Η κυπριακή οικονομική κρίση 2012-13, υπήρξε η μεγαλύτερη οικονομική κρίση που γνώρισε η Κυπριακή Δημοκρατία. Κύρια αιτία της κρίσης υπήρξε η μεγάλη έκθεση των κυπριακών τραπεζών σε ελληνικά ομόλογα, που κουρεύτηκαν την άνοιξη του 2012.[1]
Αιτίες
Τον Σεπτέμβριο του 2011, η κυπριακή οικονομία υποβαθμίστηκε απ’ όλους τους μεγάλους οίκους αξιολόγησης. Είχε προηγηθεί η μεγάλη έκρηξη στη βάση «Ευάγγελος Φλωράκης». Παρά τον χαμηλό της πληθυσμό και τη μικρή της οικονομία, η Κύπρος έχει ιδιαίτερα ανεπτυγμένο τραπεζικό κλάδο.
Μετά το κούρεμα του ελληνικού χρέους, η έκθεση των κυπριακών τραπεζών σ’ αυτό άγγιξε τα 22δις €, πόσο μεγαλύτερο από το εγχώριο προϊόν της Κύπρου. [2][3] Το διακρατικό δάνειο που είχε λάβει η Κύπρος από τη Ρωσία ύψους 2,5 δις ευρώ, [4] ικανό για να καλύψει τις δανειακές ανάγκες της Κύπρου μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2013, ήταν πλέον ανεπαρκές [5][6][7].
Μνημόνιο - Το χρονικό
Μετά από την υποβάθμιση της κυπριακής οικονομίας από τον οίκο Moody’s, στις 13 Μαρτίου 2012, και από τον οίκο Fitch, στις 25 Ιουνίου 2012, η Κύπρος αιτήθηκε την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης. Αντιπροσωπεία της τρόικας κατέφθασε στην Κύπρο, στις 25 Ιουνίου 2012, και διαπραγματεύτηκε με την κυβέρνηση του νησιού τους όρους του δανείου. [8] Η κυπριακή κυβέρνηση εξέφρασε τη διαφωνία της στο αρχικό σχέδιο και οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν τους επόμενους μήνες. [9][10][11][12]
Στις 30 Νοεμβρίου 2012, η κυπριακή κυβέρνηση συμφώνησε με την τρόικα τους όρους διάσωσης της κυπριακής οικονομίας, απομένοντας μόνο να συμφωνηθεί το ακριβές ποσό της αναχρηματοδότησης των τραπεζών. [13] Η συμφωνία περιλάμβανε λήψη μέτρων, όπως περικοπές σε μισθούς και κοινωνικές παροχές, επιπλέον φορολόγηση ειδών πολυτελείας, καυσίμων, τυχερών παιχνιδιών κλπ. [14]
Στις 17 και 23 Φεβρουαρίου 2013 πραγματοποιήθηκαν Προεδρικές Εκλογές δύο γύρων με την Κύπρο να πορεύεται πλέον με τον Νίκο Αναστασιάδη ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας, εκλεγμένος με την τριμερή υποστήριξη του ΔΗΣΥ, του ΔΗΚΟ και του ΕΥΡΩΚΟ[15][16]. Κατά την προεκλογική περίοδο δεσμεύτηκε ότι δεν πρόκειται να υπογράψει μνημόνιο που να προνοεί κούρεμα καταθέσεων, ενώ με τα συνθήματα «Η Κύπρος θέλει ηγέτη» και «Η Κύπρος δεν είναι μόνη», έστελνε το μήνυμα ότι με τις διασυνδέσεις του στο ΕΛΚ (το κόμμα της Άγκελα Μέρκελ) θα μπορούσε να υλοποιήσει μια καλύτερη συμφωνία σε σχέση με τον υποψήφιο του ΑΚΕΛ, Σταύρο Μαλά , αλλά και τον ανεξάρτητο υποψήφιο, Γιώργο Λιλλήκα[17][18][19] .
Στις 16 Μαρτίου 2013 επήλθε συμφωνία με την κυβέρνηση Αναστασιάδη στο ποσό των 10 δις €.[20] Αποφασίστηκε επίσης να αντληθούν επιπλέον 5,8 δις € με φορολόγηση- κούρεμα των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες. Το κούρεμα ορίστηκε στο 6,7% για καταθέσεις έως 100.000 € και 9,9% για καταθέσεις που υπερβαίνουν τα 100.000 €.[21]
Στις 25 Μαρτίου 2013 οι υπουργοί οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κατέληξαν σε νέο σχέδιο, με βάση το οποίο κουρεύτηκαν κατά 40% οι καταθέσεις των κυπριακών τραπεζών που υπερέβαιναν τα 100.000 €, και συγχωνεύθηκαν οι Τράπεζες Κύπρου και Λαϊκή. [26][27][28][29][30]
Πολιτικές αναταράξεις - Το χρονικό
Μετά τις αρνητικές εξελίξεις για την κυπριακή οικονομία ξεκίνησε δικαστική έρευνα για την απόδοση ευθυνών στους υπαιτίους. Στις 2 Απριλίου 2013 παραιτήθηκε ο Κύπριος Υπουργός Οικονομικών Μιχάλης Σαρρής και τον διαδέχθηκε ο Χάρης Γεωργιάδης[31] .
