Μονή Αγίου Ιωάννη Καλυβίτη Ευβοίας

Μονή Αγίου Ιωάννη Καλυβίτη Ευβοίας
Είδος	οικισμός και μοναστήρι
Γεωγραφικές συντεταγμένες	38°35′57″N 23°36′58″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Διρφύων - Μεσσαπίων και δημοτική κοινότητα Ψαχνών Ευβοίας
Χώρα	Ελλάδα
δεδομένα (π)

Η Μονή Καλυβίτη βρίσκεται σε απόσταση 3 χλμ. από τα Ψαχνά. Πριν από μερικές δεκαετίες, το μοναστήρι λειτουργούσε ως γυναικείο, αλλά αργότερα έγινε -και παραμένει- ανδρικό, έχοντας αυτόν τον καιρό μόνο ένα μοναχό. Από το 2000, χρέη ηγουμενοσυμβουλίου εκτελεί ο αρχιμανδρίτης Ιωάννης Καραμούζης, με τη μέριμνα του οποίου έγιναν σημαντικά έργα για τη συντήρηση της μονής τα τελευταία χρόνια.

Τμήμα του παλιού ναού βρίσκεται στο βάθος του περιβόλου. Στο παλιό κομμάτι του ναού και γύρω από αυτόν ο επισκέπτης με την πρώτη ματιά μπορεί να παρατηρήσει κομμάτια από αρχαία γλυπτά εκ των οποίων άλλα είναι εντοιχισμένα στα παράθυρα του Ιερού και άλλα είναι σκόρπια. Σύμφωνα με τον ερευνητή Θόδωρο Σκούρα πρόκειται για εξαφανισμένη παλαιοχριστιανική εκκλησία, που έδωσε τη θέση της στο βυζαντινό ναό του Ιωάννη του Καλυβίτη, ο οποίος αργότερα μετετράπη στον σημερινό.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του ερευνητή Γίαγκου Τσαούση γύρω απ’ τον ναό υπάρχουν πολλά κιονόκρανα, επιστύλια, βάσεις κιόνων και άλλα μαρμάρινα λείψανα, που μαρτυρούν την ύπαρξη προχριστιανικού ναού. Στα θεμέλια του ειδωλολατρικού ναού ανεγέρθηκε ο πρώτος βυζαντινός ναός του Ε’ αιώνα, για την ανέγερση του οποίου χρησιμοποιήθηκαν πολλά αρχιτεκτονικά μέλη του προχριστιανικού ναού. Αυτός καταστράφηκε σε άγνωστη ημερομηνία. Ανοικοδομήθηκε το 1245, στα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας, καθώς μαρτυρεί η υπάρχουσα κτητορική επιγραφή. Αργότερα κατεστράφη και πάλι.

Ο ναός εσωτερικά ήταν όλος αγιογραφημένος με αγιογραφίες εξαιρετικής τέχνης, με επιγραφές, που αναφέρονται σε χωρία της Αγίας Γραφής και σε αγώνες θρησκευτικούς της βυζαντινής εποχής. Μια από αυτές είναι του Πρωτοδιάκονου Στεφάνου, που φέρει την επιγραφή «Στέφανος ο Πρωτομάρτυρας». Οι τοιχογραφίες αποδίδονται στον Αθηναίο ζωγράφο Ιωάννη, που υπογράφεται «ο εξ Αθηνών».

Επίσης υπήρχαν περίφημα γλυπτά του 11ου και 12ου αιώνα, ειδωλολατρικού και χριστιανικού ναού, των οποίων δυστυχώς η τύχη δεν είναι γνωστή.

Η εκκλησία είναι τρίκλιτη βασιλική, χωρίς αγιογραφίες, με στέγη ξύλινη κεραμοσκεπή. Το δάπεδό της είναι σύγχρονο με μωσαϊκό. Τα κιονόκρανα των δύο μπροστινών κιόνων, καθώς και οι μαρμάρινες παραστάδες της εισόδου, είναι από αρχαίο μνημείο.

Το Ιερό είναι το μοναδικό μέρος που σώζεται από τον αρχικό ναό και διασώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών στην Πρόθεση, την Πλατυτέρα και το Διακονικό. Σκεπάζεται από μεγάλη λιθόκτιστη καμάρα. Δίπλα από τον ναό σώζονται κομμάτια μαρμάρινων κιόνων και γωνιόλιθων από τον Παλαιοχριστιανικό και ειδωλολατρικό ναό.

Πηγές

• Καλέμης, Αλέξανδρος. Οι μονές και τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Εύβοιας. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Εύβοιας. 
• «Η μονή του Αγίου Ιωάννη του Καλυβίτη». Μαθητική "Παρρησία" 15: 12-18. 2010. Μαθητικό Περιοδικό Γυμνασίου Ψαχνών