
Η πρώτη έκδοση της σύμβασης SOLAS παρουσιάστηκε το 1914, έπειτα από τη βύθιση του Τιτανικού και προέβλεπε τον αριθμό των σωσίβιων λέμβων, καθώς και άλλων σωστικών μέσων, τις διαδικασίες ασφαλείας και τις ραδιοεπικοινωνίες.[8] Δεν τέθηκε ποτέ σε ισχύ, καθώς ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Βγήκαν άλλες εκδόσεις SOLAS το 1929 και το 1948[2][9]
Η σύμβαση του 1960 εγκρίθηκε στις 17 Ιουνίου 1960 και τέθηκε σε ισχύ στις 26 Μαΐου 1965. Ήταν η τέταρτη σύμβαση SOLAS και ήταν το πρώτο σημαντικό επίτευγμα για τον Διεθνή Οργανισμό Ναυσιπλοΐας. Αποτελούσε ένα σημαντικό βήμα προόδου στον εκσυγχρονισμό των κανονισμών και στην τήρηση των τεχνικών εξελίξεων στη ναυτιλιακή βιομηχανία..[10]
Το 1974 υιοθετήθηκε μια εντελώς νέα σύμβαση SOLAS, η οποία μπορεί να αναθεωρείται και να εφαρμόζεται μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, καθώς οι προηγούμενες συμβάσεις αποδείχθηκαν πολύ αργές. Με τη SOLAS 1960, χρειαζόντουσαν αρκετά χρόνια για να τεθούν κάποιες τροποποιήσεις σε ισχύ. Τότε έπρεπε τα κράτη-μέλη του Διεθνή Οργανισμού Ναυσιπλοΐας να δηλώσουν ότι συμφωνούσαν με τις αλλαγές αυτές και αν ξεπερνιόταν ένας συγκεκριμένος αριθμός χωρών και συνολικής χωρητικότητας, τότε τεθόντουσαν σε ισχύ. Πλέον, με τη SOLAS 1974 οι τροποποιήσεις γίνονται αποδεκτές αυτόματα.
Η SOLAS 1974 τέθηκε σε ισχύ στις 25 Μαΐου 1980,[1] 12 μήνες μετά την επικύρωσή της από τουλάχιστον 50 χώρες με τουλάχιστον 50% της ολικής χωρητικότητας. Έχει ενημερωθεί και τροποποιηθεί επανειλημμένα από τότε.[2][10]
Το 1988 η SOLAS τροποποιήθηκε σχετικά με τις ραδιοεπικοινωνίες. Συγκεκριμένα το Παγκόσμιο Ναυτιλιακό Σύστημα Κινδύνου και Ασφάλειας αντικατέστησε τον κώδικα Μορς.