Η Λέσχη Πλωμαρίου Βενιαμίν ο Λέσβιος είναι πολιτιστικό, μη κερδοσκοπικό σωματείο το οποίο ιδρύθηκε το 1878 στο Πλωμάρι της Λέσβου[1].
Το 1878, προκειμένου να συνεχίσουν το έργο του δασκάλου τους Βενιαμίν του Λέσβιου και να ενισχύσουν την πνευματική κίνηση και παροχή μόρφωσης της περιοχής του Πλωμαρίου στο μέχρι τότε τουρκοκρατούμενο νησί της Λέσβου, που γνώριζε την οικονομική άνθηση στον τομέα του εμπορίου, της βιομηχανίας και της ναυτιλίας, τρεις προοδευτικοί νέοι της εποχής, ο Τιμολέων Λαγουμίδης, ο Αριστείδης Αναστασίου και ο Εμμανουήλ Βουλαλάς (γνωστοί Σαπουνοποιοί της περιοχής του Πλωμαρίου) συνεδρίασαν μαζί με άλλους συμπολίτες τους και στις 10 Αυγούστου 1878 αποφάσισαν την ίδρυση του «Αναγνωστηρίου Βενιαμίν».
Η έναρξη των εργασιών έγινε υπό την προσωρινή επωνυμία «Η Λέσβος». Ακολούθησε συνεδρίαση στις 16 Οκτωβρίου, όπου εξελέγησαν ο Μαραγγέλης με 16 ψήφους, ο Λαγουμίδης με 22 ψήφους και ο Βουλαλάς με 13 ψήφους. Επίσης, αναφέρεται η πρόσληψη συμπληρωματικών μελών. Τέλος στις 26 Οκτωβρίου με μυστική ψηφοφορία η «Λέσχη Λέσβος» μετονομάστηκε σε «Αναγνωστήριο Βενιαμίν ο Λέσβιος» τιμώντας τον πατριώτη τους, ο οποίος υπήρξε διευθυντής της Ακαδημίας των Κυδωνιών, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, ήταν Αρμοστής του Αιγαίου και μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας, ενώ συμμετείχε και στην A' και B' Εθνοσυνέλευση[2]. Η συνδρομή κανονίστηκε σε τρία μετζίτια τον χρόνο. Στεγάστηκε, αρχικά, στην Καφεταρία ως το 1882, κτίριο στο οποίο στεγάζεται σήμερα το Λαογραφικό Μουσείο. Την ίδια χρονιά ο Πλωμαρίτης εμποροράπτης στο Αιβαλί, Παναγιώτης Μανωλέλλης, με έξοδά του, έχτισε μία αίθουσα πάνω από το τότε καφενείο των ναυτών, στην κεντρική πλατεία, ιδιοκτησία της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου που παραχώρησε τα δικαιώματα της δωρεάν, ώστε να αποτελέσει αίθουσα του σωματείου[2]. Στις 24 Σεπτεμβρίου του 1882 έγιναν τα εγκαίνια της αίθουσας και στις 16 Οκτωβρίου εκλέχτηκε το πρώτο προεδρείο, με πρόεδρο τον Ευστράτιο Μαραγγέλη, γραμματέα τον Τιμολή Αγιακάτσικα και ταμία τον Μανώλη Βουλαλά. Τη θέση του ταμία αργότερα κατέλαβε ο Ιωάννης Αθανασιάδης, ένας από τους μεγαλύτερους ευεργέτες του σωματείου. Από εκείνη την εποχή, μάλιστα, διατηρούνταν βιβλιοθήκη με πάνω από 1.000 τόμους. Οι αρωγοί του Σωματείου ήταν πολλοί, όπως ο Θρασύβουλος Γιάνναρος από την Κωνσταντινούπολη και ο Ιωάννης Αντωνόπουλος από την Οδησσό.
Το έργο του σωματείου ήταν πολύπλευρο και η κοινωνική του προσφορά σημαντική. Ίδρυσε νηπιαγωγείο που λειτούργησε για τέσσερα χρόνια και μοίραζε βιβλία σε άπορους μαθητές και λειτούργησε παράλληλα ειδικό τμήμα φιλόπτωχου ταμείου, προσφέροντας φάρμακα και ιατρική περίθαλψη σε άπορους αρρώστους. Διοργάνωνε αγώνες και λεμβοδρομίες σε πανηγυρικό κλίμα. Ενδυνάμωνε κυρίως το εθνικό φρόνημα των υπόδουλων Ελλήνων άλλοτε φέρνοντας εφημερίδες από την ελεύθερη Ελλάδα, παρά την τότε απαγόρευση τους από τους Τούρκους,άλλοτε δίνοντας θεατρικές παραστάσεις και ομιλίες με εθνικό περιεχόμενο. Είχε κυκλοφορήσει ακόμη και δικό του νόμισμα.
