Μνημόνιο της Βουδαπέστης

Μνημόνιο της Βουδαπέστης

Μνημόνιο για εγγυήσεις ασφαλείας σχετικά με την ένταξη της Λευκορωσίας, της Ουκρανίας, και του Καζακστάν στη Συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων
Υπογραφή	5 Δεκεμβρίου 1994 (1994-12-05)
Τοποθεσία	Βουδαπέστη, Ουγγαρία
Αρχικοί υπογράφοντες	Λευκορωσία Καζακστάν Ουκρανία (Λεονίντ Κούτσμα) Ρωσία (Μπόρις Γιέλτσιν) Ηνωμένες Πολιτείες (Μπιλ Κλίντον) Ηνωμένο Βασίλειο (Τζον Μέιτζορ)
Επικύρωσαν	Κανείς
Γλώσσα	Αγγλικά, Ρωσικά, Ουκρανικά, Λευκορωσικά, Καζακικά
Σχετικά πολυμέσα

Το Μνημόνιο για εγγυήσεις ασφαλείας σχετικά με την ένταξη της Λευκορωσίας, της Ουκρανίας, και του Καζακστάν στη Συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων ή πιο απλά το Μνημόνιο της Βουδαπέστης (Budapest Memorandum on Security Assurances) που υπογράφηκε στη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας, στις 5 Δεκεμβρίου του 1994, κατά τη διάρκεια διάσκεψης του ΟΑΣΕ.

Συγκεκριμένα, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του ψυχρού πολέμου η Ουκρανία κληρονόμησε περί τα 5.000 πυρηνικά όπλα, με αποτέλεσμα να είναι η τρίτη χώρα μετά από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, σε ισχύ πυρηνικών. Παρόμοια πυρηνικές κεφαλές είχαν ξεμείνει και στη Λευκορωσία και το Καζακστάν. Με την υπογραφή τριών διαφορετικών πράξεων (μια για κάθε χώρα), που τις υπέγραψαν από κοινού η Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, συνομολογούνταν από τη μία η πρόθεση της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και του Καζακστάν να επιστρέψουν στη Ρωσία το πυρηνικό οπλοστάσιο που διέθεταν στα εδάφη τους.

Στην ουσία, με τη συνθήκη αυτή δεσμευόνταν η Ουκρανία, η Λευκορωσία και το Καζακστάν να μην διαθέτουν πυρηνικά όπλα με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας εδαφών από τη Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.

Περιεχόμενο

Σύμφωνα με το μνημόνιο, η Ρωσία, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο επιβεβαίωσαν ότι η Λευκορωσία, το Καζακστάν και η Ουκρανία έγιναν συμβαλλόμενα μέρη στη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων και επιστρέφουν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο στη Ρωσία με τους όρους:

1. Να υπάρξει σεβασμός στην ανεξαρτησία, στην κυριαρχία και στα υπάρχοντα σύνορα κάθε μιας από τις τρεις χώρες (Λευκορωσία, Καζακστάν και η Ουκρανία)
2. Να μην υπάρξει απειλή ή χρήση βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας των χωρών αυτών
3. Να μην υπάρξει κανενός είδους οικονομική πίεση ως μέσο επηρεασμού των αποφάσεων των χωρών αυτών
4. Άμεση σύγκλιση του Συμβουλίου Ασφαλείας για παροχή βοήθειας στη Λευκορωσία, το Καζακστάν ή την Ουκρανία εάν γίνουν θύμα επιθετικής πράξης ή αντικείμενο απειλής επίθεσης κατά την οποία χρησιμοποιούνται πυρηνικά όπλα
5. Να μην χρησιμοποιηθούν πυρηνικά όπλα εναντίον τους
6. Αδιάλειπτη επικοινωνία μεταξύ των συμβαλλομένων^[1]

Παραβιάσεις από τις Εγγυήτριες χώρες

Κυρώσεις το 2013 στη Λευκορωσία

Το 2013, η κυβέρνηση της Λευκορωσίας διαμαρτυρήθηκε ότι οι αμερικανικές κυρώσεις έρχονταν σε αντίφαση με το άρθρο 3 του Μνημονίου της Βουδαπέστης. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ απάντησε ότι οι κυρώσεις στόχευαν εναντίον παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων κι άλλες παράνομες δραστηριότητες της λευκορωσικής κυβέρνησης, όχι του λευκορωσικού λαού.

Προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι συνομιλεί με τον Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών Ουίλιαμ Χέιγκ και τον Υπουργό Εξωτερικών της Ουκρανίας Andrii Deshchytsia μετά τη διοργάνωση της υπουργικής συνάντησης του Μνημονίου της Βουδαπέστης για την κρίση στην Ουκρανία στο Παρίσι, Γαλλία, στις 5 Μαρτίου 2014.

Η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία που ολοκληρώθηκε το Μάρτιο του 2014, ως απότοκος των ταραχών που είχαν ξεσπάσει στην Ουκρανία τους προηγούμενους μήνες και ιδιαίτερα στις νοτιοανατολικές περιοχές της,^[2] έθεσαν το θέμα της παραβίασης των όρων του Μνημονίου της Βουδαπέστης και συγκεκριμένα του Άρθρου 1. Το ουκρανικό κοινοβούλιο απευθύνθηκε στους υπογράφοντες το Μνημόνιο, ζητώντας να επιβεβαιώσουν τη δέσμευσή τους στις αρχές που κατοχυρώνονται στην πολιτική συμφωνία.^[3]

Ο Ρώσος πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ δήλωσε τον Μάιο του 2014 ότι η η Ρωσία δεν μπορεί και δεν πρόκειται να εγγυηθεί την ακεραιότητα της Ουκρανίας, πολύ περισσότερο όταν οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ενεργά το πραξικόπημα στο Κίεβο. Ρώσοι διπλωμάτες δήλωσαν ότι το Μνημόνιο δεν αφορά σε περιστάσεις που προκύπτουν από την άσκηση εσωτερικής πολιτικής ή κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες.^[4] Τον Φεβρουάριο του 2016, ο Σεργκέι Λαβρόφ ισχυρίστηκε: "Η Ρωσία δεν παραβίασε ποτέ το μνημόνιο της Βουδαπέστης. Περιείχε μόνο μία υποχρέωση, να μην επιτεθεί στην Ουκρανία με πυρηνικά" Ο Στίβεν Πάιφερ, ένας Αμερικανός διπλωμάτης που συμμετείχε στη σύνταξη του Μνημονίου σχολίασε "την περιφρόνησή της ρωσικής διπλωματίας για τη διεθνή γνώμη όταν ο υπουργός Εξωτερικών λέει κάτι που μπορεί να αποδειχτεί λάθος σε λιγότερο από 30 δευτερόλεπτα" ^[5]

Περιστατικό στο πορθμό του Κερτς

2022 Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία

Κύριο άρθρο: Εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία

Στις 24 Φεβρουαρίου 2022,όλες οι εγγυήτριες δυνάμεις έχουν πλέον παραβιάσει το Μνημόνιο, με τη Ρωσία αφενός να ξεκινάει εισβολή της Ουκρανίας, και με το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ αφετέρου να αρνούνται να στείλουν στρατιωτικές δυνάμεις.

Παραπομπές

1. «Το μνημόνιο της Βουδαπέστης, με το οποίο η Ουκρανία παρέδωσε τα πυρηνικά της όπλα». Ανιχνεύσεις. 13 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2022. 
2. «Political Legitimacy and International Law in Crimea: Pushing the U.S. and Russia Apart». Diplomatic Courier. 8 Μαΐου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2014. 
3. https://en.interfax.com.ua/news/general/193360.html
4. https://www.bbcrussian.com/russian/rolling_news/2014/05/140520_rn_medvedev_ukraine
5. https://nationalpost.com/opinion/michael-colborne-russias-bald-faced-lies