Την ίδια περίοδο δημοσίευμα της εφημερίδας «Χαραυγή» ανέφερε πως συγγενικά πρόσωπα του προέδρου Αναστασιάδη φυγάδευσαν από τις κυπριακές τράπεζες καταθέσεις ύψους 22 εκατ. €, λίγο πριν αποφασιστεί το κούρεμα [32][33], αφήνοντας να νοηθεί ότι είχαν προνομιακή πληροφόρηση [34] .
Στις 17 Μαρτίου 2013 ο πρόεδρος Αναστασιάδης απευθύνθηκε στον κυπριακό λαό σημειώνοντας ότι «ζούμε τις πιο τραγικές στιγμές από το 1974» με την αντιπολίτευση να τον επικρίνει και να ζητά δημοψήφισμα και παραιτήσεις [35][36]. Από την πλευρά του, το ΑΚΕΛ πρότεινε έξοδο της Κύπρου από την Ευρωζώνη και το Ευρώ και επιστροφή στην Κυπριακή Λίρα[37][38][39][40] . Κάπου εκεί άρχισε να αντιλαμβάνεται και η κοινωνία των πολιτών το πολιτικό παιχνίδι που παιζόταν τους τελευταίους μήνες σε Κύπρο και Ευρώπη. [41][42]
Παρά το ότι η πλειοψηφία των πολιτών αντιλαμβανόταν ότι δεν ευθυνόταν η κυβέρνηση Αναστασιάδη για την κατάρρευση της οικονομίας, με τον ίδιο να δηλώνει αργότερα κατά την κατάθεσή του στην Ερευνητική Επιτροπή ότι οι ευρωπαίοι εταίροι «του έβαλαν το πιστόλι στον κρόταφο» [43][44][45][46], εντούτις το κούρεμα καταθέσεων αποτέλεσε την πρώτη βασική αιτία για να αρχίσει η πορεία της κατάρρευσης της συνεργασίας ΔΗΣΥ, ΔΗΚΟ και ΕΥΡΩΚΟ.
Αργότερα, την 1η Δεκεμβρίου 2013 ο Νικόλας Παπαδόπουλος διαδέχθηκε τον Μάριο Καρογιάν στην προεδρία του ΔΗΚΟ και στις 21 Φεβρουαρίου 2014 το ΔΗΚΟ αποχώρησε από την κυβέρνηση με πρόσχημα την πολιτική Αναστασιάδη στην οικονομία, αλλά και στο κυπριακό πρόβλημα [47][48][49] . Πάντως στη συνέχεια οι ηγεσίες ΔΗΣΥ και ΔΗΚΟ συνεργάστηκαν στο να ψηφιστούν όλα τα μνημονιακά νομοσχέδια [50][51][52][53]. Στην αντίπερα όχθη, ΑΚΕΛ, Συμμαχία Πολιτών, ΕΔΕΚ, Οικολόγοι και ΕΛΑΜ αποτελούσαν ένα σκληρό «αντιμνημονιακό μέτωπο», το οποίο εκμεταλλευόταν την κατάσταση για λαϊκισμό με στόχο την άυξηση των ποσοστών του.
Στην τελική, η κυβέρνηση Αναστασιάδη και το Υπουργείο Οικονομικών κατάφεραν με την τήρηση των μνημονιακών νομοσχεδίων να επαναφέρουν την Κύπρο σε ρυθμούς ανάπτυξης και σε ένα εντυπωσιακό χρονικό πλαίσιο. Για τον λόγο αυτό ξένοι παρατηρητές και Ε.Ε έκαναν λόγο για «sucess story», με τους αριθμούς και τα στατιστικά να το επιβεβαιώνουν [54][55][56][57][58] .
Πόρισμα και Ευθύνες
Στις 7 Οκτωβρίου 2013 δόθηκε επίσημα στη δημοσιότητα από την τριμελή Ερευνητική Επιτροπή για την οικονομία το πόρισμα σε σχέση με την κατάσταση στην οποία περιήλθε το τραπεζικό σύστημα και η κυπριακή οικονομία και το οποίο θεώρησε ως «πρώτο και κύριο υπαίτιο για την κατάσταση στην οποία περιήλθε η οικονομία της χώρας στα πρόθυρα χρεοκοπίας» τον τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Δημήτρη Χριστόφια.
Την έκθεση της Επιτροπής, συνολικά 178 σελίδων, ανέγνωσε στη διάρκεια δημοσιογραφικής διάσκεψης, διάρκειας μιας ώρας και 15 λεπτών, ο Πρόεδρος της Γεώργιος Πικής, ο οποίος, ωστόσο, δεν επέτρεψε στους δημοσιογράφους να υποβάλουν ερωτήσεις [59][60].
