Η κατανάλωση ενέργειας των τριών τύπων πολιτισμών της κλίμακας Καρντάσεφ. Ένα Μεγάλο Φίλτρο θα σήμαινε την απουσία πολιτισμών πιο ανεπτυγμένων από τον τύπο Β.
Το Μεγάλο Φίλτρο αναφέρεται σε οτιδήποτε εμποδίζει την μη ζωντανή ύλη από το να υποστεί αβιογένεση, με την πάροδο του χρόνου, προς δημιουργία διευρυνόμενης και συνεχιζόμενης ζωής, όπως αυτή μετράται από την κλίμακα Καρντάσεφ.[1][2] Το Μεγάλο Φίλτρο αποτελεί μια από τις πιθανές λύσεις του παραδόξου του Φέρμι και υπονοεί επίσης ότι δεν υπάρχει πολιτισμός ανώτερου επιπέδου από τον τύπου Β στην κλίμακα Καρντάσεφ.[3]
Η ιδέα προέρχεται από το επιχείρημα του Ρόμπιν Χάνσον ότι η αποτυχία να βρεθούν εξωγήινοι πολιτισμοί στο παρατηρήσιμο σύμπαν υποδηλώνει την πιθανότητα ότι κάτι είναι λάθος σχετικά με ένα ή περισσότερα από τα επιχειρήματα διαφόρων επιστημονικών κλάδων ότι η εμφάνιση προηγμένης νοήμονος ζωής είναι πιθανή. Αυτή η παρατήρηση γίνεται αντιληπτή ως ένα "Μεγάλο Φίλτρο" που δρα μειώνοντας τον μεγάλο αριθμό των σημείων όπου μπορεί να προκύψει νοήμων ζωή, στο μικροσκοπικό αριθμό ευφυών ειδών με προηγμένους πολιτισμούς που παρατηρούνται στην πράξη (επί του παρόντος μόνο ένας: ο άνθρωπος).[4] Αυτός ο ουδός πιθανότητας, που θα μπορούσε να βρίσκεται πίσω μας (στο παρελθόν) ή μπροστά μας (στο μέλλον), μπορεί να λειτουργεί ως εμπόδιο στην εξέλιξη νοήμονος ζωής ή ως μια αυξημένη πιθανότητα αυτοκαταστροφής.[5] Το βασικό, απροσδόκητο και φαινομενικά παράλογο, συμπέρασμα αυτής της παρατήρησης είναι ότι όσο πιο εύκολο ήταν για τη ζωή να εξελιχθεί μέχρι και το επίπεδό μας, τόσο πιο δυσοίωνες είναι οι μελλοντικές μας πιθανότητες.
Η ιδέα προτάθηκε για πρώτη φορά σε ένα ηλεκτρονικό δοκίμιο με τίτλο "Το Μεγάλο Φίλτρο - Το έχουμε σχεδόν ξεπεράσει;" (The Great Filter - Are We Almost Past It?) που γράφτηκε από τον οικονομολόγο Ρόμπιν Χάνσον, αρχικά το 1996.
Κύριο επιχείρημα
Ο Ρόμπιν Χάνσον το 2006
Χωρίς άλλες ενδείξεις ευφυούς ζωής, εκτός από εμάς, φαίνεται ότι η διαδικασία που ξεκινά με έναν αστέρα και καταλήγει με "ανεπτυγμένη συνεχιζόμενη ζωή" πρέπει να είναι απίθανη. Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον ένα βήμα σε αυτή τη διαδικασία δεν είναι πιθανό. Ο κατάλογος του Χάνσον, παρόλο που είναι ατελής, περιγράφει τα ακόλουθα εννέα βήματα σε ένα "εξελικτικό μονοπάτι" που οδηγεί στον αποικισμό του παρατηρήσιμου σύμπαντος:
Σύμφωνα με την υπόθεση του Μεγάλου Φίλτρου, τουλάχιστον ένα από αυτά τα βήματα -αν η λίστα ήταν πλήρης- πρέπει να είναι απίθανο. Το Μεγάλο Φίλτρο μπορεί να αφορά την ίδια την εμφάνιση της ζωής, η οποία θα χρειαζόταν αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια για να εμφανιστεί στην επιφάνεια της Γης.[6] Θα μπορούσε επίσης να βρίσκεται μεταξύ των σταδίων εμφάνισης προκαρυωτικών και ευκαρυωτικών κυττάρων. Στη Γη, οι ευκαρυώτες χρειάστηκαν δύο δισεκατομμύρια χρόνια για να εμφανιστούν.[7][5] Εάν το Μεγάλο Φίλτρο βρίσκεται στο παρελθόν της ανθρωπότητας, αυτό σημαίνει ότι το επίπεδο προόδου της τελευταίας είναι εξαιρετικά σπάνιο, ακόμη και μοναδικό, στην ιστορία του Σύμπαντος. Το σύμπαν βρίσκεται έτσι ίσως σε μια φάση αστροβιολογικής μετάβασης που θα επιτρέψει τη διάδοση νοήμονος ζωής, κάτι που δεν ήταν δυνατό πριν.[8]
Εάν όμως η ανθρωπότητα δεν είναι ούτε σπάνια ούτε πρώτη, αυτό θα σήμαινε ότι το Μεγάλο Φίλτρο είναι κομμάτι του μέλλοντός της και ότι θα εξολοθρευτεί πριν φτάσει στο στάδιο του αποικισμού του Γαλαξία. Εάν, δηλαδή, δεν πρόκειται για ένα βήμα του παρελθόντος μας, τότε το βήμα αυτό βρίσκεται στο μέλλον μας και οι προοπτικές μας να φτάσουμε στο βήμα 9 (διαστρικός αποικισμός) είναι ακόμα δυσοίωνες. Εάν τα πρώτα βήματα είναι πιθανά, τότε πολλοί πολιτισμοί θα είχαν εξελιχθεί στο σημερινό επίπεδο του ανθρώπινου είδους. Ωστόσο, κανένας δεν φαίνεται να έχει φτάσει στο βήμα 9, αλλιώς ο Γαλαξίας μας θα ήταν γεμάτος αποικίες. Έτσι, ίσως το βήμα 9 είναι το απίθανο και το μόνο που φαίνεται να μας αποτρέπει από το να φθάσουμε στο βήμα αυτό είναι κάποιου είδους καταστροφή ή η εξάντληση των πόρων που οδηγεί στην αδυναμία να πραγματοποιηθεί το βήμα λόγω της κατανάλωσης των διαθέσιμων πόρων (όπως για παράδειγμα των εξαιρετικά περιορισμένων ενεργειακών πόρων).[9] Έτσι, σύμφωνα με αυτό το επιχείρημα, η εύρεση πολυκύτταρης ζωής στον Άρη (υπό την προϋπόθεση ότι εξελίχθηκε ανεξάρτητα) θα αποτελούσε μια κακή είδηση, αφού θα σήμαινε ότι τα βήματα 2-6 είναι εύκολα και επομένως μόνο τα βήματα 1, 7, 8 ή 9 (ή κάποιο άγνωστο βήμα) αποτελούν το μεγάλο εμπόδιο.[5]
↑Hanson 1998: "No alien civilizations have substantially colonized our solar system or systems nearby. Thus among the billion trillion stars in our past universe, none has reached the level of technology and growth that we may soon reach. This one data point implies that a Great Filter stands between ordinary dead matter and advanced exploding lasting life. And the big question is: How far along this filter are we?"
.svg)