Ακόμη, συνέβαλε στη διάδοση του Λαχείου του Εθνικού στόλου που απάλλαξε το νησί από τον τουρκικό ζυγό. Το 1880 ανέλαβε ένα μέρος από τα έξοδα για τη βιογραφία του Βενιαμίν του Λέσβιου που έγραφε ο Αριστείδης Πάππης. Το 1910 πρόφερε στην αγωνιζόμενη Ελλάδα δύο χιλιάδες χρυσές δραχμές, σχεδόν τη μισή του περιουσία και αργότερα, το 1913, άλλες χίλιες. Το 1890, όταν ο Κιαμήλ Πασσάς ήθελε να καταργήσει τα Πατριαρχικά προνόμια της εκκλησίας το σωματείο οργάνωσε διαδήλωση και με ψήφισμα ζήτησε από το Σουλτάνο να μην καταργηθούν τα προνόμια. Επίσης, η ίδρυση του γυμνασίου οφείλεται στις ενέργειες ενός μέλους του σωματείου, του καθηγητή των Φυσικών Επιστημών Μαλλιάκα Ράλλη.
Μετά την απελευθέρωση του νησιού το 1912 και κυρίως μετά το 1915 η Λέσχη αποτέλεσε κέντρο για τη νέα γενιά, ενώ είχε αποκτήσει και πολιτικό χαρακτήρα, γι’ αυτό και ονομάστηκε «Λέσχη Φιλελευθέρων». Το 1928 ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος μίλησε θερμά για τους υποστηρικτές του από το μπαλκόνι του Αναγνωστηρίου.
Αργότερα, στη δεκαετία του 1920 μετονομάσθηκε σε «Λέσχη Πλωμαρίου» και από την ίδρυση της στεγάσθηκε στη σημερινή αίθουσα της, που προήλθε από οικοδομική προσθήκη στα υπάρχοντα ισόγεια «Ρεπάνια κτήρια», τα οποία ήταν ιδιοκτησία του «Αδελφάτου του νοσοκομείου Πλωμαρίου», μετά τη ματαίωση της ίδρυσης του οποίου περιήλθαν στην ιδιοκτησία του Δήμου Πλωμαρίου και της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Οι δαπάνες της ανέγερσής του προήλθαν από το καταπίστευμα Παπαγεωργίου και του ίδιου του σωματείου «Λέσχη Φιλελευθέρων». Κατά τη δεκαετία του 1960 τα δύο σωματεία συνενώθηκαν με την επωνυμία «Λέσχη Πλωμαρίου Βενιαμίν ο Λέσβιος», οπότε η βιβλιοθήκη του Αναγνωστηρίου που αριθμεί σήμερα περισσότερους από 4.000 τόμους μεταφέρθηκε στη σημερινή αίθουσα[2].
Στα πλαίσια του προγράμματος ψηφιοποίησης και ανάδειξης του πολιτιστικού αποθέματος της Λέσχης Πλωμαρίου Βενιαμίν ο Λέσβιος και με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013, ψηφιοποιήθηκαν 170.000 σελίδες χειρογράφων, βιβλίων και περιοδικών της λέσχης. Το ψηφιοποιημένο υλικό φιλοξενείται στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη της Λέσχης που είναι διαθέσιμη για το κοινό εδώ Επίσημη Ιστοσελίδα της Λέσχης Πλωμαρίου Βενιαμίν ο Λέσβιος που τελείται υπό την επίβλεψη της Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου.
Η Λέσχη Πλωμαρίου Βενιαμίν ο Λέσβιος ακολουθώντας τα χνάρια της ιστορίας της, συνεχίζει την ανάδειξη των πολιτιστικών και πνευματικών στοιχείων του νησιού φανερώνοντας την αφοσίωση της στα γράμματα και τις τέχνες. Έχει φιλοξενήσει και διοργανώσει κατά καιρούς επιστημονικές διαλέξεις και συμπόσια, εκθέσεις, φεστιβάλ, εκδηλώσεις τιμής και προσφοράς σε ανθρώπους που συνέβαλαν με το έργο τους, παρουσιάσεις βιβλίων, προβολές ταινιών καθώς και πολλών άλλων πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
Παρουσιάστηκαν στο χώρο της Λέσχης ένας σημαντικός αριθμός εικαστικών έργων και πινάκων ζωγραφικής, προβάλλοντας παράλληλα και τους ντόπιους καλλιτέχνες του νησιού, οι οποίοι είναι επηρεασμένοι θεματικά κυρίως από τα τοπία και την καθημερινότητα της Λέσβου.
Στην βιβλιοθήκη της Λέσχης υπάρχει μεγάλος αριθμός σπάνιων βιβλίων, εγκυκλοπαιδειών και άλλων εγγράφων, όπως και τόμοι περιοδικών και ημερολογίων από τον 19ο αιώνα και τον 20ο αιώνα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν: