Εξέγερση των Στρέλτσι (1682)

Ως Εξέγερση των Στρέλτσι του 1682 περιγράφονται οι ταραχές που συνέβησαν στη Μόσχα το Μάιο του 1682 με πρωταγωνιστές τους Στρέλτσι, δηλ. την επίλεκτη φρουρά του Κρεμλίνου. Αιτία υπήρξε η προσπάθεια βογιαρικών κύκλων να προωθήσουν παράνομα στο θρόνο το Μεγάλο Πέτρο μετά το θάνατο του ετεροθαλούς αδελφού του Φιοντόρ Γ'. Η εξέγερση οδήγησε σε ένα ιδιότυπο καθεστώς συμβασιλείας του Πέτρου με τον Ιβάν Ε'.

Προοίμιο

Ο τσάρος Αλέξιος (κυβ. 1645-1676) είχε αποκτήσει τέκνα από δύο γάμους: δεκατρία με τη Μαρία και αργότερα τρία με τη Ναταλία. Τα περισσότερα έπασχαν από κάποια σοβαρότατη ασθένεια και πέθαναν σε βρεφική ή παιδική ηλικία. Τον Αλέξιο διαδέχθηκε ο Φιοντόρ Γ', ο μεγαλύτερος από τους ζώντες γιους του. Αυτός απέκτησε μόνο ένα γιο, ο οποίος πέθανε εννέα ημέρες μετά τη γέννησή του.

Όταν λοιπόν ο Φιοντόρ απεβίωσε (7 Μαΐου 1682) δεν υπήρχε τέκνο για να φορέσει το στέμμα, επομένως η διαδοχή περνούσε στο μεγαλύτερο ζώντα αδελφό του, το δεκαεξάχρονο και ψυχικά διαταραγμένο Ιβάν. Όμως η βογιαρική οικογένεια της Ναταλίας, οι Ναρίσκιν, έπεισε παρασκηνιακά τον πατριάρχη να παρακάμψει τη νόμιμη σειρά του Αλεξίου από τον πρώτο γάμο και να στέψει νέο τσάρο το δικό της Πέτρο (τότε δέκα ετών). Αυτό προκάλεσε την οργή των Μιλοσλάβσκι (η επίσης βογιαρική οικογένεια της Μαρίας), οι οποίοι διέδωσαν πως οι Ναρίσκιν στραγγάλισαν τον Ιβάν για να προωθήσουν τον Πέτρο.

Οι ταραχές

Αμέσως η φήμη του στραγγαλισμού του Ιβάν διαδόθηκε σε όλη την πρωτεύουσα και άνθρωποι των Μιλοσλάβσκι ξεχύθηκαν στους δρόμους. Παράλληλα εκμεταλλεύθηκαν τη δυσαρέσκεια της φρουράς του Κρεμλίνου εναντίον των διοικητών της και την πήραν με το μέρος τους. Στις 21 Μαΐου ένας όχλος μαινόμενων στρατιωτών κατέλαβε το Κρεμλίνο και λιντσάρισε κάποιους βογιάρους και αξιωματικούς, τους οποίους υποψιάζονταν για διαφθορά. Έξι μέρες αργότερα οι εξεγερμένοι επέδραμαν στη βασιλική κατοικία και σκότωσαν (μεταξύ άλλων) τους Κιρίλ και Ιβάν Ναρίσκιν μπροστά στα μάτια του Πέτρου.

Αποτελέσματα

Μπροστά στον κίνδυνο του πλήρους αφανισμού τους, οι Ναρίσκιν αποδέχθηκαν το καλοκαίρι μια συμβιβαστική λύση: νέοι τσάροι ανέλαβαν ταυτόχρονα ο Ιβάν και ο Πέτρος, με τον πρώτο να θεωρείται ότι είχε τα πρωτεία λόγω ηλικίας. Επειδή και οι δύο ήταν ανήλικοι, καθήκοντα βασιλικού επιτρόπου ανέλαβε η 25χρονη αδελφή τους Σοφία Αλεξέγιεβνα (από τον πρώτο γάμο). Τελικά ο Ιβάν δεν άσκησε ποτέ ουσιαστικά καθήκοντα - ακόμα και μετά την ενηλικίωσή του, η Σοφία αποτέλεσε την πραγματική εξουσία στο Ρωσικό Βασίλειο έως την ενηλικίωση του Πέτρου το 1689.