Εκκλησιαστικό πραξικόπημα 1972-1973 (Κύπρος)

Ο Πρόεδρος και Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄

Ως εκκλησιαστικό πραξικόπημα 1972-1973, ή εκκλησιαστική κρίση Κύπρου 1972-1973^[1][2] (αλλού αναφερόμενο και ως: εκκλησιαστικά γεγονότα 1972-1973^[3] ή ως νεώτερο Αρχιεπισκοπικό Ζήτημα Κύπρου 1972-1973, μετά το παλαιότερο Αρχιεπισκοπικό ζήτημα Κύπρου του 1900) χαρακτηρίζονται οι οργανωμένες δράσεις ή αντιδράσεις από τρεις επισκόπους της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου κατά του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ ' στην περίοδο από τον Μάρτιο του 1972 ως τον Ιούλιο του 1973.^[4] Τα γεγονότα του 1972-1973 στην Κύπρο ήταν σε συνέχεια και συνάρτηση και με τα αντίστοιχα εκκλησιαστικά γεγονότα των Αθηνών της ίδιας χρονικής περιόδου.

Ιστορικό

Κατά τη συνεδρία της Ιεράς Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου που πραγματοποιήθηκε στις 2 Μαρτίου του 1972, ο Μητροπολίτης Γεννάδιος^[5][6] (Μαχαιριώτης) της Πάφου, ο Μητροπολίτης Άνθιμος (Μαχαιριώτης) του Κιτίου και ο Μητροπολίτης Κυπριανός (Κυριακίδης) της Κερύνειας κατέθεσαν πρόταση με την οποία ζητούσαν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος να παραιτηθεί από τη Προεδρία της Δημοκρατίας της Κύπρου επειδή θεωρούσαν ότι η παράλληλη άσκηση εκκλησιαστικών και κοσμικών καθηκόντων, από έναν κληρικό, ήταν ενάντια στους κανόνες της Εκκλησίας.^[7] Έθεταν με αυτό τον τρόπο την αρχή ενός νεώτερου και διαφορετικού σαφώς, εκκλησιαστικού ζητήματος, μετά από το παλαιότερο Αρχιεπισκοπικό ζήτημα Κύπρου του 1900.^[8][9] Η Σύνοδος εξέδωσε ανακοίνωση αναφέροντας τη θέση των επισκόπων και δηλώνοντας ότι ο Αρχιεπίσκοπος θα ανακοινώσει την απάντησή του σε μεταγενέστερο χρόνο. Ο Μακάριος πράγματι, εξέδωσε την απάντησή του στις 19 Μαρτίου του 1972. Σε αυτό κατηγόρησε τους τρεις επισκόπους πως συνωμότησαν μεταξύ τους, αλλά και με άλλους εξω-εκκλησιαστικούς παράγοντες, υπαινισσόμενος αφενός την Χούντα των Συνταγματαρχών που κατεξουσίαζε την Ελλάδα εκείνη την εποχή, αλλά και αφετέρου τον Γεώργιο Γρίβα, παλαίμαχο αρχηγό της ΕΟΚΑ, ο οποίος είχε κρυφά επιστρέψει στη Κύπρο από το 1971 και είχε προβεί στη δημιουργία της ΕΟΚΑ Β'.

Ο Μακάριος υποστήριξε ότι το αξίωμα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και η ιδιότητα του Εθνάρχη δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κοσμικό σε μια εποχή που οι Ορθόδοξοι Έλληνες της Κύπρου αγωνίζονταν για την εθνική τους επιβίωση και ότι, υπό τις συνθήκες αυτές, η άσκηση κοσμικών υπηρεσιών δεν παρέχει στον Αρχιεπίσκοπο οποιοδήποτε προσωπική ανταμοιβή, αλλά ήταν δαπανηρό και πικρό καθήκον το οποίο δεν ήταν δυνατόν να αποφύγει.^[10]

Οι επίσκοποι επέμειναν στην αρχική θέση τους και η κρίση συνεχίσθηκε για να κορυφωθεί μετά την ομόφωνη επανεκλογή του Μακαρίου στην Προεδρία της Δημοκρατίας της Κύπρου στις 8 Φεβρουαρίου 1973. Οι τρεις επίσκοποι κάλεσαν τον Μακάριο σε απολογία, πριν από την έκτακτη σύνοδο της Ιεράς Συνόδου, που συνεκάλεσαν για τις 7 Μαρτίου 1973. Ο Μακάριος απάντησε στις 6 Μαρτίου, δηλώνοντας ότι η Σύνοδος που οι τρεις επίσκοποι είχαν καλέσει ήταν αντισυνταγματική και ως εκ τούτου, οποιαδήποτε απόφαση και να αποφασισθεί θα είναι άκυρη. Οι τρεις επίσκοποι συναντήθηκαν μεταξύ τους και αποφάσισαν την καθαίρεση του Μακάριου από το αξίωμά του ως Αρχιεπισκόπου.^[11]

Ο Μακάριος στον αντίποδα συνεκάλεσε Μείζονα και Υπερτελή Σύνοδο (Μεγάλη Σύνοδος), αποτελούμενη από εκπροσώπους αρκετών Ορθοδόξων Πατριαρχείων. Όλοι ανταποκρίθηκαν, εκτός από την Εκκλησία της Ελλάδος και το Οικουμενικό Πατριαρχείο με έδρα στην Κωνσταντινούπολη. Η Μεγάλη Σύνοδος, που συνήλθε στις 5 - 6 Ιουλίου 1973, αποφάσισε να ακυρώσει την καθαίρεση του Μακαρίου και να καλέσει τους τρεις επισκόπους να εκφράσουν τις απόψεις τους ενώπιόν της. Οι τρεις επίσκοποι αρνήθηκαν να παραστούν στη Μεγάλη Σύνοδο, η οποία συνήλθε εκ νέου στις 14 Ιουλίου και τους καθαίρεσε από το αξίωμα τους.^[12]

Επιστροφή των καθαιρεμένων επισκόπων

Όταν ο Μακάριος αναγκάστηκε να φύγει από το νησί μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974, οι τρεις επίσκοποι που είχαν καθαιρεθεί, από τη Μεγάλη Σύνοδο, επανήλθαν και πάλι. Οι πραξικοπηματίες, αφού διόρισαν τον Νίκο Σαμψών ως Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, εγκατέστησαν επίσης τον Γεννάδιο ως νέο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου (δεν αναγνωρίζεται ως αρχιεπίσκοπος στον επίσημο κατάλογο Αρχιεπισκόπων Κύπρου). Ο Σαμψών ορκίστηκε πρόεδρος στην τελετή που πραγματοποιήθηκε από τον Γεννάδιο παρουσία του Κυπριανού Κερύνειας και του Άνθιμου Κιτίου.^[13] Τελικά, η κυβέρνηση των πραξικοπηματιών κατέρρευσε στις 23 Ιουλίου 1974, ως αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο που άρχισε στις 20 Ιουλίου 1974. Ο Γλαύκος Κληρίδης, ως Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, ανέλαβε συνταγματικά τις αρμοδιότητες του Προέδρου ως ευρισκομένου σε απουσία του Μακαρίου. Με την επιστροφή του Μακαρίου στην Προεδρία και την Αρχιεπισκοπή το Δεκέμβριο του 1974, η εικόνα των τριών καθαιρεμένων επισκόπων ξεθώριασε σταδιακά από την πολιτική σκηνή.

Το εκκλησιαστικό ζήτημα, που δίχασε από το 1972-1974 την Κυπριακή Εκκλησία έληξε τον Απρίλιο του 1982, όταν ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Α΄ συνεκάλεσε νέα Μείζονα και Υπερτελή Σύνοδο, η οποία αποφάσισε την άρση της καθαίρεσης του Μητροπολίτη Πάφου Γεννάδιου, ο οποίος εξέφρασε μεταμέλεια και επέκτεινε τη συγγνώμη στον Μητροπολίτη Κιτίου Ανθέμιο (ή Άνθιμο) που είχε ήδη πεθάνει. Ο πρώην Μητροπολίτης Κυρηνείας Κυπριανός δεν εξέφρασε μεταμέλεια.^[14]

Δείτε επίσης

• Εκκλησία της Κύπρου
• Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου
• Αρχιεπισκοπικό ζήτημα Κύπρου του 1900
• Πραξικόπημα του 1974 στην Κύπρο
• Τουρκική εισβολή στην Κύπρο
• Κυπριακό πρόβλημα

Παραπομπές

1. Αφιέρωμα στην Εκκλησία Κύπρου – Σύντομο Ιστορικό (5-6-2014) Αρχειοθετήθηκε 2015-08-06 στο Wayback Machine..
2. Σύντομος Ιστορία της Εκκλησίας Κύπρου.
3. «Πρωτοπρεσβύτερος της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου Χαράλαμπος Κούρρης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2015. 
4. «Θρησκευτικά Α΄ Γυμνασίου, Εκκλησιαστική κρίση 1973 και επίλυση της» Αρχειοθετήθηκε 2012-07-03 στο Wayback Machine., Σελ. 143-144, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου. Εκδ. ΠΙΚ-ΙΑΠ, Κύπρος 2011.
5. Ο Γεννάδιος Μαχαιριώτης (1893-1986), ήταν πρώην Μητροπολίτης της Πάφου, που γεννήθηκε στο Λιθρόδοντα Κύπρου το 1893 και απεβίωσε στις 27 Μαρτίου του 1986. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή Αθηνών, από όπου και αποφοίτησε το 1923. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος το 1932 και στις 5 Σεπτεμβρίου 1948 χειροτονήθηκε τιτουλάριος Επίσκοπος Σαλαμίνος. Στις 31 Ιουλίου 1959 εξελέγη Μητροπολίτης Πάφου. Στις 14 Ιουλίου 1973 καθαιρέθηκε από τη Μείζονα και Υπερτελή Σύνοδο, η οποία συνήλθε στην Κύπρο. Αποκαταστάθηκε ως πρώην Πάφου στις 6 Απριλίου του 1982 και εκοιμήθη στις 27 Μαρτίου 1986. Κοιμηθέντες Αρχιερείς – Έτος 1986.
6. «Βαδίζειν σταθερώς: Πνευματική κατάθεση του Μητροπολίτη Πάφου Γενναδίου Μαχαιριώτη».
7. «Θρησκευτικά Α΄ Γυμνασίου, Μάθημα 17 και 18: Η Εκκλησία της Κύπρου επί Κυπριακής Δημοκρατίας» Αρχειοθετήθηκε 2012-07-03 στο Wayback Machine., σελ. 138-147, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου. Εκδ. ΠΙΚ-ΙΑΠ, Κύπρος 2011.
8. Μιχάλης Ν. Μιχαήλ, «Η διαδικασία συγκρότησης ενός θεσμού εξουσίας. Εκκλησία της Κύπρου 1754 – 1910», Λευκωσία, Κύπρος 2004^{[νεκρός σύνδεσμος]} και Μιχαήλ, Μιχάλης Ν.; Michael, Michalis N. - Η διαδικασία συγκρότησης ενός θεσμού εξουσίας: Εκκλησία της Κύπρου, 1754-1910^{[νεκρός σύνδεσμος]}.
9. Το Αρχιεπισκοπικό Ζήτημα της Κύπρου – ΙΙ.
10. «Θρησκευτικά Α΄ Γυμνασίου, Εκκλησιαστική κρίση 1973 και επίλυση της» Αρχειοθετήθηκε 2012-07-03 στο Wayback Machine., Σελ. 143-144, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου. Εκδ. ΠΙΚ-ΙΑΠ, Κύπρος 2011.
11. «Θρησκευτικά Α΄ Γυμνασίου, Εκκλησιαστική κρίση 1973 και επίλυση της» Αρχειοθετήθηκε 2012-07-03 στο Wayback Machine., Σελ. 143-144, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου. Εκδ. ΠΙΚ-ΙΑΠ, Κύπρος 2011.
12. «Θρησκευτικά Α΄ Γυμνασίου, Εκκλησιαστική κρίση 1973 και επίλυση της» Αρχειοθετήθηκε 2012-07-03 στο Wayback Machine., Σελ. 143-144, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου. Εκδ. ΠΙΚ-ΙΑΠ, Κύπρος 2011.
13. […] «Το νέο πρόεδρο που έμεινε μόλις οκτώ μέρες στη θέση του, ορκίζει ο πρώην επίσκοπος Πάφου Γεννάδιος που μαζί με τους Κιτίου Άνθιμο και Κερύνειας Κυπριανό είχαν καθαιρεθεί από τον Μακάριο. Ο ίδιος επίσκοπος αναλαμβάνει και Αρχιεπίσκοπος Κύπρου.» […] Οι 5 μέρες που άλλαξαν τη Κύπρο! - Το χρονολόγιο του πραξικοπήματος της Χούντας
14. «Θρησκευτικά Α΄ Γυμνασίου, Εκκλησιαστική κρίση 1973 και επίλυση της» Αρχειοθετήθηκε 2012-07-03 στο Wayback Machine., Σελ. 143-144, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου. Εκδ. ΠΙΚ-ΙΑΠ, Κύπρος 2011.

εικονίδιο Ιστορία

Πύλη Ιστορία

εικονίδιο Κύπρος

Πύλη Κύπρος